Öz
Kentlerin gelişmesinde, kentsel mekânların ve mimari yapıların oluşmasında etkin rol oynayan bazı unsurlar vardır. Bu unsurların başında tarihi olaylar, önemli buluşlar, sosyal ve iktisadi gelişmeler yer almaktadır. Dünya tarihinde önemli bir gelişme olan demiryolları da bir çok etkiyi ve gelişmeyi beraberinde getirmiştir. Dolayısıyla bu etki ve gelişmeler kentsel alanlara ve mimariye de yansımıştır. 19. yüzyılın başlarında bulunan ve daha sonraları hızlı bir gelişim ve ilerleme sürecine giren demiryolları sayesinde ülkelerarası iletişim ve ulaşım daha kolaylaşmış ve hız kazanmıştır. Demiryollarının yapımıyla beraber inşa edilen istasyon binalarıyla yeni mimari yapılar ve kentsel alanlar oluşmuştur. Günümüzde endüstri yapıları mimarlık tarihinin ve korumacılığın inceleme alanı içinde yer almaktadır. Daha önceleri mimari önemi ve kentsel kimlikleri, mimarlık söyleminin dışında olan yapılar arasında yer alan demiryolu yapıları artık ciddiye alınan strüktürler olma niteliğine kavuşmuşlardır. Yapıldığı dönemin tarihsel sürecini dışa vuran demiryolu binaları, inşa edilmelerinin ardından kentte meydana getirdikleri değişimle ve oluşturdukları yeni kentsel alanla bir dönemi simgelemektedirler. Bu çalışmada Türkiye sınırları içerisinde bulunan ve cumhuriyetin ilk yıllarına kadar yapılmış olan gar binalarından örnekler seçilmiş ve bu örneklerin kısa tanımları yapıldıktan sonra bir gruplandırma yapılarak, istasyon binaları için ön cephe kurgusu ve cephe elemanlarını kapsayan bir tiplendirme çalışması oluşturulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Demiryolları İstasyon Binaları Konya İstasyonu Anadolu – Bağdat Demiryolu
Kaynakça
- Akdemir, Z., Keskin, M.,1993. “Gidilen, Gelinen ve Unutulan İstasyon Yapıları”, Arkitekt Yaşama Sanatı, sayı.402, s.60‐75, İstanbul.
- Araz, M. 1995. Impacts of Political Decisions in the Formation of Railroads and Railroad Archtecture in Turkey Between 1856 and 1950, O.D.T.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- Ay, M.A. 2002. Osmanlı İmparatorluğunun Dünya Ekonomisine Entegrasyonuda Demiryollarının Rolü, M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- Aydemir, C. 1993. Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Demiryolu Ulaşımı ve Bu Konuda İzlenen Politikalar, M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
- Büyükdemir, Ö. 1999. Edirne Garı, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- Cengizkan, A. 2003. “Modernleşme ve Adana: Demiryolu + Sulama + Aydınlatma + Tramvay + Park”, Arredamento Mimarlık Dergisi, sayı.156, s. 90‐96, İstanbul.
- Engin, V. 1992. Rumeli Demiryolları, M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul
- Erdoğan, H.A. 2005. Konya Tren İstasyonu ve Yakın Çevresinin Gelişimi, S.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
- Erol, A. 2003. Mersin‐Tarsus‐Adana Demiryolu, M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- Fersan, K. 1991. “Demir Perdelerin Sarayında”, Dosya: Garlar, Arredamento Dekorasyon Dergisi, sayı.21, s.131‐135, İstanbul
- Gülsoy, U. 1994. Hicaz Demiryolu, Eren Yayıncılık ve Kitapçılık Ltd. Şti., İstanbul.
- Hasol, D. 1995. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, YEM Yayınevi, İstanbul.
- Heaton, H. 1995. Avrupa İktisat Tarihi / İlk Çağdan Sanayi Devrimine, çev. KILIÇBAY, M.A., İmge Yayıncılık, Ankara.
