Keşan’da Edirne Hava Kirliliği

Yıl 2016, Sayı: 36, 83 - 100, 01.08.2016

Emre Özşahin İlker Eroğlu Halid Pektezel

Öz

Atmosferde çeşitli şekillerde bulunan kirleticilerin, insan ve diğer canlılara zarar verecek düzeye erişmesi biçiminde tanımlanan hava kirliliğinin temel sorumlusu insandır. İnsanın yaptığı beşeri faaliyetler kirleticilerin temel kaynağını trafik, sanayi ve ısınma sistemleri vs. oluştururken, doğal çevre faktörleri de kirliliğin etkisini olumlu veya olumsuz biçimde etkilemektedirler. Hava kirliliği, dünya genelinde sağlığa yönelik ilk on risk faktörlerinden olup, önemli bir sorun teşkil etmektedir. Türkiye’deki hava kalitesi de endişe verici boyutlara ulaşmıştır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ölçümlerine göre, Türkiye’de en kirli hava, Keşan şehir merkezinde saptanmıştır. İlgili tespite dayalı olarak gerçekleştirilmiş bu çalışmada, Keşan şehrinde hava kirliliğinin coğrafi açıdan incelenmesi amaçlanmıştır. Böylece Keşan şehrindeki hava kirliliğinin doğal ve beşeri coğrafya faktörleri ile ilişkisi araştırılmış, kirliliğin sebep ve sonuçları tartışılmıştır. Keşan şehrindeki hava kirliliğinin kaynakları, kirliliğin azaltılması ve kontrol edilmesine yönelik bulguların tartışılmasını hedefleyen bu araştırmanın sonuçları, ilgili konularda çalışan kişi, kurum ve kuruluşlara yönelik coğrafi tespitler sunması bakımından önem taşımaktadır. Edirne İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından yapılmış hava kirliliği ölçüm verilerinin 2013-2015 kullanıldığı çalışma, 1:25.000 ölçekli topoğrafya haritaları detayında gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda SO₂ kükürt dioksit oranının 2746 ug/m³ standart sınır değerin çok üzerinde olduğu Keşan şehrinde, havanın temel kirleticisinin de kalitesiz yakıt kullanılan ısınma sistemlerinden kaynaklanan aynı gaz olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca şehrin klimatik bilhassa da topoğrafik özellikler açısından hava kirlenmesine elverişli ortam koşulları sunduğu saptanmıştır. Bu durumun ortaya çıkmasındaki temel faktör ise Keşan şehrinin hâkim rüzgâr yönüne kapalı, çanak şeklindeki bir depresyonda bulunmasıdır. Bilhassa ısınma döneminin ekim ve mayıs ayı gibi uzun bir süreyi kapsaması yüzünden hava kirliliğinin yılın hemen hemen önemli bir bölümünde etkili olduğu tespit edilmiştir. Bu yüzden Keşan şehrinde bir an önce doğal gaz kullanılmaya başlanmalıdır. Ayrıca kalitesiz kömür kullanımı yasaklanmalı ve şehre girecek bütün kömürler denetlenmelidir. Öte yandan hava kirliliğinin önlenmesi amacıyla Keşan Belediyesi tarafından yapılan uygulamalara devam edilmelidir. Keşan’daki hava kirliliğini yönlendiren veya arttıran bütün faktörlerin ortadan kaldırılması için acilen uygun hava kirliliği yönetim planları ve eylem stratejileri geliştirilmelidir. Aynı zamanda toplumun bilinçlendirilmesine yönelik çalışmalara da hız verilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Hava kirliliği, Coğrafi faktörler, Keşan şehri, Edirne

