Hastanelerde Yalın Yönetimin Bir Aracı Olarak Değer Akış Maliyetleme Ve Kamu Hastanesinde Bir Uygulama

Yıl 2014, Sayı: 32, 161 - 174, 01.08.2014

Ali Deran Beyhan Beller

Öz

Mamul veya hizmetlerin satışından elde edilen gelirin ve bu gelirin elde edilebilmesi amacıyla üretim aşamasında katlanılan maliyetlerin dönem sonlarında düzenlenen bilanço ve gelir tablolarının kullanılması ile hazırlanan raporlarla işletme yöneticilerine ve finansal bilgi kullanıcılarına sunulması gerekmektedir. Bu raporların hazırlanabilmesi için işletmelerin üretim aşamalarında benimsemesi gereken düşünceler bulunmaktadır. Bu düşüncelerden bir tanesi yalın düşüncenin dikkate alınması ile kullanılan yalın üretim sistemidir. Yalın üretim sistemi ile işletmeler, mamul veya hizmetlerin üretim aşamasında oluşabilecek israfları en az seviyeye indirmekte ve rekabet avantajı sağlamaktadırlar. Hem israfı en az seviyeye indiren hem de rekabet avantajı gibi birtakım avantajlar sağlayan yalın üretim sisteminin kullanılması ile mamul veya hizmetlerin üretiminin gerçekleştirilebilmesi amacıyla katlanılan maliyetlerin hesaplanmasında ve katlanılan maliyetlerin işletme yöneticilerine ve finansal bilgi kullanıcılarına raporlar yardımı ile sunulabilmesinde bir bilgi sistemi olarak ifade edilebilen muhasebeden de yararlanılması gerekmektedir. Yalın düşünce ve yalın üretim sisteminin dikkate alınması ile katlanılan maliyetlerin hesaplanması ve bu maliyetlerin ilgili bilgi kullanıcılarına sunumunda israfı da elimine eden muhasebe sistemi yalın muhasebe olarak ifade edilmektedir. Yalın düşünceyi temel alan yalın üretim sistemi ve yalın muhasebede de israfı en az seviyeye indirebilmek amaçlanmaktadır. Bu amacı yerine getirebilmek için kullanılan birtakım araçlar bulunmaktadır. Yalın düşünceyi temel alan ve israfı en az seviyeye indirmeyi amaçlayan yalın üretim sisteminde kullanılan araçlardan bir tanesi de değer akış maliyetlemedir. Değer akış maliyetleme, yalın düşünce felsefesinin temelinde yer alan değer ve değer akışının tamamlanması işlemlerinden meydana gelmektedir. Değer akış maliyetlemede değer, müşterinin satın alacağı mal veya hizmet için ödeyeceği bedeldir. Değer akışının tamamlanması ise, ürünlere değer katma sürecinin sürekli bir akış halinde olması şeklinde ifade edilebilmektedir. Yalın yönetimin bir aracı olarak ifade edilebilen değer akış maliyetleme, ürünlerin üretim aşamasını bölümler bazında değil, değer akışları bazında ele alan ve bu değer akışlarında ürüne değer katan ya da katmayan faaliyetlere ait maliyetlerin tespit edilmesini sağlayan bir sistem olarak ifade edilmektedir. Bu çalışmada; yalın düşünce, yalın muhasebe ve yalın yönetimin bir aracı olan değer akış maliyetleme konuları açıklanarak yalın düşüncenin benimsenmesi ile yararlanılabilecek avantajlarla ilgili bilgi verilmiştir. Çalışmanın uygulama kısmında, bir kamu hastanesinin röntgen ve biyokimya birimleri, değer akış maliyetlemenin temelini oluşturan, değer akışları olarak dikkate alınmış ve hizmet üretiminin gerçekleştirildiği bu değer akışlarında ortaya çıkan maliyetler hesaplanmıştır. Hizmet işletmesi olarak ifade edilebilen hastanelerde karar alabilen yöneticilere hesaplanan maliyet bilgilerinin sunulabilmesi ve meydana gelebilecek farklılıkları belirtebilmek amacıyla geleneksel ve değer akış maliyetleme sistemine göre gelir tabloları ayrı ayrı düzenlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kelime 1 Yalın Düşünce, Anahtar Kelime 2 Yalın Muhasebe, Anahtar Kelime 3 Yalın Yönetim, Anahtar Kelime 4 Değer Akış Maliyetleme.