- Koçer, Ş. 1995. Haydarpaşa‐Gebze Demiryolu Hattında 19. Yüzyılda Yapılmış Demiryolu İstasyon Binaları, İ.T.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- Özyüksel, M. 1998. Anadolu ve Bağdat Demiryolu, Arba Yayınevi, İstanbul.
- Özyüksel, M. 2000. Hicaz Demiryolu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
- Sobutay Çoygun, G. L. 1996. Türkiye’de İstasyon Yapılarının Geçmişten Günümüze Değişmesi, G.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- Soğancı, N.M. 2001. “Haydarpaşa Garı; Avrupa ile Anadolu Arasındaki Anıtsal Kapı”, Arredamento Mimarlık Dergisi, sayı.131, s.112‐117, İstanbul.
- Sözen, M. 1984. Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Şenyiğit, Ö. 2002. Adana‐Mersin Demiryolu Hattı Üzerindeki Binaların Tarihi ve Mimari Analizleri, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana.
- Tümer, G. 1991. “Öyle Bir Gar Yazısı”, Dosya: Garlar, Arredamento Dekorasyon Dergisi, sayı.21, s.139‐ 140, İstanbul
- Watt, D.S., 1987. New Uses For Redundant Railway Property, School of Land & Building Studies, İngiltere
- Yahya, E. 1988. “Türkiye’de İlk Demiryolları”, Belleten, Sayı: 202, s.209‐218, Ankara
- Yavuz, M. 2006. Eine vergleichende Studie über den Bahnbau und die Bahnhofsarchitektur der anatolischen Bahnen und der Bagdadbahn mit ihren Vorbildern im Deutschen Reich, Ruhr Universität Bochum, Fakultät für Geschichtswissenschaft, Bochum.
- Yılmazyiğit, K.B. 1980. “Ankara’da Gazi Paşa İstasyon Binası”, İ.T.Ü. M.T.R.E. Bülteni, Sayı.11‐12, s.10‐ 18, İstanbul.
- Yılmazyiğit, K.B. 1991. “Demiryolu Boyunca Mimarlık Eylemleri”, Dosya: Garlar, Arredamento Dekorasyon Dergisi, Sayı.21, s.137‐138, İstanbul
- Web Sayfası
- www.arkitera.com
- www.me.metu.edu.tr
- www.spartacus.schoolnet.co.uk
- www.tcdd.gov.tr
- www.trakya.edu.tr/koruma/rekt_binasi.htm
- www.trainsofturkey.com
Öz
There are some factors which are effective at the cities’ development, at the formation of urban spaces and architectural buildings. There are historical events, important inventions, social and economic developments initial of that factors. The railways which had brought a lot of influence and advance with itself are a crucial advance in the world history. Because of that these influences and advances had bounced to the urban spaces and architecture .International communication became easier and faster because of railways that was invented by the beginning of 19.century and then entered a progress process. New architectural buildings and urban spaces occurred by the construction of railways and railway station buildings, had been built. Today industry buildings take place in the research of architectural history and conservation. Formerly the architectural importance and urban identifies of railway buildings had taken place out of the architectural pronunciation and arguments and now they have regained quality of constructions that was considered important. These buildings that bounced historical process of their construction period, after their construction, have symbolize a term by creating exchange in city and making up new urban spaces. In this study the examples of railway buildings were selected through existing in the border of Turkey and constructed until earlier Republic years. After brief definition of these examples, a typology work has arranged about railway buildings forming a group.
Anahtar Kelimeler
Railways Railway Buildings Konya Station Anadolu – Bagdad Railway
Kaynakça
- Akdemir, Z., Keskin, M.,1993. “Gidilen, Gelinen ve Unutulan İstasyon Yapıları”, Arkitekt Yaşama Sanatı, sayı.402, s.60‐75, İstanbul.
