YUKARIKARACAHİSAR (BANAZ – UŞAK) BÖLGESİNİN STRATİGRAFİSİ VE PETROGRAFİK ÖZELLİKLERİ

Yıl 2009, Cilt: 24 Sayı: 4, 1 - 22, 01.12.2009

Alican Öztürk M. Muzaffer Karadağ

Öz

Yukarıkaracahisar (Banaz–Uşak) köyü civarında Paleozoyik-Senozoyik (Kuvaterner) zaman aralığında metamorfik, sedimanter, volkanik ve ultramafik kayaçlardan oluşmuş birimler yüzeylemektedir. Temelde Paleozoyik yaşlı Baybuyan formasyonu yer almaktadır. Bu birim üzerinde uyumlu olarak kristalize kireçtaşlarından oluşan Paleozoyik yaşlı Arıkaya formasyonu gözlenmektedir. Geç Triyas-Jura yaşlı Aşağıbelova formasyonu ve bu birimle yanal-düşey geçiş özelliği gösteren Çiçeklikaya formasyonu, Arıkaya formasyonunu uyumsuzlukla örtmektedir. Geç Kretase’de Muratdağı melanjı daha yaşlı birimler üzerine tektonik olarak yerleşmiştir. Muratdağı melanjı üzerinde Paleojen yaşlı Küllücetepe formasyonu uyumsuz olarak ile durmaktadır. Yine Paleojen yaşlı Ekinlik formasyonu Küllücetepe formasyonunun üzerine uyumlu olarak gelmektedir. Bu birimler üzerinde uyumsuzlukla Orta–Geç Miyosen yaşlı Yeniköy formasyonu yer almaktadır. Yeniköy formasyonu ile yanal düşey geçişli olarak gözlenen Karacahisar volkanitleri, Sarıtaş tüf üyesi ve Fındıklı riyodasit üyesinden oluşmaktadır. Bütün bu birimlerin üzerinde Kuvaterner yaşlı alüvyonlar bulunmaktadır. Baybuyan formasyonu içerisindeki metapelitlerde kloritoyidin gözlenmesi, “kloritoyid + epidot + klorit” ve “kloritoyid + muskovit + klorit” parajenezlerinin açığa çıkması, buna karşılık ortamda granatın (almandin) gözlenmemesi, Barrov tip yeşilşist fasiyesinin “kuvars + albit + epidot + biyotit” alt fasiyesinde metamorfizmaya uğradığına işaret eder. Buna karşılık birim içerisinde ender rastlanan granat-amfibolitler tipik ve belirgin mineral parajenezleri ile, Muratdağı melanjı içerisindeki en üst metamorfizma şartlarını göstermektedir. Granat-amfibolitler içerisinde yeşil hornblendlerin gözlenmesi ve tipik hornblend + granat + epidot + plajiyoklas parajenezinin açığa çıkması Barrow tip yeşilşist fasiyesinin “kuvars–albit–epidot–almandin” alt fasiyesine işaret eder. Bu metamorfizma 350–500 oC sıcaklık ve 5-6 kb basınç şartlarında gerçekleşmiştir. Bu ilk metamorfizmadan sonra Baybuyan, Arıkaya, Aşağıbelova ve Çiçeklikaya formasyonları ile Muratdağı melanjında etkisi belirgin olan, düşük dereceli (yeşilşist fasiyesi) bir metamorfizma, bölgede etkili olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Stratigrafi, petrografi, metamorfizma, Muratdağı, Banaz.

Stratigraphic And Petrographical Characteristics of The Yukarıkaracahisar (Banaz‐Uşak) Region

Öz

Paleozoic and Cenozoic (Quaternary) aged metamorphic, sedimentary, volcanic and ultramafic rocks crops out around Yukarıkaracahisar (Banaz-Usak) village. The Paleozoic Baybuyan formation occurs at the basement. The Paleozoic Arıkaya formation comprising crystallized limestones overlie conformably on the basement unit. Late Triassic- Jurassic Aşağıbelove formation and Çiçeklikaya formation having lateral and vertical transition with it rest unconformably on the Arıkaya formation. During Late Crateceous, Muratdağı melange thrusted on the older units. The Paleogene aged Küllücetepe formation overlies unconformably on the Muratdağı melange and underlies the Paleogene Ekinlik formation. All these formations are covered by Middle-Late Miocene Yeniköy formation having lateral and vertical transition with the Karacahisar volcanics comprising the Sarıtaş tuff member and the Fındıklı riodacite member. The Quaternary alluvium deposited unconformably over the all older units.The presence of chloritoids in the metapellites of the Baybuyan formation, the occurrence of “chloritoid+epidote+chlorite” and “chloritoid+muscovite+chlorite” paragenesis and the absence of garnet (almandine) indicate “quartz+albite+epidote+biotite” subfacies of the Barrovian-type green schist facies metamorphism. On the other hand, rarity of garnet-amphibolites with their typical and distinct mineral paragenesis shows the highest metamorphism conditions in the Muratdağı melange. The presence of green hornblends in the garnet amphibolites and the typical hornblende + garnet + epidote + plagioclase paragenesis indicate ” quartz + albite + epidote + almandine” subfacies of the Barrovian-type green schist facies. This metamorphism occured under 350-500 oC temperature and 5-6 kb presssure. Following this metamorphism, the region underwent a low grade (greenschist facies) metamorphism whose effect can be seen on the Baybuyan, Arıkaya, Aşağıbelova, Çiçeklikaya formation and the Muratdağı melange.

