Öğrencilerin Madde Kullanımı Ve Bağımlılığında Etkili Olan Faktörlere Bakışının Demografik Özelliklere Göre İncelenmesi: Çukurova Üniversitesi Örneği

Yıl 2018, Sayı: 39, 29 - 43, 01.02.2018

Bülent Öz Akın Alkevli

Öz

Bu çalışma, Çukurova Üniversitesindeki muhtelif fakültelerde öğrenim gören öğrenciler arasında madde kullanımı ve bağımlılığında etkili olabilecek faktörlere bakışlarının demografik özelliklerine göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemeyi amaçlamaktadır. Çukurova Üniversitesi’nde 2015–2016 Eğitim-Öğretim yılında öğrenim gören 24625 öğrenciden, kolayda örnekleme ile seçilen 513 öğrenciye uygulanan anketten eksik ve hatalı birimlerin çıkarılması sonucu kalan 502 birim oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin %47,2’si kadın, % 52,8’i erkektir. Yaş ortalaması ss=2,31, alt-üst=18-32, ortanca=22 22,31’dir. Öğrencilerin % 65,5’i sigara, % 59’u alkol kullanmaktadır. Öğrencilerin %51,2’sinin hem sigara hem de alkol kullanmakta, % 26,7’sinin ne sigara ne de alkol kullanmamaktadır. Araştırmada cinsiyet, yaş, aylık ortalama hane geliri, medeni durum, çalışma durumu değişkenlerinin yanı sıra öğrenim görülen sınıf, öğretim programı, öğrenim görülen fakülte, anne-baba eğitim düzeyi, mevcut durumda ikamet edilen yer, ailenin yapısal durumu birlikte/ayrı yaşama, vefat , çocukluk dönemi ikamet edilen yer değişkenleri de ele alınmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular neticesinde madde kullanımı ve bağımlılığında etkili olabilecek faktörlere yönelik aralarında anlamlı farklılık olan değişkenler araştırmaya dâhil edilmiştir. Sonuç olarak, cinsiyet, anne eğitim düzeyi ve baba eğitim düzeyi dışındaki değişkenler arasında anlamlı bir farklılık saptanmamıştır. Erkek öğrencilerin kadınlara göre; ailevi nedenler, hastalıklar, ailenin sosyo-ekonomik düzeyi, fiziki şartlar ve maddeye ulaşılabilirlik faktörlerinde madde kullanımı ve bağımlığında daha etkin olduğu görüşüne sahip oldukları görülmüştür. Anne ve baba eğitimi üniversite olan öğrencilerin araştırmada yer alan önermelere katılım oranlarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Araştırmada elde edilen bulgular neticesinde, madde kullanımı ve bağımlılık yaratmada etkili olan faktörler şu şekilde sıralanmaktadır. Bunlar arkadaş grubu, bireyin aile içinde kendisine örnek aldığı rol model, baskıcı aileler, ilgisiz aileler ailevi normlar, aile desteği ve aile içi ilişkiler , psikolojik sorunlar, ailenin ekonomik gücü, fiziksel şartlar ve maddeye her an ulaşabilme rahatlığıdır. Sonuç olarak, öğrencileri madde kullanımına ve bağımlılık yaratmaya iten faktörler karmaşık bir yapıya sahip olsa da bu faktörleri genel olarak ifade edecek olursak arkadaş grubu, aile, kişinin kendisi ve çevreye bağlı etkenler olarak ifade etmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Madde kullanımı, Madde bağımlılığı, Sigara, Alkol, Üniversite öğrencileri

The Overview Examination of the Factors Which Affect Substance Use and Addiction vis-à-vis Demographic Characteristics: A Case of Çukurova University Students