Air Pollution in Keşan Edirne

Öz

Air pollution refers to a phenomenon in which pollutants that are present in various forms in the atmosphere have reached a level that harms humans and other living beings. Human beings are the main reason for this pollution. Human activities form the main source of pollutants e.g. traffic, industry, heating systems . Natural environment factors also have an influence on pollution, either positively or negatively. Air pollution is one of the top ten risk factors against health throughout the world, which makes it an important problem. Air quality has reached a threatening level in Turkey, too. According to the measurements conducted by the Ministry of Environment and Urbanization and taken as basis in the present study, the most polluted air in Turkey is in the city center of Keşan. This study aimed at analyzing the air pollution in Keşan city in geographical terms. In this way, the relationship between air pollution and natural and human geography factors in Keşan city was tried to be explored, and the causes and results of pollution were discussed. The results of this research, which aimed to discuss the findings concerning the sources of air pollution in Keşan city as well as the reduction and control of pollution, are important as they provide geographic information to the people, institutions, and organizations working on these issues. The air pollution measurement data obtained by Edirne Provincial Directorate of Environment and Forest were used in this study. The study was conducted based on 1:25,000 topographic maps. The findings indicated that SO₂ sulfur dioxide rate 2746 ug/m³ is much above the standard limit value, and the main pollutant of air is this gas stemming from the heating systems in which poor quality fuel is used. It was also found that the city has climatic and especially topographic conditions leading to air pollution. The main factor causing this situation is the position of Keşan city. It is located in an area that is lower compared to its surrounding and whose depth is lower than its width. It is closed to the prevailing wind direction. It was determined that air pollution covers a big part of the year as the heating period is from October to May. Hence, natural gas use must start in Keşan city as soon as possible. In addition, the use of poor quality coal must be banned, and all the coal entering the district must be checked. Moreover, Keşan Municipality’s practices aimed at preventing air pollution must be maintained. Appropriate air pollution management plans and action strategies must be developed so that all the factors leading to or increasing air pollution in Keşan city can be eliminated. Furthermore, activities aimed at raising the consciousness of the society must be accelerated

