Örgütsel Sıkılık-Esnekliğin Sosyal Kaytarma Algısı ve Yenilikçiliğe Olan Etkileri: Akademisyenler Üzerinde Bir Araştırma

Yıl 2021, , 413 - 429, 29.04.2021

Arzu Uğurlu Kara Memduh Begenirbaş

https://doi.org/10.52642/susbed.897781

Öz

Günümüz rekabetçi dünyasında örgütler hayatta kalabilmek ve rekabette avantaj sağlayabilmek için, sosyo-kültürel alanlardaki değişimleri de yakından takip etmelidir. Aynı zamanda örgütler stratejilerini yaşanan değişimlere uyumlaştırabilmelidir. Farklı toplumlarda, farklı örgütlerde hatta farklı gruplarda bulunan bireylerin olayları algılama biçimleri de farklıdır. Bu farklılığın oluşmasındaki temel taşlardan birisi de sahip olunan kültürel yapıdır. Örgüt içinde çalışan bireyler, diğerleriyle birlikte çalışmasının sonucu olarak birtakım tutum ve davranışlar geliştirebilir. Sosyal kaytarma eğilimi de bunlardan bir tanesidir. Gerekirse örgütlerde algılanan kültür yapısı bu kaytarma davranışını engelleyecek, kişilerin gerçek kapasitelerini ortaya çıkaracak ve bunu örgüt yararına kullanabilecek şekilde oluşturulmalıdır. Aynı zamanda bu kültürel algı kişilerin ve örgütün yenilikçi davranma eğilimlerinin de çerçevesini çizebilecektir. Kişilerin kararlara katılabildiği, yaratıcılığın desteklendiği ve ödüllendirildiği yapılarda çalışanlar daha yenilikçi davranabilecektir.
Bilimsel ve teknolojik alandaki yenilikçiliği yakından takip eden, risk alabilen, değişen çevresel koşullara uyum gösterebilen yapıların başarılı olma ihtimali daha yüksek olacaktır. Yükseköğretim kurumlarının bilgiyi üretme ve paylaşma hususundaki yapacakları yeniliklerin ve bunların takibinin eğitim sürecine olumlu katkılarda bulunacağı değerlendirilmektedir. Bu durumda üniversitelerdeki yöneticilerin kurumlarının sahip olduğu kültürel yapı ışığında, yeniliğe bakışı açıları ve destekleme oranları, risk alabilmeleri, herkesten eşit özveri ve çalışma disiplini bekleyerek herkesi bu sürece dahil edebilmeleri önem arz edecektir. Bu araştırma ile de akademisyenlerin kurumlarındaki sıkı ve esnek örgüt kültürü algılarının, yenilikçi davranışlarını ve birliktelikten doğan olası kaytarma eğilimlerini nasıl etkilediği araştırılmıştır.
Araştırma Ankara ilinde bulunan bazı üniversitelerde çalışan 236 akademisyenden kolayda örnekleme yöntemiyle toplanan verilerin analiziyle gerçekleştirilmiştir. Sıkılık-Esneklik algısını ölçmek için Gelfand ve arkadaşlarının (2006) geliştirdiği ve Özeren’in (2011) Türkçe’ye uyarladığı 6 sorudan oluşan ölçek, Sosyal Kaytarma algısını ölçmek için Mulvey ve Howard (1998) ile George'nin (1992) çalışmalarından uyarlanan, Şeşen ve Kahraman (2014) tarafından Türkçe’ye çevrilen 4 sorudan oluşan ölçek , Yenilikçilik eğilimini ölçmek için (Jong, 2007) tarafından geliştirilen, Köksal vd. (2018) tarafından Türkçeye uyarlanan 10 sorudan oluşan ölçek kullanılmıştır. Ölçeklerden uygun olan “kesinlikle katılmıyorum” (1), “katılmıyorum” (2), “kararsızım” (3), “katılıyorum” (4) ve “kesinlikle katılıyorum” (5) değerlerine karşılık gelen 5’li Likert ölçeği tekniği kullanılarak anketler hazırlanmıştır.