- Araz, M. 1995. Impacts of Political Decisions in the Formation of Railroads and Railroad Archtecture in Turkey Between 1856 and 1950, O.D.T.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- Ay, M.A. 2002. Osmanlı İmparatorluğunun Dünya Ekonomisine Entegrasyonuda Demiryollarının Rolü, M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- Aydemir, C. 1993. Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Demiryolu Ulaşımı ve Bu Konuda İzlenen Politikalar, M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
- Büyükdemir, Ö. 1999. Edirne Garı, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- Cengizkan, A. 2003. “Modernleşme ve Adana: Demiryolu + Sulama + Aydınlatma + Tramvay + Park”, Arredamento Mimarlık Dergisi, sayı.156, s. 90‐96, İstanbul.
- Engin, V. 1992. Rumeli Demiryolları, M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul
- Erdoğan, H.A. 2005. Konya Tren İstasyonu ve Yakın Çevresinin Gelişimi, S.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
- Erol, A. 2003. Mersin‐Tarsus‐Adana Demiryolu, M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- Fersan, K. 1991. “Demir Perdelerin Sarayında”, Dosya: Garlar, Arredamento Dekorasyon Dergisi, sayı.21, s.131‐135, İstanbul
- Gülsoy, U. 1994. Hicaz Demiryolu, Eren Yayıncılık ve Kitapçılık Ltd. Şti., İstanbul.
- Hasol, D. 1995. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, YEM Yayınevi, İstanbul.
- Heaton, H. 1995. Avrupa İktisat Tarihi / İlk Çağdan Sanayi Devrimine, çev. KILIÇBAY, M.A., İmge Yayıncılık, Ankara.
- Koçer, Ş. 1995. Haydarpaşa‐Gebze Demiryolu Hattında 19. Yüzyılda Yapılmış Demiryolu İstasyon Binaları, İ.T.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- Özyüksel, M. 1998. Anadolu ve Bağdat Demiryolu, Arba Yayınevi, İstanbul.
- Özyüksel, M. 2000. Hicaz Demiryolu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
- Sobutay Çoygun, G. L. 1996. Türkiye’de İstasyon Yapılarının Geçmişten Günümüze Değişmesi, G.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- Soğancı, N.M. 2001. “Haydarpaşa Garı; Avrupa ile Anadolu Arasındaki Anıtsal Kapı”, Arredamento Mimarlık Dergisi, sayı.131, s.112‐117, İstanbul.
- Sözen, M. 1984. Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Şenyiğit, Ö. 2002. Adana‐Mersin Demiryolu Hattı Üzerindeki Binaların Tarihi ve Mimari Analizleri, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana.
- Tümer, G. 1991. “Öyle Bir Gar Yazısı”, Dosya: Garlar, Arredamento Dekorasyon Dergisi, sayı.21, s.139‐ 140, İstanbul
- Watt, D.S., 1987. New Uses For Redundant Railway Property, School of Land & Building Studies, İngiltere
- Yahya, E. 1988. “Türkiye’de İlk Demiryolları”, Belleten, Sayı: 202, s.209‐218, Ankara
- Yavuz, M. 2006. Eine vergleichende Studie über den Bahnbau und die Bahnhofsarchitektur der anatolischen Bahnen und der Bagdadbahn mit ihren Vorbildern im Deutschen Reich, Ruhr Universität Bochum, Fakultät für Geschichtswissenschaft, Bochum.
- Yılmazyiğit, K.B. 1980. “Ankara’da Gazi Paşa İstasyon Binası”, İ.T.Ü. M.T.R.E. Bülteni, Sayı.11‐12, s.10‐ 18, İstanbul.
- Yılmazyiğit, K.B. 1991. “Demiryolu Boyunca Mimarlık Eylemleri”, Dosya: Garlar, Arredamento Dekorasyon Dergisi, Sayı.21, s.137‐138, İstanbul
- Web Sayfası
- www.arkitera.com
- www.me.metu.edu.tr
- www.spartacus.schoolnet.co.uk
- www.tcdd.gov.tr
- www.trakya.edu.tr/koruma/rekt_binasi.htm
- www.trainsofturkey.com
Ayrıntılar
| Diğer ID | JA47HK92FT |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Eylül 2009 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2009 Cilt: 24 Sayı: 3 |