Anahtar Kelimeler

Air pollution, Geographical factors, Keşan city, Edirne

Kaynakça

• Atalay, İbrahim. Uygulamalı Klimatoloji (2.Baskı), İzmir, Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, 2013.
• Atayeter, Y. (2007). “Burdur Şehrinde Hava Kirliliği Üzerine Bir Deneme”, I. Burdur Sempozyumu, Burdur, 16-19 Kasım 2005.
• Ayberk, S., & Çetin, Ş. (2007). “Azot Oksit Emisyonları ve Çevresel Açıdan Değerlendirilmesi”, Endüstri Otomasyon Dergisi, sayı: 118, s.22-26.
• Bayram, H. (2005). “Türkiye’de Hava Kirliliği Sorunu: Nedenleri, Alınan Önlemler ve Mevcut Durum”, Toraks Dergisi, sayı: 6 (2), s.159-165.
• Bayram, H., & Dikensoy, Ö. (2006). Hava Kirliliği ve Solunum Sağlığına Etkileri”, Tüberküloz ve Toraks Dergisi, sayı: 54 (1), s.80-89.
• Bozyiğit, R. (1996-1997). “Konya’da Hava Kirliliği”, Marmara Coğrafya Dergisi, sayı: 1, s. 335-346.
• Bozyiğit, Recep & Karaaslan, Tufan. Çevre Bilgisi, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım, 1998.
• Brohi, A., & Karaman, M. R. (1995). “Azotlu Gazların (N2, N2O, NO2, NO, NH3) Atmosferik Dönüşüm Olayları ve Çevrede Yol Açtığı Olumsuz Etkiler”, Ekoloji Çevre Dergisi, sayı: 16, s.28-30.
• Cavkaytar, Ö., Soyer, Ö. U., Şekerel, E. (2013). “Türkiye’de Hava Kirliliğinden Kaynaklanan Sağlık Sorunları”, Hava Kirliliği Araştırmaları Dergisi, sayı: 2 (4), s.105-111.
• Cuci, Y., & Ergün Polat, E. (2015). “Gaziantep’in Trafik Kaynaklı Hava Kirliliğinin Belirlenmesi”, KSU Mühendislik Bilimleri Dergisi, sayı:18 (2), s.1-11.
• Çakır Sümer, G. (2014). “Hava Kirliği Kontrolü: Türkiye’de Hava Kirliliğini Önlemeye Yönelik Yasal Düzenlemelerin ve Örgütlenmelerin İncelenmesi”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, sayı:13, s.37-56.
• Çiçek, İ., Türkoğlu, N., Gürgen., G. (2004). “Ankara’da Hava Kirliliğinin İstatistiksel Analizi”, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 14 (2), s.1-18.
• Çukur, H., Gündüzoğlu, G., Askın, Y. (2006). “İzmir-Buca’da Morfo-Klimatik Özelliklerin Sıcaklık Terselmesi ve İnsan Sağlığı Üzerine Etkilerinin CBS İle Sorgulanması”, 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, Fatih Üniversitesi, İstanbul, 13-16 Eylül.
• DHA (2015). Türkiye’nin en kirli havası Keşan’da. (http://www.hurriyet.com.tr/turkiyenin-en-kirli-havasi-kesanda-40031085), [Erişim Tarihi: 14.05.2016].
• Doğan, F., & Kitapçıoğlu, G. (2007). “İzmir İlinde Hava Kirliliğinin Yıllar İtibariyle Karşılaştırılması”, Ege Tıp Dergisi, sayı: 46 (3), s.129-133.
• Doygun, H., Atmaca, M., Zengin, M. (2015). “Kahramanmaraş’ta Kentleşme ve Yeşil Alan Varlığındaki Zamansal Değişimlerin İncelenmesi”, KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, sayı: 18 (4), s.55-61.
• Edirne Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü (2016). Edirne Valiliği İl Mahalli Çevre Kurulu Kararları (2016/86 ve 2015/85), Edirne Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Edirne.
• Erol, Oğuz. Genel Klimatoloji (Genişletilmiş 5. Baskı), İstanbul, Çantay Kitabevi, 1999.
• Farımaz Garipağaoğlu, N. (2008). “Çorum’un Hava Kalitesinin Yıl İçindeki Değişimi ve Yanma Döneminin Değerlendirilmesi”, s. 685-702, 23-25 Kasım Uluslararası Osmanlı’dan Cumhuriyete Çorum Sempozyumu, Çorum.
• Garipağaoğlu, N. (2000). Marmara Denizi Çevresinde Görülen Hava Kirliliğinin Fiziki Coğrafya Şartlarıyla Bağlantıları, Marmara Denizi 2000 Sempozyumu, Türk Deniz Araştırmaları Vakfı, Yayın No: 5, İstanbul.