Value Stream Costing as a Lean Management Tool in Hospitals and An Application in a Public Hospital

Öz

It is crucial to provide corporate managers and financial information users with reports prepared at the end of each period on revenues obtained from sales of products and services and on costs added to production process. Corporations should adopt a way of thinking throughout the production phases in order for these reports to be prepared. Lean production system utilized by considering lean thinking is one of them. Corporations tend to gain competitive advantage and to minimize wastefulness that occurs during the production process with the help of lean production system. Its needed to get benefit from accounting information system to minimize wastefullness and access competetive advantage by lean production system which helps to calculate costs added to production process and present the costs to corporate managers and financial information users. In consideration of lean thinking and lean production system, calculation of costs added to production and presentation of this information to financial information users and elimination of wastefullness can be defines as lean production system. Lean accounting which takes into consideration of lean thinking and lean production system aims to minimize wastefullness. On this respect this aim relys on several instruments. One of this instruments can be called as value stream cost. Value stream cost is in the basis of lean thinking philosophy and comsist of value stream fulfilling process. Value on value stream cost is the payment of customer for purchasing a product or a service. Besides fullfilling value stream is defines as continious streams on product value adding process. As a lean management instrument, value stream cost is a system that is not only value adding to products on production process between sections but also determining value adding and non value adding process costs. In this study; value stream costing issues as tools of lean thinking, lean accounting and lean management are explained with the advantages that occur from internalizing lean thinking. In the application part of the study, X-ray monitoring and biochemical departments of a public hospital are considered as value streams and costs of these value streams are estimated. In order to provide decision-making managers of hospitals as service enterprises with estimations and to define differences, income statements are prepared by using both conventional and value stream costing methods