Öz

The objective of this study was to examine the overview of the students over the factors which affect the substance use and addiction in various faculties at Çukurova University in accordance with demographic characteristics. 24625 students studying in various faculties at Çukurova University for the academic year 2015-2016, 513 were selected using the convenience sampling method and 502 valid questionnaires were gathered from the students. Of the students, 47,2% were female, 52,8% were men. Average age was 22,31 years SD=,31,min-max=18-32, mean=22 . Of the students, 65,5% are smokers and 59% are using alcohol. Of the students 51,2% are both smoking and using alcohol, 26,7% are neither using alcohol nor smoking. In this study, variables such as gender, age, monthly average income, marital status, working status have been examined. Besides this, class, daytime-evening education, faculty, parental education, current residence, family structural status live together/separate, dead , childhood residence were included in the study. As a result of the findings emerged from this study, factors having statistically significant difference were included to our study. Consequently, apart from gender and parental education, any significant difference has determined among the variables. Compared to women, men more support the factors like family reasons, diseases, socio-economic level, physical conditions and substance availability were effective about the factors which affect substance use and addiction. Students having parents with university education were found that they support the propositions more significantly than the others. According to the findings of this research, factors affecting substance use and addiction can be categorized as group of friends, seeing family member as a role model, authoritarian families, apathetic families, family norms, family support and intra-family relations , psychological problems, economic potential of the family, physical conditions and substance availability. In conclusion, although factors pushing students to substance use and addiction have a complex structure, in general the factors can be stated as group of friends, family, the person himself/herself and environmental factors

