İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Sektörlerin Risk Düzeylerinin CRITIC Tabanlı Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Sıralanması

Yıl 2022, Sayı: 47, 181 - 193, 25.04.2022

Sevgi Elmas-atay , Sultan Kuzu Yıldırım

https://doi.org/10.52642/susbed.1021094

Cited By: 4

Öz

Çalışanların bedensel ve ruhsal sağlıklarının korunduğu bir ortamda iş görmeleri hem bireysel hem de toplum yararına hizmet etmektedir. İş sağlığı ve güvenliği açısından risk düzeyi, faaliyette bulunulan sektöre göre farklılık arz etmektedir. Sektörlerin risk düzeylerinin saptanması, ortaya çıkabilecek olumsuz durumları minimize etmeye yardımcı olacaktır. Bu amaçla araştırmada iş kazaları ve meslek hastalıklarını temsil eden 7 kriter belirlenmiş, ekonomik faaliyet sınıflamasında yer alan 88 sektör ise alternatif seti olarak ele alınmıştır. Analizlerde, Sosyal Güvenlik Kurumunun yayımladığı 2020 yılı istatistikleri kullanılmıştır. Gri İlişkisel Analiz (GRA) yöntemiyle öncelikle kriterlerin eşit öneme sahip olduğu varsayılarak bir sıralama elde edilmiştir. Ardından kriter ağırlıklarının objektif olarak belirlendiği CRITIC yöntemiyle Gri ilişkisel analiz yöntemi birlikte kullanılarak yeni bir sıralama yapılmıştır. Her iki durumda da iş sağlığı ve güvenliği açısından en riskli sektörün bina inşaat olduğu, ikinci ve üçüncü sıralarda ise fabrikasyon metal ürünleri imalatı ve insan sağlığı hizmetleri olduğu saptanmıştır. Risk seviyesinin en düşük olduğu sektörler ise uluslararası örgütler ve temsilcilik faaliyetleri ile hane halkları tarafından kendi kullanımlarına yönelik olarak üretilen ayrım yapılmamış mal ve hizmetler olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