Toplanan veriler, korelasyon ve regresyon temelli yol analizlerine tabi tutularak hipotezler test edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre örgütsel sıkılık-esneklik ile sosyal kaytarma ve yenilikçilik arasında anlamlı ve negatif yönlü ilişkiler tespit edilmiştir. Örgütlerdeki sıkılık algısı arttıkça kaytarma davranışı azalırken, esneklik algısı arttıkça da yenilikçilik davranışı artmaktadır. Bu bulgular tartışılarak yönetici ve uygulayıcılara çeşitli önerilerde bulunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Sıkılık-Esneklik, Sosyal Kaytarma, Yenilikçilik

Kaynakça

• Au, K. (1999). Intra-cultural variation: Evidence and implications for international business. Journal of International Business Studies, 30, 799-813.
• Aydıntan, B., & Göksel, A. (2012). Cameron-Freeman-Quinn örgüt kültürü tipolojileri ekseninde örgüt kültürü farklılaşma dinamikleri. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(2), 53-62.
• Bacanlı, H., İlhan, T., & Aslan, S. (2009). Beş faktör kuramına dayalı bir kişilik ölçeğinin geliştirilmesi: Sıfatlara dayalı kişilik testi (SDTK). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 261–279.
• Balcı, O. (2017). Kalabalıkta saklanma: Sosyal kaytarma. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 5(46), 373-387.
• Bedük, A. Alodalı M.F., & Güneş, İ. (2003). Yenilikçilik, yaratıcılık ve bilgi yönetimi. Kal-Der Forum, 3(12), İstanbul.
• Burgelman, R.A., Maidique, M. A., & Wheelwright, S. C. (1996). Strategic management of technology and ınnovation. Times Mirror Higher education Group Inc. U. S. A.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Geliştirilmiş 2. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
• Carpender, S. (2000). Effects of cultural tightness and collectivism on self-concept and causal attributions. Cross-Cultural Research, 34, 38-56.
• Chan, D. K.S., Gelfand, M. J., Triandis, H. C., & Tzeng, O. (1996). Tightness-looseness revisited: Some preliminary analyses in Japan and the United States. International Journal of Psychology, 31,1-12.
• Chen, X. (2000). Social and emotional development in chinese children and adolescents: A contextual cross-cultural perspective. (Edt. Columbus, F.). In: Advances in Psychology Research. Huntington, NY: Nova Science Publishers, Inc., 229-251.
• Chen, T. Y., Chang, P. L., & Yeh, C. W. (2003). The study of career needs, career development programmes and job satisfaction levels of r&d personnel: The case of taiwan. The International Journal of Human Resource Management, 14(6), 1001- 1026.
• Ceylan, A., & Özbal, S. (2005). Yenilikçi iş davranışı ve çalışanların adalet algıları arasındaki ilişkiler üzerine bankacılık sektöründe yapılan bir çalışma. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 32, 167-184.
• Çankaya, İ. H. (2010). Öğrencilerin sosyal sorumluluk düzeylerinin artırılmasında okulun rolüne ilişkin yönetici görüşleri. Çağdaş Eğitim Dergisi, 19(2):378-380.
• Desouza, K.C., Dombrowski, C., Awazu, Y., Baloh, P., Papagari S., Jha, S., & Ki, J. Y. (2009). Crafting organizational innovation processes. Innovation, Management, Policy & Practice, 11(1), 6-33.
• Dobni C. B. (2006). The innovation blueprint, Business Horizons, 49.
• Earley, P. C. (1993). East meets west meets mideast: Further explorations of collectivistic and individualistic work groups. Academy of Management Journal, 36(2), 319-348.
• Elenkov, D.S., & Manev I.M. (2009). Senior expatriate yeadership’s effects on innovation and the role of cultural intelligence. Journal of World Business, 44.
• Erarslan, D. (2011). İşe alım sürecinde iç kaynaklardan yararlanma politikası ve örgüte bağlılık ilişkisinin incelenmesine yönelik bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Ertürk, R., & Argon, T. (2019). Öğretmen Görüşlerine Göre Okullarda Takım Çalışmaları ve Sosyal Kaytarma. 28. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi Bildiri Kitabı içinde (s. 491-513). Ankara.