Anahtar Kelimeler

Substance use, Substance addiction, Tobacco, Alcohol, University students

Kaynakça

• Abdullah, A. S. M., Fielding, R., & Hedley, A. J. (2002). “Patterns of Cigarette Smoking, Alcohol Use and Other Substance Use Among Chinese University Students in Hong Kong”, The American Journal on Addictions, 11(3), 235-246.
• Akfert, S. K., Çakıcı, E., & Çakıcı, M. (2009). “Üniversite öğrencilerinde sigara-alkol kullanımı ve aile sorunları ile ilişkisi”, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10, 40-47.
• Akvardar, Y., Demiral, Y., Ergör, G., Ergör, A., Bilici, M., & Özer, Ö. A. (2003). “Substance use in a sample of Turkish medical students”, Drug and alcohol dependence, 72(2), 117-121.
• Alaçam, H., Korkmaz, A., Efe, M., Şengül, C. B., & Şengül, C. (2015). “Pamukkale Üniversitesi öğrencilerinde alkol ve sigara bağımlılığı taraması”, Pamukkale Tıp Dergisi,8(2),82–87.
• Albayrak, S. & Balcı, S. (2014). “The prevention of drug abuse in young adults/Gençlerde madde bağımlılığı ve önlenmesi”, Journal of Education and Research in Nursing, 11(2),30-38.
• Alikaşifoğlu, M., & Ercan, O. (2009). “Ergenlerde riskli davranışlar”, Turkish Pediatrics Archive/Türk Pediatri Arşivi, 44, 1-6.
• Altındağ, A., Yanık, M., Yengil, E., & Karazeybek, A. H. (2005). “Şanlıurfa’da üniversite öğrencilerinde madde kullanımı”, Bağımlılık Dergisi, 6(2), 60-64.
• Benowitz, N. L. (2010). “Nicotine addiction”, The New England journal of medicine, 362(24), 2295-2303.
• Boyacı, H., Çorapçıoğlu, A., Ilgazlı, A., Başyiğit, İ., & Yıldız, F. (2003). “Kocaeli Üniversitesi öğrencilerinin sigara içme alışkanlıklarının değerlendirilmesi”, Solunum Hastalıkları,14,169–175.
• Chen, K., & Kandel, D. B. (1995). “The natural history of drug use from adolescence to the mid-thirties in a general population sample”, American journal of public health, 85(1), 41-47.
• Coşkun, F. (2008). “Gaziantep Üniversitesi Merkez Kampüsündeki Lisans Öğrencilerinde Alkol ve Madde Kullanma Durumu”, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi.
• Cömert, I. T. & Narter, M. (2013). “Study of Substance Abuse on Students of Vocational Sciences and Faculties in İstanbul Aydın University”, Akademik Bakış Dergisi, 35, 1-11.
• Çapık, C., & Özbıçakcı, Ş. (2007). “Hemşirelik Yüksekokulu Öğrencilerinin Sigara Bağımlılık Düzeyleri ve Etkileyen Etmenler”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi,4(2),1–12.
• Çapık, C., & Cingil, D. (2013). “Hemşirelik Öğrencilerinde Sigara Kullanımı, Nikotin Bağımlılık Düzeyi ve İlişkili Etmenler”, Kafkas Tıp Bilimleri Dergisi, 3(2),55–61.
• Akdur, R. .(2009). Gençlerde sigara salgını. Sigara ve Sağlık Sempozyumu,2 http://www.tapdk.gov.tr/piyasa_duzenlemeleri/tutun_alkol_kontrol/tutun_kontrolu/tutun_mamulleri_ve_saglik/Gençlerde%20Sigara%20Salgını,%20Sigara%20veya%20Sağlık%20Sempozyumu-2009,%20Prof.%20Dr.%20Recep%20AKDUR.pdf [Erişim tarihi:01.11.2015].
• Grucza, R. A., & Bierut, L. J. (2006). “Cigarette smoking and the risk for alcohol use disorders among adolescent drinkers”, Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 30(12), 2046-2054.
• Hair, Joseph. F., Anderson, Rolph. E., Tahtam, Ronald L. ve Black, William C. (1998) Multivariate Data Analysis International Fifth Edition. New Jersey: Prentice Hall International Inc.
• Hanna, E. Z., & Grant, B. F. (1999). “Parallels to Early Onset Alcohol Use in the Relationship of Early Onset Smoking with Drug Use and DSM‐IV Drug and Depressive Disorders: Findings From the National Longitudinal Epidemiologic Survey”, Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 23(3), 513-522.
• İlhan, T. (2013). “Üniversite Öğrencilerinde Yaşam Amaçları ve Madde Kullanımı”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 183-196.
• Jackson, C., Henriksen, L., Dickinson, D., & Levine, D. W. (1997). “The early use of alcohol and tobacco: its relation to children's competence and parents' behavior”, American Journal of Public Health, 87(3), 359-364.
• Karam, E. G., Maalouf, W. E., & Ghandour, L. A. (2004). “Alcohol use among university students in Lebanon: prevalence, trends and covariates: The IDRAC University Substance Use Monitoring Study (1991 and 1999)”, Drug and Alcohol Dependence, 76(3), 273-286.
• Kulaksızoğlu, A. (1999) Ergenlik psikolojisi (3. Baskı), 115. İstanbul: Remzi.
• Kurupınar, A. & Erdamar, G. (2014). “Ortaöğretim Öğrencilerinde Görülen Madde Bağımlılığı Alışkanlığı ve Yaygınlığı: Bartın İli Örneği”, Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 65-84.