Anahtar Kelimeler

Lean Thinking, Lean Accounting, Lean Management, Value Stream Costing

Kaynakça

• Abuthakeer, S. S., Mohanram, P.V. ve Kumar, G.M. (December 2010). “Activity Based Costing Value Stream Mapping”, International Journal of Lean Thinking, Vol: 1, No: 2, pp.51 - 64.
• Aksoylu, S. (2014). “Hastane İşletmelerinde Değer Akış Maliyetlemesi”, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 1, s.260 - 272.
• Aktaş, R. ve Karğın, M. (2011). “Yalın Muhasebe: Yalın Üretim Ortamında Yeni Bir Yönetim Muhasebesi Yaklaşımı”, Muhasebe ve Öğretim Üyeleri Bilim ve Dayanışma Vakfı Dergisi, Sayı: 3, s.91- 128.
• Aktaş, R. (Nisan 2013). “Yalın Üretim Ortamında Maliyet Yönetimi: Değer Akış Maliyetleme”, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı: 25, s.57- 85.
• Balcı, Baki Rıza, “Yalın Finansal Muhasebe”, Ankara, Altın Nokta Yayınevi, Nisan 2011.
• Balcı, B. R. (2011). “Yalın Düşünce ve Muhasebe”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 1, s.39 - 58.
• Birgün, S., Gülen, K. G. ve Özkan, K. (2006). “Yalın Üretime Geçiş Sürecinde Değer Akışı Haritalama Tekniğinin Kullanılması: İmalat Sektöründe Bir Uygulama”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 9, s.47 - 59.
• Brosnahan, J. P. (July 2008).“Unleash the Power of Lean Accounting”, Journal of Accountancy, pp.60 - 66.
• Can, A. V. ve Güneşlik, M. (Ocak 2013).“Yalın Yönetim Felsefesinin Önemli Bir Boyutu Olarak Muhasebede Yalınlaşma Düşüncesi ve Bir Yalın Muhasebe Uygulaması Örneği: “Kendine Faturalama”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı: 57, s.1- 22.
• Cengiz, Emre, “Yönetim Muhasebesi Çerçevesinde Yalın Muhasebe” Ankara, Gazi Kitabevi, Ekim 2011.
• Detty, R. B. and Yingling, J. C. (2000).“Quantifying Benefits of Conversion to Lean Manufacturing With Discrete Event Simulation: A Case Study”, İnternational Journal of Production Research, Vol: 38, No:2, pp.429 – 445.
• Ertaş, F. C. ve Coşkun Arslan, M. (Kasım – Aralık 2010).“Yalın Muhasebe”, İSMMMO Yayını Mali Çözüm Dergisi, Sayı: 102, s.39 – 60.
• Graban, M. Yalın Hastane, (Çev. Pınar ŞENGÖZER), İstanbul, Optimist Yayınları, Nisan 2011.
• Haskin, D. L. (Jul / Aug 2010).“Allocating İnternal Audit Costs İn A Lean Environment”, İnternal Auditing, Vol: 25, No: 4, pp.25 – 28.
• Hines, P., Rich, N., Bicheno, J. and Brunt, D. (1998).“Value Stream Management”, The İnternational Journal of Logistics Management, Vol: 9, No: 1, pp.25 - 42.
• http://www.yalindunya.net/2012-11-10-07-07-23/yalin-nedir-2.html, (Erişim Tarihi: 22.02.2014).
• Iuga, M. V. and Kıfor, C. V.(2013).“ Lean Manufacturing: The When, The Where, The Who”, Revista Academiei Fortelor Terestre N.R., Vol: 4, No: 72, pp.404 - 410.
• Lopez, P. R. – de – A., Santos, J. F. and Arbos, L. C. (2013).“Lean Manufacturing: Costing The Value Stream”, Industrial Management & Data Systems, Vol: 113, No: 5, pp.647 - 667.
• Karcıoğlu, R. ve Nuray, M.(2010).“Yeni Bir Maliyetleme Sistemi Olarak Değer Akış Maliyetleme”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı: 47, s.69 – 80.
• Koç, Z. “Röntgen Fiziği, Röntgende Görüntü Oluşumu”, http://www.baskent-adn.edu.tr/dokumanlar/RONTGENDE%20GORUNTU%20OLUSUMU.pdf, 22.04.2014.
• Maskell, B. H. and Baggaley B. L. (2006).“Lean Accounting: What’s It All About?, Association for Manufacturing Excellence’s Target Magazine, Vol: 22, No:1, pp.35 - 43.
• Maskell, B. H. and Katko, N.(2007).“Value Stream Costing: The Lean Solution to Standard Costing Complexity and Waste, in Lean Accounting: Best Practices for Sustainable Integration”, pp. 155-176, ed. Stenzel, J.John Wiley and Sons, New York.
• Maskell, B., Baggaley, B. and Grasso, L. “Practical Lean Accounting: A Proven System for Measuring the Lean Enterprise?, Newyork, 2011.
• Mehta, R. K., Mehta, D. and Mehta N. K. (2012).“An Exploratory Study on İmplementation of Lean Manufacturing Practices (With Special Reference to Automobile Sector İndustry)”, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 2, pp.289 - 299.
• Memişoğulları, R. and Özcan, M. E. (2011).Biyokimya Laboratuvar Rehberi, Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı, Düzce.
• Osmanbeyoğlu, N. (Temmuz Ağustos Eylül 2013). “Yalın Hastane, Sağlık Hizmetindeki İsrafı Ortadan Kaldırabilir Mi?”, İstanbul’da Sağlık Dergisi, s.28 – 32.
• Özçelik, F. ve Ertürk, H. (2010). “Yalın Üretim İşletmeleri İçin Değer Akış Yönetimi ve Değer Akış Maliyetlemesi (DAM)”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 29, Sayı: 2, s.51 – 84.
• Özçelik, F. (2013).“Yalın Üretim Ortamına Uygun Maliyet Sistemi Seçimi”, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 1, s.47 - 58.
• Özkol, A. E. (2004).“Yalın Düşünce ve İsrafın Tekdüzen Muhasebe Sistemi Çerçevesinde Kaydı: Bir Yaklaşım ve Örnek Uygulama”, D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 1, s.119 – 138.
• Shazali, N. A., Habidin, N. F., Ali, N., Khaidir, N. A. and Jamaludin, N. H. (January 2013).“Lean Healtcare Practice and Healthcare Performance in Malaysian Healthcare Industry”, International Journal of Scientific and Research Publications, Volume: 3, Issue: 1, pp. 1- 5.
• Şimşir, İ., Bağış, M., Kurutkan, M. N. ve Oğuz, B. (2013).“Sağlık Hizmetlerinde İsraf Yönetimi”, IV. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi, Ankara, 02 – 04 Mayıs.
• Terzi, S. ve Atmaca, M. (2011).“Yalın Üretim Sistemi Açısından Değer Akış Maliyetlemesinin İncelenmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 3, s.449 – 466.
• Yüksel, Hilmi, “Hastane Laboratuvarlarında Yalın Düşünce İlkelerinin Uygulanması”, http://www.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/27d3714567e0a1e_ek.pdf, 15.04.2014.