• Gelfand, M. J., Nishii, L. H., & Raver, J. L. (2006). On the nature and importance of cultural tightness and looseness. Journal of Applied Psychology, 91(6), 1225–1244.
• Gelfand, M. J., Nishii, L. H., & Raver, J. L. (2007). On the nature and importance of cultural tightness-looseness. CAHRS Working Paper Series, 1-59. Ithaca, NY: Cornell University, School of Industrial and Labor Relations, Center for Advanced Human Resource Studies. http://digitalcommons.ilr.cornell.edu/cahrswp/462 [Erişim Tarihi: 10.03.2020]
• Gelfand, M. J., Raver, J. L., Nishii, L., Leslie, L. M., Lun, J., Lim, B. J., Duan, L., D’Amato, A., Almaliach, A., Ang, S., Aycan, Z., Arnadottir, F., Biasoli, Z. M. M., Boehnke, K., Boski, P., Cabecinhas, R., Chan, D., Chhokar, J., Ferrer, M., Fischlmayr, I. C., Fischer, R., Fülöp, M., Georgas, J., Kashima, E. S., Kashima, Y., Kim, K., Lempereur, A., Marquez, P., Othman, R., Overlaet, B., Panagiotopoulou, P., Peltzer, K., Perez-Florizno, L. R., Petrovna, L., Realo, A., Schei, V., Schmitt, M., Smith, P. B., Soomro, N., Szabo, E., Taveesin, N., Toyama, M., Vliert, E.V., Vohra, N., Ward, C., Yamaguchi, S., & Yan, X. (2010). The difference between ‘tight’ and ‘loose’ societies revisited: ecological, socio-political, and societal correlates of tightnesslooseness in modern nations. http://www.gelfand.umd.edu/science.pdf [Erişim Tarihi: 15.03.2020].
• Gelfand M. J., Raver, J. L., Nishii, L., Leslie, L.M., Lun, J., Lim, B.J., Duan, L., Almaliach, A., Ang, S., Arnadottir, J., Aycan, Z., Boehnke, K., Boski, P., Cabecinhas, R., Chan, D., Chhokar, J., D’Amato, A., Ferrer, M., Fischlmayr, I. C., Fischer, R., Fülöp, M., Georgas, J., Kashima, E. S., Kashima, Y., Kim, K., Lempereur, A., Marquez, P., Othman, R., Overlaet, B., Panagiotopoulou, P., Peltzer, K., Perez-Florizno, L. R., Ponomarenko, L., Realo, A., Schei, V., Schmitt, M., Smith, P. B., Soomro, N., Szabo, E., Taveesin, N., Toyama, M., Vliert, E.V., Vohra, N., Ward, C., & Yamaguchi, S. (2011). Differences between tight and loose cultures: A 33-nation study. Science. 332: 1100.
• George, J. M. (1992). Extrinsic and intrinsic origins of perceived social loafing in organizations. Academy of Management Journal, 35, 191–202.
• Gül, K., Gül, M., & Saatçi, G. (2016). Akademik Yöneticilerin Yönetsel Yetkinlik Düzeylerinin Araştırılması; Balıkesir ve Bursa’da Ampirik Bir Çalışma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(35), 283–301.
• Herbig, P., & Dunphy, S. (1998). Culture and innovation. Cross Cultural Management, 5(4), 13–21.
• Hofstede, G. (1980). Culture's consequences: international differences in work related values. Beverly Hills, Calif.: Sage
• Hofstede G. (1993). Cultural constraints in management theories. The Academy of Management Perspectives; 7(1), 81-94.
• Hogg, M. A., & Vaughan G. M. (2005). Sosyal psikoloji (Çev. Yıldız, İ. ve Gelmez, A.). İstanbul: Ütopya Yayınları No:150, 1-811.
• Hogg, M. A., & Vaughan G. M. (2011). Social psychology. (4th Ed.). UK: Pearson Education, 1-777.
• Holzer, S. (2000). Schedule in Japan. AnimaniA, 3, 72-75.