• Lanier, C. A., Nicholson, T., & Duncan, D. (2001). “Drug use and mental well being among a sample of undergraduate and graduate college students”, Journal of Drug Education, 31(3), 239-248.
• Nakip, M. (2006) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve Spss Destekli Uygulamalar, (2.Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Ögel K.(2002). Bağımlılığı Önleme Anne-Babalar-Öğretmenler İçin Kılavuz. İstanbul, IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Ögel K, Erol B. (2005). Çocuklarda Sigara, Alkol ve Madde Bağımlılığı “Çocuğum Madde Bağımlısı Olmasın”. Ankara, Morpa Kültür Yayınları.
• Özen, Ş., Arı, M., Gören, S., Palancı, Y., & Sır, A. (2005). “Tıp fakültesi birinci ve altıncı sınıf öğrencilerinde sigara ve alkol kullanım sıklığı”, Anatolian journal of Psychiatry, 6, 92–98.
• Patten, C. A., Ames, S. C., Ebbert, J. O., Wolter, T. D., Hurt, R. D., & Gauvin, T. R. (2001). “Tobacco use outcomes of adolescents treated clinically for nicotine dependence”, Archives of pediatrics & adolescent medicine, 155(7), 831-837.
• Pekşen, Y., Canbaz, S., Sünter, A. T., & Tunçel, E. K. (2005). “Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yaşar Doğu Beden Eğitimi Ve Spor Yüksek Okulu Öğrencilerinde Sigara İçme Sıklığı Ve Etkileyen Faktörler”, Journal of Dependence, 6(3), 111-116.
• Resnick M, Bearman L, Blum R, Bauman K, Harris K, Tabor J, et al.(1997). “Protecting adolescents from harm: Findings from the nationallongitudinal study on adolescent health”, JAMA, 27, 823- 830.
• Siqueira, L. M., Rolnitzky, L. M., & Rickert, V. I. (2001). “Smoking cessation in adolescents: the role of nicotine dependence, stress, and coping methods”, Archives of pediatrics & adolescent medicine, 155(4), 489-495.
• Steinberg, L. D., & Çok, F. (2007). Ergenlik. İmge Kitabevi.
• Strote, J., Lee, J. E., & Wechsler, H. (2002). “Increasing MDMA use among college students: results of a national survey”, Journal of adolescent health,30(1), 64-72.
• Süngü, H. (2014). “Üniversite Öğrencilerinin Zararlı Madde Kullanımına İlişkin Tutumları/The Attitudes of University Students on Substance Use”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(26).
• Taner, S. (2005). “Boğaziçi Üniversitesi Lisans Öğrencilerinin Sigara, Alkol ve Madde Kullanım Yaygınlığı ve Belirtilen Risk Faktörlerinin İncelenmesi”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Tanrıkulu, A. Ç., Çarman, K. B., Palancı, Y., Çetin, D., & Karaca, M. (2009). “Kars il merkezinde çeşitli üniversite öğrencileri arasında sigara kullanım sıklığı ve risk faktörleri”, Türk Toraks Dergisi, 10, 101–106.
• Tansel, B. (2006). “Üniversite öğrencilerinin bağımlılık yapıcı madde kullanan bireylere yönelik tutumlarının incelenmesi”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tot, S., Yazıcı, K., & Yazıcı, A. E. (2002). “Mersin Üniversitesi öğrencilerinde sigara ve alkol kullanım yaygınlığı ve ilişkili özellikler”, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 3, 227-231.
• Turhan, E., İnandı, T., Özer, C., & Akoğlu, S. (2011). “Üniversite öğrencilerinde madde kullanımı, şiddet ve bazı psikolojik özellikler”, Turkish Journal of Public Health, 9(1), 33-44.
• Ulukoca, N., Gökgöz, Ş., & Karakoç, A. (2013). “Kırklareli Üniversitesi Öğrencileri Arasında Sigara, Alkol ve Madde Kullanım Sıklığı”, Fırat Tıp Dergisi,18(4), 230-234.
• Warren C.W, Jones N.R, Peruga A, et al.(2008). “Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Global youth tobacco surveillance, 2000-2007”. MMWR Surveill Summ;57:1-28.
• Webb, E., Ashton, H., Kelly, P., & Kamali, F. (1997). “Patterns of alcohol consumption, smoking and illicit drug use in British university students: interfaculty comparisons”, Drug and alcohol dependence, 47(2), 145-153.
• WHO (2003) http://www.euro.who.int/document/e81703.pdf Promoting the health of young people in Custody Pg. 7. [Erişim tarihi: 20.11.2015].
• WHO (2014) apps.who.int/iris/bitstream/10665/112738/1/9789240692671_eng.pdf. [Erişim tarihi: 23.11.2015].
• Winters, K. C. (2001). Assessing adolescent substance use problems and other areas of functioning. Adolescents, alcohol, and substance abuse: Reaching teens through brief interventions, 80-108.
• Yılmaz, M. E. (2007). “Yüzüncü Yıl Üniversitesi Öğrencilerinde Alkol, Sigara Kullanımı ve İlişkili Olduğu Etmenler”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Zakletskaia, L., Wilson, E., & Fleming, M. F. (2010). “Alcohol use in students seeking primary care treatment at university health services”, Journal of American College Health, 59(3), 217-223.