Türkiye’de İslami Hareketlerin Siyasetteki Rolü

Yıl 2014, Sayı: 31, 29 - 38, 01.02.2014

Nezir Akyeşilmen Arif Behiç Özcan

Öz

Parlamenter bir demokrasi anlayışıüzerine inşa edilen Türkiye’nin siyasal hayatında bu zamana kadar birçok fikir, kurum ve bireyler etkili ola gelmiştir. Türkiye’nin demokratikleşme ve modernleşme sürecinde yaşanan önemli kırılmalar ve/veya gelişmeler çerçevesinde bu aktörlerin rollerinde, sayısında ve niteliğinde farklılıklar meydana gelmiştir. Zamanla bu aktörlerin sahip olduğu etki bazen artan bazen de azalan bir niteliğe sahip olmuştur. Bu bağlamda özellikle son zamanlarda Türkiye’de İslami hareketlerin siyaset içindeki etkisinin varlığıyadsınamaz. 1950’lerde çok partili hayata geçişle birlikte yaşanan birtakım gelişmeler Türkiye’nin demokratikleşmesi ve modernleşmesi anlamında önemli bir değşim sağlamıştır. Bu çalışma, ilgili gelişmeleri de dikkate alarak, öncelikle Türkiye’deki siyasal yaşamın bir parçasıolarak bu İslami hareketleri nasıl sınıflandırabileceğimizi tartışacaktır. Özellikle bu hareketlerin tanımlanmasında kullanılan, cemaat, tarikat, hareket gibi kavramların aralarındaki farklılıklarıda bu bölümde inceleyeceğiz. İkinci olarak, farklı İslami hareketlerin, kendi gruplarıiçinde siyasal davranışlara nasıl karar verdiklerini ortaya koymaya çalışacağız. Bu hareketlerin grup davranışıve grup içi hiyerarşi bağlamındaki farklılıklarıortaya konması, bu hareketlerin siyasal davranışlarınıanlamamız açısından oldukça önemlidir. Tek parti döneminden 1950’li yıllara kadar geçen dönem süresince İslami hareketler hakkındaki tartışmalarıyaptıktan sonra makalemiz çok partili döneme geçişsürecine ve daha sonra da bu hareketlerin yeniden güçlenmeleri üzerine odaklanacaktır. Tek-partili dönemden çok partili döneme geçişte bu hareketlerin kendilerini genel olarak nasıl konumlandırdıkları, onların siyasete bakışaçılarıve iç yapılanmalarında gösterdikleri özellikler çerçevesinde ele alınacaktır. Sonuç bölümünden önce, İslami hareketlerin seçmen davranışlarıbirer birer analiz edilecektir. Bu hareketlerin içerisinde çalışmamızda Nurculuk hareketi, Gülen hareketi, Yeni Asya, Süleymancılar, Milli Görüş, Nakşibendiler, İskenderpaşa Cemaati ve Menzil hareketi incelenecektir. Bunu incelerken yazarların farklıkaynaklardan topladıklarıbilgilerden hareket ederek oluşturduklarıtablo esas alınacaktır. Bu tabloya dayanarak yapılan analiz, Türkiye’de çok partili döneme karşılık *Assoc. Prof. Dr., Selçuk University **Assist. Prof. Dr., Selçuk University Islamic Movements and Their Role In Politics In Turkey Selçuk Üniversitesi SosyalBilimler Enstitüsü Dergisi •31 / 2014 30 gelen 1950-2011 yıllarıarasında yapılan genel seçimler bağlamında, ana İslami hareketler ve onların kendi içindeki farklıgruplar açısından yapılacaktır. Elbette başka çalışmalarda bu tablo geliştirilebilir ve/veya tablonun gösterdiği genel çerçeveden farklıbakışaçılarıortaya konabilir.