CRITIC, GRA, iş kazaları, meslek hastalığı, SGK

Kaynakça

• Akgül, M., & Doğan, Y. (2020). İnşaat sektöründeki iş sağlığı ve güvenliği farkındalık analizi: İç Anadolu ve Marmara bölgesi örneklemi. Engineering Sciences, 15(4), 159-173.
• Alli, B. O. (2008). Fundamental principles of occupational health and safety. Second edition. Geneva, International Labour Organization, 15.
• Ayrım, Y., & Can, G. F. (2017). Risk değerlendirmesinde critic metodu ile sektörlerin karşılaştırması. Journal of Turkish Operations Management, 1(1), 67-78.
• Balkır, Z. G. (2012). İş sağlığı ve güvenliği hakkının korunması: işverenin iş sağlığı ve güvenliği organizasyonu. Sosyal Güvenlik Dergisi, 2(1), 56-91.
• Bekar, İ., Oruç, D., & Bekar, E. (2017). İş kazası ve meslek hastalıklarının maliyeti (2005-2014). Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 3(3), 479-489.
• Beriha, G. S., Patnaik, B., Mahapatra, S. S., & Sreekumar. (2011). Occupational health and safety management using grey relational analysis: an Indian perspective. International Journal of Indian Culture and Business Management, 4(3), 298-324.
• Can, G. F., & Kargı, Ş. (2019). Sektörlerin iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk seviyelerinin critic-edas entegrasyonu ile değerlendirilmesi. Endüstri Mühendisliği, 30(1), 15-31.
• Chang, C. L., Tsai, C. H., & Chen, L. (2003). Applying grey relational analysis to the decathlon evaluation model. International Journal of the Computer, the Internet and Management, 11(3), 54-62.
• Dėjus, T., & Antuchevičienė, J. (2013). Assessment of health and safety solutions at a construction site. Journal of Civil Engineering and Management, 19(5), 728-737. doi: 10.3846/13923730.2013.812578
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G., & Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: the critic method. Computers & Operations Research, 22(7), 763–770. doi: 10.1016/0305-0548(94)00059-H
• Gül, M. (2018). A review of occupational health and safety risk assessment approaches based on multi-criteria decision-making methods and their fuzzy versions. Human and Ecological Risk Assessment: An International Journal, 24(7), 1723-1760. doi: 10.1080/10807039.2018.1424531
• International Labour Office (2021). Statistics on Safety and Health at Work. https://ilostat.ilo.org/topics/safety-and-health-at-work/. [Erişim: 15 Ekim 2021].
• Karadeniz, O. (2012). Dünya'da ve Türkiye'de iş kazaları ve meslek hastalıkları ve sosyal koruma yetersizliği. Çalışma ve Toplum, 34(3), 15-75.
• Khalilzadeh, M., Ghasemi, P., Afrasiabi, A., & Shakeri, H. (2021). Hybrid fuzzy mcdm and fmea integrating with linear programming approach for the health and safety executive risks: a case study. Journal of Modelling in Management, 1-29. doi: 10.1108/JM2-12-2019-0285
• Makine Mühendisleri Odası (2020). İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği. https://www.mmo.org.tr/sites/default/files/isgrapor_06082020.pdf. [Erişim: 20 Ekim 2021].
• Oral, T. Y., & Bekman, F. B. (2021). İnsan sağlığı hizmetleri çalışanlarının maruz kaldığı meslek hastalığı etkenlerinin iş sağlığı ve güvenliği kapsamında incelenmesi. Genel Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2), 160-178.
• Özbek, A., & Erol, E. (2018). Ahs ve swara yöntemleri ile yem sektöründe iş sağlığı ve güvenliği kriterlerinin ağırlıklandırılması. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 51-66.
• Özdamar, M., & Çakar, E. (2012). Sosyal güvenlik hukukunda sigortalılara sürekli iş göremezlik geliri ödenmesi. Mali Çözüm Dergisi, 269-283.
• Sadullah, Ö. Z. (2021). İnsan kaynakları yönetiminde koruma işlevi (İş güvenliği ve işgören sağlığı). İçinde Özçelik, A.O vd. İnsan Kaynakları Yönetimi (ss. 472-522), İstanbul: Beta Basım.
• Sosyal Güvenlik Kurumu (2020). SGK İstatistik Yıllıkları. http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari. [Erişim: 10 Ekim 2021].
• Sosyal Güvenlik Kurumu (2021). Meslek Hastalığı. http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/emekli/is_kazasi_ve_meslek_hastaligi/meslek_hastaligi. [Erişim: 14 Ekim 2021].
• Sümer, H. H. (2020). İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku. 4. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Tekin, B. (2020). http://www.isigmeclisi.org/site_icerik/2020/10ekim/bedri_tekin.pdf. [Erişim: 16 Ekim 2021].
• World Health Organization (2021). WHO/ILO: Almost 2 Million People Die From Work-Related Causes Each Year. https://www.who.int/news/item/16-09-2021-who-ilo-almost-2-million-people-die-from-work-related-causes-each-year. [Erişim: 1 Ekim 2021].
• Yağımlı, M., & İzci, F. B. (2017). Türkiye’de makine ve teçhizatı hariç fabrikasyon metal ürünleri imalatı sektöründe yaşanan iş kazaları ve ölümlü iş kazası sayılarının tahmini. Karaelmas İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 1(1), 9-15.
• Yardım, N., Çipil, Z., Vardar, C., & Mollahaliloğlu, S. (2007). Türkiye iş kazaları ve meslek hastalıkları: 2000-2005 yılları ölüm hızları. Dicle Tıp Dergisi, 34(4), 264-271.
• Yıldırım, B. F. (2014). Gri ilişkisel analiz. İçinde Fatih Bahadır Yıldırım ve Emrah Önder (Ed.), Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri (ss. 227-242), Bursa: Dora Yayıncılık.