• Garipağaoğlu, N. (2013). “Tokat’ın Hava Kalitesinin Zamanla Değişimi ve Karadeniz Bölgesi İçerisindeki Durumu”, Tokat Sempozyumu 1-3 Kasım 2012 Tokat Bildiriler Kitabı (Yayına Hazırlayanlar: Prof. Dr. Ali Açıkel, Yrd. Doç. Dr. Samettin Başol, Yrd. Doç. Dr. Ali Osman Solmaz, Öğrt. Gör. Murat Hanilçe), Cilt: II s.9-32, Özyurt Matbaacılık, Ankara.
• Garipağaoğlu, Nuriye. Türkiye Ortam Sorunları Coğrafyası (Hava-Su-Toprak Ekosistemleri Açısından), İstanbul, Yeditepe Yayınevi, 2015.
• Hacısalihoğlu, İ. Y. (1994). “Karabük’te Hava Kirliliği”, Türk Coğrafya Dergisi, sayı: 29, s.475-494.
• HEAL (Sağlık ve Çevre Birliği) (2015). Türkiye’de Hava Kirliliği ve Sağlık Gerçekler, Veriler ve Öneriler. Bilgi Broşürü, Belçika.
• İbret, B. Ü., & Aydınözü, D. (2009). “Şehirleşmede Yanlış Yer Seçiminin Hava Kirliliği Üzerine Olan Etkisine Bir Örnek: Kastamonu Şehri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Coğrafya Dergisi, sayı:18, s.71-88.
• İncecik, S., & İm, U. (2013). “Megaşehirlerde Hava Kalitesi ve İstanbul Örneği”, Hava Kirliliği Araştırmaları Dergisi, sayı: 2 (4), s.133-145.
• Kardeşoğlu, E., Yalçın, M., Işılak, Z. (2011). “Hava Kirliliği ve Kardiyovasküler Sistem”, TAF Preventive Medicine Bulletin, sayı: 10 (1), s.97-106.
• Keser, N. (2002). “Kütahya'da Hava Kirliliğine Etki Eden Topografik ve Klimatik Faktörler”, Marmara Coğrafya Dergisi, sayı: 5, s.69-100.
• Keşan Devlet Hastanesi, 24/01/2014 tarih ve 76461883-900/474 sayılı yazısı.
• Kırımhan, S., & Boyabat, N. (1983). “Erzurum’da Hava Kirliliği”, Atatürk Üniversitesi Çevre Sorunları Araştırma Merkezi, 6-8 Haziran Çevre Sorunları Sempozyumu 5, s. 1-12, Erzurum.
• Koç, T. (1998). “Isıtma Dönemi Özellikleri ve Balıkesir’de Uygulaması”, Türk Coğrafya Dergisi, sayı: 33, s.319-335.
• Koç, T. (1999). “Kuzeybatı Anadolu'nun Isıtma İhtiyacı Özellikleri”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı: 2 (3), s.24-45.
• Kopar, İ., & Zengin, M. (2009). “Coğrafi Faktörlere Bağlı Olarak Erzurum Kentinde Hava Kalitesinin Zamansal ve Mekânsal Değişiminin Belirlenmesi”, Türk Coğrafya Dergisi, sayı: 53, s.51-68.
• Kunt, F., & Dursun, Ş. (2010). “Konya Merkezinde Hava Kirliliğine Bazı Meteorolojik Faktörlerin Etkisi”, IV. Ulusal Hava Kirliliği ve Kontrolü Sempozyumu, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara, 25-27 Ekim.
• Kurtar, E. (2014). “Keşan (Edirne) İlçe Merkezinde Hava Kalitesi Ölçümlerinin Değerlendirilmesi (2013-2014)”, 17. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, Edirne, 20-24 Ekim.
• Kurtar, E., Yılmaz, M., Hereke Sığın, İ. (2015). Keşan’da Hava Kirliliği ve Halk Sağlığı Raporu. Keşan İlçe Sağlık Müdürlüğü Toplum Sağlığı Merkezi, Keşan.
• Menteşe, S., & Tağıl, Ş. (2012). “Bilecik’te İklim Elemanlarının Hava Kirliliği Üzerine Etkisi”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı: 15 (28), s.3-16.
• Menteşe, S., & Tağıl, Ş. (2014). “Topografyanın Hava Kirliliği Üzerindeki Etkisi: Zonguldak Örneği”, Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi VII. Coğrafya Sempozyumu, Ankara Üniversitesi, Ankara, 18-19 Ekim.
• Menteşe, S., Rad, A. Y., Arısoy, M., Güllü, G. (2010). “Ankara Atmosferinde Organik, Biyoaerosol ve İnce Partikül Madde Kirleticileri Arasındaki İlişki ve Olası Kaynakları”, IV. Ulusal Hava Kirliliği ve Kontrolü Sempozyumu, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara, 25-27 Ekim.
• Mills, N. L., Donaldson, K., Hadoke, P. W., Boon, N. A., MacNee, W. (2009).“Adverse Cardiovascular Effects Of Air Pollution”, Nature Clinical Practice Cardiovascular Medicine, vol: 6 (1), pp. 36-44.