Anahtar Kelimeler

Stratigraphy, petrography, metamorphism, Muratdağı, Banaz.

Kaynakça

• Akkuş, M., 1962, Kütahya - Gediz arasındaki sahanın jeolojisi M. T. A. Dergisi 58, 21-30.
• Akdeniz, N. ve Konak, N., 1979, Simav - Emet - Dursunbey - Demirci yörelerinin jeolojisi MTA Derleme Raporu No: 6547 (yayınlanmamış), Ankara.
• Baş, H. ve Koçak, K., 1994, Metamorfık Kayaçlar, S. Ü. Müh. - Mim. Fak. Jeoloji Böl. Kombassan Bas., Konya, 128 s.
• Baş, H., 2000, Petrografi 1 Ders Notları S.Ü. Müh. Mim. Fak. Jeol. Müh. Böl. Konya, 97 s.
• Bingöl, E., 1977, Murat Dağı jeolojisi ve ana kayaç birimlerinin petrolojisi TJK. Bülteni 20, 12-66.
• Colin, H., 1955, Afyonkarahisar 72/2 ve 72/4 paftaları izahnamesi MTA Derleme Rap. No: 2244 (yayınlanmamış).
• Ercan, T., Dincel, A., Metin, B., Türkecan, A., Günay, E., 1978, Uşak yöresindeki Neojen havzalarının jeolojisi T. J. K. Bülteni, 21, 97 - 106.
• Gün, H., Akdeniz, N., Günay, E., 1979, Gediz ve Emet güneyi Neojen havzalarının jeolojisi ve yaş sorunları. Jeoloji Mühendisliği 2, 17-28.
• Günay, E., Akdeniz, N., Şaroğlu, F., Çağlayan, A., 1986, Murat Dağı - Gediz dolaylarının jeolojisi. MTA Derleme Rap. No: 8046.
• Hoschek, G., 1969. The stability of stavrolite and choloritoid and their significance in metamorphism of pelitic rocks. Contr. Miner, and Petrol., 22, 208-232.
• Kalafatçıoğlu, A., 1962, Tavşanlı - Dağardı arasındaki bölgenin jeolojisi ve serpantin ile kalkerlerin yaşı hakkında not. MTA Dergisi 58, 38 - 46.
• Kalafatçıoğlu, A., 1964, Balıkesir - Kütahya arasındaki bölgenin jeolojisi. TJK Bülteni IX/1 - 2, 46 - 62.
• Kaya, O., 1972, Tavşanlı yöresi ofıyolit sorununun ana çizgileri. TJK. Bülteni XV/1, 26- 108.
• Öztürk, A., 2001, Yukarıkaracahisar-Çamsu (Banaz-UŞAK) Yöresi Ofiyolitlerinde Platin Grubu Metallerin Dağılımı, Selçuk Üniv. Fen. Bilimleri Enst. Yüksek Lisans Tezi, Konya, 79 s.
• Philipson, A., 1911 ‐ 1914, Reisen und Forschungen in westlichen Kleinasien; Pet. Mitt. Eng., M., 167, 173, 177, 180.
• Şengör, A,M,C., 1982, Kimmerid orojenik sisteminin evrimi, Orta Mesozoyikte Paleo-Tetisin kapanması olayı ve ürünleri. TJK Bildiri özetleri kitabı. 45-46
• Tchihatcheff, P., De., 1869, Asie mineune (destription bhy sigue Quatrième partie géologie) III, Paris, 552 s.
• Tokay, M. ve Bayramgil, O., 1941, Uşak kuzeyinde bir kristalen şist kütlesi hakkında. TJK Bülteni 1/1, 131 - 141.
• Wilson, J. L., 1975, Carbonate Facies in Geologie History: Springer Verlag, Berlin Heidelberg, 471 p.