• İnternet: https://medium.com/innocentrumblog/k%C3%BCresel-i%CC%87novasyon-endeksi-2019-sonu%C3%A7lar%C4%B1-a%C3%A7%C4%B1kland%C4%B1-5c35495692d6 [Erişim Tarihi: 09.10.2020].
• Jensen-Campbell, L. A., & Malcolm, K. T. (2007). The importance of conscientiousness in adolescent interpersonal relationships. Personality and Social Psychology Bulletin, 33(3), 368-383.
• Johnson, J. R. (1998). Embracing change: A leadershp model for the learning organization. International Journal of Training and Development, 2(2), 141-150.
• Jones, G.K., & Herbert, J. (2000). National culture and ınnovation: İmplications for locating global r&d operations. Management International Review. 40(1), 11-39.
• Jong, J. P. (2007). Individual innovation: The connection between leadership and employees’ ınnovative work behavior. Amsterdam: Zoetermeer: EIM
• Jucevıčıus, G. (2007). İnnovation culture: Constable universality of the concept. Kaunas University of Tecnology, Social Sciences, 4(58).
• Judge, W. Q., Fryxell, G. E., & Dooley, R. S. (1997). The new task of r&d management: Creating goal-directed communities for innovation. California Management Review, 39(3), 72-85.
• Kaasa, A., & Vadi, M. (2008). How does culture contribute to ınnovation? Evidence from european countries, University of Tartu, Faculty of Economics and Business Administration.
• Kafes, M., & Kaya, D. (2017). Sosyal kaytarma davranışı üzerine yapılmış çalışmaların incelenmesi. Türk İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4-11.
• Karau, S. J., & Williams, K. D. (1993). Social loafing: A meta-analytic review and theoretical integration. Journal of Personality and Social Psychology, 65(4), 681-706.
• Kılınç, İ. (2020). Örgütsel sıkılık ve esnekliğin örgütsel yenilikçilik üzerine etkisi ve dönüştürücü liderliğin aracılık rolü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, İzmir.
• Kılınçarslan, Ö. (2018). Okul müdürlerinin algılarına göre öğretmenlerin sosyal kaytarma davranışları. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, Konya.
• Kilmann, R. J., Saxton, M. J., & Serpa, R. (1985). Gaining control of the corporate culture. San Francisco: Jossey-Bass.
• Köksal, K., Eroğluer, K., & Yapar, H. (2018). Psikolojik sözleşme ihlalinin yenilikçi davranışa etkisi: Örgütsel sessizliğin rolü: savunma sanyiinde bir uygulama. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 17. UİK Özel Sayısı.
• Krauss, R. M., & Chiu, C. (1998). Language and social behavior. The Handbook of Social Psychology, 1(2), 41-88.
• Latane, B., Williams, K., & Harkins, S. (1979). Many hands make light the work: The causes and consequences of social loafing. Journal of Personality and Social Psychology, 37(6), 822-832.
• Liu, S. S., Luo, X., & Shi, Y. (2002). İntegrating customer orientation, corporate entrepreneurship, and learning orientation in organizations-in-transition: an empirical study. International Journal of Research in Marketing. 19, 367-382.
• Luecke, R. (2011). İş dünyasında yenilik ve yaratıcılık (çev.Turan Parlak). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mehta, M. (2006). Growth by design: How good design drives company growth. Ivey Business Journal
• Meydan, C.H., & Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi Amos uygulamaları, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Moskowitz, G. B. (1993). Individual differences in social categorization: The influence of personal need for structure on spontaneous trait inferences. Journal of Personality and Social Psychology, 65, 132-142.
• Mulvey, P. W., & Howard J. K. (1998). The impact of perceived loafing and collective efficacy on group goal processes and group performance. Organızational Behavior and Human Decision Processes, 74(1), 62–87.
• Murat, G., & Açıkgöz, B. (2007). Yöneticilerin örgüt kültürü algılamalarına ilişkin bir analiz: Zonguldak Karaelmas Üniversitesi örneği. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 1-20.
• Nicholson, A. (2012). Perceptions of the peer evaulation system: Relation with social loafing behaviours. Concordia University, Master Thesis.
