Pers Minyatürlerinde Mimari Mekânın Olay ve Eylem Bağlamında Bir Analizi

Yıl 2022, Sayı: 48, 357 - 372, 29.08.2022

Zeynel Dündar , Emre Demirel

https://doi.org/10.52642/susbed.1111613

Cited By: 1

Öz

Resim sanatında mimari bir yapının salt biçimsel ve teknik özelliklerinin bir analizi, mekânın nasıl biçimlendiğini anlamaya yardımcı olsa da eylem ve mekân arasındaki yakın ilişkinin de ihmal edilmesine neden olabilir. Bu durum, mekânı geometrik ilişkiler ağında idealize edilmiş normlarla sınırlandırmakta ve o mekânın nasıl deneyimlendiği hakkında fikir vermemektedir. Fakat bir mekân deneyimi, ancak beden ile mekân arasında kurulan ilişki ve iletişimle sağlanabilir.
Bu makale, tarihsel sürecin bir kesitinde Pers kültürünün mekânı nasıl anladığına ve bir tür resim sanatı olan minyatürlerinde nasıl ifade ettiğine ışık tutmayı amaçlamaktadır. Dolayısıyla nakkaş Kemaleddin Behzad’ın iki minyatürü ve Le Corbuser’in Bursa Yeşil Cami eskizinde mekânı temsil yöntemi tarihsel, biçimsel veya tekniğe dayalı olmayan bir stratejiyle izlenmektedir.
Resim sanatında mekân deneyiminin anlaşılabilmesi için bu çalışmada fenomenoloji tabanlı bir yorumlama yöntemi tercih edilmiştir. Martin Heidegger tarafından geliştirilen bu yorumlama yöntemi, Kartezyen düşünce geleneğini eleştirir ve insanın mekân ile olan ilişkisini bütüncül bir ontolojiye çıkarmayı hedefler. Bu bağlamda, bir mekânın bilinçsel bir inşasının ve temsilinin o mekânın nasıl deneyimlendiğine bağlı olduğu fikri bu makalenin temel argümanıdır. Bu yaklaşım şekli, Pers minyatürlerini olay, eylem ve mekân yönünden araştırmak için bir model olabilir. Bu bağlamda, mimari mekânı tarihsel ve biçimsel bakış açısıyla ele alan yöntemlere alternatif bir yöntem önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mimarlık, Minyatür Sanatı, Mekânsal Deneyim, Hareket, Zaman

Kaynakça

• Altuntaş, H. (2005). Kur'an-ı Kerim Meâli (Vol. 30). Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Aşrafi, M. (1988). İran'da Resmin Edebiyatla Eşzamanlılığı. Çev: Rouin Pakbaz. Tahran: Negah Yayınları.
• Barry, M. A. (2004). Figurative art in medieval Islam and the riddle of Bihzad of Herat (1465-1535). Flammarion.
• Brend, B. (2014). The Khamsah of Nizami: a Timurid masterpiece. https://blogs.bl.uk/asian-and-african/2014/05/the-khamsah-of-nizami-a-timurid-masterpiece.html [Accessed: 25 May 2019].
• Corbusier, L., & Gresleri, G. (2002). Voyage d'Orient: carnets. Electa architecture.
• Çüçen, A. K. (2012). Martin Heidegger: varlık ve zaman. Sentez Yayıncılık.
• Demirel, E., & Dündar, Z. (2018). Bihzâd’ın Minyatürleri: Minyatür Sanatında Zaman ve Mekânın İnşasına Dair İki Örnek. Sanat Yazıları 39, 249-262.
• Emir, N. E. (2018). Lifting the veil from the face of depiction: Middle Eastern miniature painting in light of sufism and phenomenology. Doktora Tezi, University of Amsterdam.
• Ettehad, A. Iranian Storytellers. http://www.contemporarypractices.net/essays/volume%20XVI/V16_05_IRANIAN%20STORY%20TELLERS.pdf [Accessed: 12 January 2021].
• Ganjavi, N. Khamsah. Digitised manuscripts. https://www.bl.uk/manuscripts/Viewer.aspx?ref=or_6810_f098v [Accessed: 20 September 2021].
• Grignon, I. (1996). Remarks on the concept of pictorial space in Islamic painting.” METU JFA 16 45-57.
• Günaltay, Ş. (1922). Islam tarihi. Evkav-i İslamiye Matbaası.
• Hattstein, M. (Ed.). (2007). İslam: sanatı ve mimarisi. Literatür Yayıncılık.
• Hillenbrand, R. (1992). The Uses of Space in Timurid Painting. Timurid Art and Culture: Iran and Central Asia in the Fifteenth Century, 76-102. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/bursa/gezilecekyer/yesil-cami [Accessed: 5 February 2022].
• İbn Arabî, M. (1971). Fususu'l-Hikem, çev. M. Gençosman, İstanbul.
• Kahraman, B. (1994). Heft Peyker Çevirileri ve Ali Şir Nevai’nin Seb’ai Seyyare’si. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (9-10), 345-366.
• Khan, O., & Hannah, D. (2008). Performance/architecture: an interview with Bernard Tschumi. Journal of Architectural Education, 61(4), 52-58. DOI: 10.1111/j.1531-314X.2008.00187.x
• Le Corbusier. (2018). Mimarlık Öğrencileriyle Söyleşi, Çev: Samih Rifat. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Leatherbarrow, D. (2015). Topographical stories: studies in landscape and architecture. University of Pennsylvania Press.
• Subtelny, M. E. (1988). Socioeconomic Bases of Cultural Patronage under the Later Timurids. International Journal of Middle East Studies, 20(4), 479-505.
• Merleau-Ponty, M. (2007). The Merleau-Ponty Reader. Northwestern University Press.
• Mütevazı, Y., Payam, B. & Negar. (2017). Sanatçının Aşkınlığında Ortak Bir Sanat Dünyasının Yaratılması, David Hackney ve Kamaluddin Behzad'ın Eserlerinin Karşılaştırmalı Bir İncelemesi. Görsel Sanatlar Araştırma Grubu, 6/11. 47-61.
• Nasr, S. H. (1969). 'The World of Imagination' and the Concept of Space in the Persian Miniature. Islamic Quarterly, 13(3), 129.
• Özgül, G. E. (2012). Farkli Bir Görme Biçimi Olarak Tasvir: Matrakçi Nasuh’un Topografik Tasvirleri. Millî Folklor Dergisi, S, 96, 170-189.
• Pakbaz, R. (2008). Encyclopedia of art. Tehran: Contemporary Culture.
• Panofsky, E. (2020). Perspective as symbolic form. Princeton University Press.
• Straus, E. W. (1966). Phenomenological psychology: the selected papers of Erwin W. Strauss. Translated by E. Eng. London: Tavistock Publications.
• Tschumi, B. (1990). Spaces and Events, The Discourse of Events reproduced in Questions of Space. London: Architectural Association.
• Yavaş, D. (2009). Bursa Yeşil Camide Yapılan Onarımlar. Turk Dunyasi Arastirmalari, (183).
• Yıldırım, S. (2017). Bursa Yeşil Cami Mihrabı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 47(1).
• Yousef, M. H. (2014). Ibn ‘Arabî-Time and Cosmology. Routledge.