Anahtar Kelimeler

İslami hareketler, siyaset, tarikatler, cemaatler, siyasi partiler

Islamic Movements and Their Role In Politics In Turkey

Öz

Various opinions, institutions and individuals have influenced the political life in Turkey which constructed on a parliamentary democracy. Developments and refracting in the process of democratization and modernization have changed the roles, quality and quantity of the elements in Turkey’s political life. The affects of these elements increased and decreased in time. In this context, the role of Islamic movements in politics cannot be denied in Turkey, particularly in the recent years. Starting with the development of multi-party democracy, after the 1950’s a number of developments greatly advanced Turkey's democratization and modernization. These same events also transformed politics in Turkey which provided the environment for the growth of Islamic parties in Turkey. First, this paper, regarding these developments, discusses how to make a clarification of Islamic movements in Turkey as they are the parts of Turkey’s political life. Secondly, we try to demonstrate how different Islamic movements determine the political behaviors in their groups if they really do that. After discusses Islamic movements during oneparty rule up until 1950, the paper focuses on the transition to multi-party democracy and then the resurgence of those movements. In the last part, just before the conclusion, electoral behavior of Islamic movements will be analyzed one by one. In this paper, we examine some main stream Islamic movements’ structures and effects in Turkey’s political life like Nurist Movements Nurcu Hareket , Gulen Movement Gulen Hareketi , New Asia Yeni Asya , Suleymanists Suleymancilar , National Sight Milli Gorus , Nakshibendi Order Naksibendiler , Iskenderpasha Order Iskenderpasa Cemaati and Menzil Movement Menzilciler . We will consider the table which developed by authors based on data gathered from different sources. The analysis depended on this table shows political behaviors of these Islamic movements in the general elections between 1950-2011. Of course, a different analysis could develop our results or reach different results anytime

Anahtar Kelimeler

Islamic movements, politics, tariqas, jama’ats, political parties

Kaynakça

• Akyol, M., “The Context of the Gülen Movement: TheExceptionalStory of TurkishIslam” in Gulen Conference in Washington, DC, November 14, 2008.
• Ayata, S., “Traditional sufi Orders on the Periphery: Kadiri and Nakshibendi Islam in Konya and Trabzon” in Tapper,R. (ed.), Islam in Modern Turkey, London: I.B. Tauris Ltd., 1991.
• Aytaç, O, “Ergenekon davası içinde Fethullah Gülen hareketinin rolü” Neden?(TV Program on December 23rd, 2008), http://www.ntvmsnbc.com/ntv/metinler/neden/20090127.asp (14.11.2013)
• Calislar, O. And Celik, T. Erbakan-Fethullah Gulen Kavgasi: Cemaat ve Tarikatların Siyasetteki 40 Yılı, İstanbul; Sifir Noktai Yayinlari, 2000.
• Çakır, R., Ayet ve Slogan, İstanbul: Metis, 1990.
• Howe, M., Turkey Today: A Nation Divided Over Islam’s Revival. Westview Press, 2000.
• Karaosmanoğlu, Y. K., Ankara. Istanbul, IletişimYayınları, 1999..
• Kimmins, A.C., “Introduction” in Kimmins, A.C.(ed.), Islamic Politics and the Modern World, New York: The H.W. Wison Company, 1991.
• Kirman, M.A., “Süleymancılık, Ortaya Çıkışı, Gelişim Evreleri ve Günümüzdeki Durumu”, in Demokrasi Platformu, no.6 (Spring 2006).
• Krepsin, R., “The Upcoming Elections in Turkey (2): The AKP's Political Power Base”, http://www.jihadwatch.org/archives/017458.php (27.01.2009).
• Liel, A., Turkey in the Middle East: Oil, Islam and Politics, Boulder: Lynne Rienner Publishers, Inc, 2001.
• Narli, N., “The Rise of the Islamic Movements in Turkey” in MERIA, Vol.3, No. 3, 1999.
• NilüferGöle. “The Quest of Islamic Self within the Context of Modernity” in Bozdoğan, Sibel and Kasaba Reşat, Eds., Rethinking Modernity and National Identity In Turkey, London, 1997.
• Nursi, Bediuzzaman, Tarihçe-i Hayat, İstanbul: Envarneşriyayt, http://www.nurunsozu.com/rsm/RisaleiNurPdf/Tarihce_i_Hayat.pdf ( 01.04.2014).
• Ozdalga, E., “Secularizing Trends in Fethullah Gulen’s Movement: Impasse or Opportunity for Further Renewal?” in Critique: Critical Middle eastern studies, 12(1),2003.
• Smith, T.W., “Between Allah and Atatürk: Liberal Islam in Turkey” in The International Journal of Human Rights, Vol.9, No.3, 2005.
• Tapper, R., “Religionand PoliticalCulture in Turkey”, Tapper,R. (ed.), Islam in Modern Turkey, London: I.B. Tauris Ltd., 1991.
• Turan, I., “Religion and Political Culture in Turkey”, Tapper,R. (ed.), Islam in Modern Turkey, London: I.B. Tauris Ltd., 1991.
• Usta, N., “Menzil Nakşiliği” in Demokrasi Platformu, no.6 (Spring 2006).
• Yucekok, A., Turkiye’de Din ve Siyaset, İstanbul: Gercek Yayinevi, 1999.