• Öneren, M., Demirel, E. N., & Kartal, C. (2019). Yükseköğretim kurumlarında sosyal kaytarma davranışının incelenmesi: Bir kamu üniversitesi örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1) 309–318.
• Özeren, E. (2011). Örgüt kültüründe yeni bir boyut olan sıkılık-esneklik ile örgütsel yenilikçilik ilişkisi: Türk ve İtalyan mermer sektöründe karşılaştırmalı bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, İzmir.
• Pelto, P. (1968). The difference between ‘tight’ and ‘loose’ societies. Transaction, 5, 37-40.
• Sakal, Ö., & Macit, R. (2018). Sıkılık-esneklik ve performans: psikolojik güçlendirmenin aracı rolü. Social Sciences Studies Journal, 4(21), 3352-3362.
• Senge, P. M. (2004). The fifth discipline: the art and practice of learning organization, currency doubleday. http://www.scribd.com/doc/8057347/Peter-SengeThe-Fifth-Discipline-1 [Erişim Tarihi: 25.03.2020]
• Shane, S. (1993). Cultural influences on national rates of innovation. Journal of Business Venturing, 8(1), 59–73.
• Shane, S., Venkataraman, S., & MacMillan, I. (1995). Cultural differences in innovation championing strategies. Journal of Management. 21(5), 931-952
• Sünnetçioğlu, S., Korkmaz, H., & Koyuncu, M. (2014). Konaklama işletmelerinde algılanan örgüt kültür tipinin çalışanların sosyal kaytarma davranışlarını algılamasına etkisi üzerine bir araştırma. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(28), 17-34.
• Şeşen, H., & Kahraman, Ç. A. (2014). İş arkadaşlarının sosyal kaytarmasının, bireyin iş tatmini, örgütsel bağlılık ve kendi kaytarma davranışlarına etkisi. İş ve İnsan Dergisi, 1(1), 43-51.
• Tabak, A., Erkuş, A., & Meydan, C. H. (2010). Denetim odağı ve yenilikçi birey davranışları arasındaki ilişkiler: belirsizliğe tolerans ve risk almanın aracılık etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 159–176.
• Toh, S. M., & Leonardelli, G. J. (2012). Cultural constraints on the emergence of women as leaders. Journal of World Business, 47(4), 604–611.
• Triandis, H. C. (1989). The self and social behavior in differing cultural contexts. Psychological Review, 96, 506-520.
• Tsaw, D., Murphy, S., & Detgen, J. (2011). Social loafing and culture: does gender matter?. International Review of Business Research Papers, 7(3), 1-8.
• Wallach, E. J. (1983). Individual and organizations: The cultural match, training and development journal, USA.
• Wang C. L., & Ahmed P. K. (2004). The development and validation of the organizational ınnovativeness construct using confirmatory factor alalysis. European Journal of Innovation Management, 7(4).
• Wasti, A., & Fiş¸ A. M. (2010). Örgüt kültüründe sıkılık-esneklik boyutu ve kurumsal girişimciliğe etkisi. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 10, 11–32.
• Westwood R., & Low, D. R. (2003). The multicultural muse: Culture, creativity and innovation, ınternational. Journal of Cross Cultural Management, 3(2), 235–259.
• Williams, K. D., Karau, S. J., & Bourgeois, M. J. (1993). Working on collective tasks: Social loafing and social compensation. (Edt. Hogg, M. and Abrams, D.). In: Group motivation: Social psychological perspectives. New York: Harvester Wheatsheaf, 130-148.
• Yamamato, G. (2020). Girişimci yenilikçi üniversite. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 3(1), 44-48.
• Yeşil, S. (2012). Türkiye’nin ulusal kültürel özellikleri ve yenilikçilik potansiyeli arasındaki ilişki açısından bir değerlendirme. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17). 33-62
• Yuan, F., & Woodman, R. (2010). Innovative behavior in the workplace: The role of performance and ımage outcome expectations. Academy of Management Journal, 53(2), 323-342.
• Zhang Y., & Lie Y. (2012). An empirical study on innovative culture from the view of educational factors, international conference on future electrical power and energy systems, Energy Procedia.