• Müezzinoğlu, Ahsen. Hava Kirliliği ve Kontrolünün Esasları. İzmir, Dokuz Eylül Yayınları, 2000.
• Özdemir, M. A., & Boyraz, Z. (2002). “Elazığ Şehir Merkezinde Hava Kirliliğini Doğuran Nedenler ve Kirlilik Parametrelerinin Zaman İçindeki Değişimine Coğrafi Bir Yaklaşım”, Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 7 (8), s.163-182.
• Payan, F., & Ertürk, F. (2002). “SO2 ve NOX Kirleticilerinin 1995-1996 Kış Sezonunda Bursa İçin Hava Kirliliği Haritalarının Oluşturulması”, Ekoloji Çevre Dergisi, sayı: 11 (45), s.14-17.
• Sargın, S. (2003). “Isparta ‘Şehri’nin Çevre Sorunları”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt: 5, sayı: 2, s. 147-165.
• Sever, R. (2008). “Malatya’daki Hava Kirliliğine Coğrafi Bakış”, Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 13 (20), s.59-76.
• Sungur, K. A. & Gönençgil, B. (1997). “Çeşitli İklim Elemanlarının Hava Kirliliği Üzerine Etkileri”, A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, sayı: 6, s. 337-345.
• Şahin, C. (1989). “Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğini Etkileyen Doğal Çevre Faktörleri”, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğrafya Araştırmaları Dergisi, sayı: 1 (1), s. 194-208.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü. (2014). Yer Seviyesi Ozon Kirliliği Bilgi Notu.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.(2016) (http://www.havaizleme.gov.tr/Default.ltr.aspx), [Erişim Tarihi: 24.01.2016].
• Tağıl, Ş. (2007). Balıkesir’de Hava Kirliliğinin Solunum Yolu Hastalıklarının Mekânsal Dağılışı Üzerine Etkisini Anlamada Jeo-istatistik Teknikler. Coğrafi Bilimler Dergisi, sayı: 5 (1), s. 37-56.
• Tağıl, Ş., & Koç, T. (2000). “Edirne Kentinde Hava Kalitesi”, Türk Coğrafya Kurumu, Geçmişte, Günümüzde ve Gelecekte Trakya (Editör: Suna Doğaner) s.115-131, 28. Coğrafya Meslek Haftası Bildiriler, Edirne, 10-12 Haziran 1998.
• Tayanç, M. (2013). “Türkiye’de Hava Kalitesi Modellemesi”, Hava Kirliliği Araştırmaları Dergisi, sayı: 2 (4), s.112-122.
• Taylan, Ş., Şevik, F., Levent, S. (2010). “Isparta’da Hava Kirliliği Sorunu Ve Solunum Sistemi Sağlığı Üzerine Etkileri”, IV. Ulusal Hava Kirliliği ve Kontrolü Sempozyumu, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara, 25-27 Ekim.
• TÇSV (Türkiye Çevre Sorunları Vakfı), Türkiye’nin Çevre Sorunları 91, Ankara, TÇSV Yayını, 1991.
• Tecer, L. H. (2011). “Hava Kirliliği ve Sağlığımız”, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, sayı: 135, s.15-29.
• Türk, H. S. (1969). “Türk Hukukuna Göre Hava Kirlenmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, sayı: 26 (3), s. 115-130.
• Türkeş, M. (1996). “Kent ve Bölge Planlamasında Topoğrafyaya Bağlı Yerel Rüzgârlar”, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, sayı: 5, s. 213-227.
• Türkeş, Murat. Klimatoloji ve Meteoroloji, İstanbul, Kriter Yayınevi, 2010.
• Ünal, Ç. (1996). “Erzurum’da Hava Kirliliği ve Coğrafi Faktörlerin Etkileri”, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 3, s. 28-41.
• Venkat Narayan, K.M., Mohammed K. Ali, M.D., Ch.B., M.B., Jeffrey P. Koplan, M.D., M.P.H. (2010). “Global Noncommunicable Diseases-Where Worlds Meet”, The New England Journal of Medicine, Vol: 363 (13), pp. 1196-1198.
• Yıldırım, U., & Korkmaz, H. (1998). “Kahramanmaraş’ta Coğrafi Faktörlerin Hava Kirliliğine Etkileri”, Türk Coğrafya Dergisi, sayı: 33, s.389-411.