Karikatürler Üzerinden Bir Gündem Okuması: Kırgızistan’da Nisan Devrimi’nden Geriye Kalanlar

Yıl 2025, Sayı: 57, 13 - 31, 30.08.2025

Mehmet Sezai Türk , Banu Erdoğan Çakar

https://doi.org/10.52642/susbed.1533609

Öz

Karikatür, insan yaşamını ilgilendiren her türlü konuyu ele alabilen ve etkili bir görsel iletişim aracı olarak işlev gören önemli bir ifade biçimidir. Diğer kitle iletişim araçları gibi karikatürler toplumsal ve siyasal gündemden etkilenmekte ve işlediği temaları bu bağlamda şekillendirmektedir. Hiciv ve abartıdan beslenen karikatür, örtük anlamlar barındıran görsel unsurlar aracılığıyla mesaj iletebilmesi özelliğiyle sansüre karşı alternatif bir ifade alanı sunmaktadır. Dolayısıyla karikatürlerde yer alan gömülü anlamların yapısökümünün yapılması hem gündemin hem de gündeme dair getirilen eleştirilerin okunmasına olanak tanımaktadır. Bu bilgiler ışığında çalışma, Kırgızistan’da 7 Nisan 2010 tarihinde gerçekleşen Nisan Devrimi sonrasında yaşanan toplumsal ve siyasal gelişmelerin, basılı medyada karikatürler aracılığıyla nasıl temsil edildiğini ve bu temsil biçimlerinde hangi örtük anlamların, ideolojik ve sembolik mesajların üretildiğini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla, 11 Nisan - 11 Mayıs 2010 tarihleri arasında yayımlanan gazetelerin sayıları incelenerek karikatürler seçilmiştir. Çalışmada amaçlı örneklem yoluyla seçilen karikatürlerin dilsel ve dil dışı göstergeleri göstergebilim yöntemiyle çözümlenmiştir. Yapılan çözümlemeler doğrultusunda 2010 Nisan Devrimi sonrasında Kırgızistan’daki geçici hükümet dönemine ilişkin siyasal ve toplumsal kırılmaların, karikatürler aracılığıyla yalnızca mizahi değil, aynı zamanda eleştirel ve ideolojik içeriklerle yüklü sembolik anlatılar olarak temsil edildiği belirlenmiştir. Nisan Devrimi’nin ardından Kırgızistan gündeminde; belirsizlik, devrimden beklenenlerin gerçekleşmemesi sebebiyle yaşanan hayal kırıklığı, eski düzenin yeniden devam etme kaygısı, yasal düzenlemelere ve ilişiğinde yeni bir anayasaya duyulan ihtiyaç konularının olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kırgızistan , Nisan Devrimi , Karikatür , Göstergebilimsel analiz , Gündem

An Agenda Reading on Caricatures: The Aftermath of the April Revolution in Kyrgyzstan

Öz

Caricatures are an important form of expression that can address a wide range of topics related to human life and serve as an effective visual communication tool. Like other mass media, caricatures are influenced by social and political agendas, and the themes they address are shaped within this context. Drawing on satire and exaggeration, caricatures communicate messages through visual elements that often carry implicit meanings, providing an alternative space for expression against censorship. Therefore, the deconstruction of embedded meanings in caricatures allows for an analysis of both the agenda and the criticisms directed at it. In light of this, the study aims to analyze how the social and political developments following the April 7, 2010, revolution in Kyrgyzstan were represented in printed media through caricatures, and what implicit meanings, ideological, and symbolic messages were produced in these representations. To this end, caricatures published in newspapers between April 11 and May 11, 2010, were selected by examining the issues of the newspapers. The linguistic and non-linguistic signs of the caricatures selected through purposive sampling were analyzed using semiotic methods. Based on the analysis, it was found that the political and social fractures during the transitional government period following the April 2010 Revolution in Kyrgyzstan were represented through caricatures not only with humor but also with symbolic narratives loaded with critical and ideological content. It was concluded that the Kyrgyzstan agenda following the April Revolution focused on issues such as uncertainty, disillusionment due to unmet expectations from the revolution, concerns about the resurgence of the old order, and the need for legal reforms and, in this context, a new constitution.

Anahtar Kelimeler

Kyrgyzstan , April Revolution , Caricature , Semiotic Analysis

Kaynakça

• Abraham Lincoln Presidental Library and Museum. (tarih yok). Analyzing Political Cartoons. April 24, 2023 tarihinde Teacher Resource Guide: https://www.lincolnlogcabin.org/education-kits/Abraham-Lincoln-Lesson-Plans/Lesson-5.pdf adresinden alındı
• Agım Gazetesi. (7 Mayıs 2010). (No18 (697)).
• Alam Gazetesi. (15 Nisan 2010). 13(885).
• Alibi Gazetesi. (11 Mayıs 2010). (No23 (088)).
• Alibi Gazetesi. (16 Nisan 2010). ( No16 (081)).
• Alibi Gazetesi. (4 Mayıs 2010). (No21 (086)).
• Alibi Gazetesi. (7 Mayıs 2010). (No22 (087)).
• Alımbayeva, A., & Tagarev, T. (2014, 2). Opyt Kyrgyzskoy Respubliki v upravlenii krizisnymi situatsiyami: urok dlya budushchego. Almanah, s. 1-254.
• Alkazemi, M., & Wanta, W. (2015). Kuwaiti Political Cartoons During The Arab Spring: Agenda Setting and Self-Censorship. Journalism, 16(5), pp. 630-653.
• Aytiev, S. A. (2020, 3(3)). Society and Security Insights. Bezopasnost i integratsiya v stranah Aziatskogo Regiona, s. 73-78.
• Barlett, R. (2012). Playing With Meaning: Using Cartoons to Disseminate Research Findings. Qualitative Research, 13(2), pp. 214–227. doi:10.1177/1468794112451037.
• Barthes, R. (1979). Göstergebilim İlkeleri. (B. Vardar, & M. Rifat, Çev.) Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bedir, A. (2019). Yakın Dönem Siyasi Tarihinin Karikatür Üzerinden Analizi: Karagöz 1922-1939. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
• Carkınbayev, T. (2022, NO:2). İstoriko-pravovoy analiz instrumentov vlasti prezidenta v Kyrgyzskoy Respublike. İzvestiya NAN KR, s. 234-238.
• Das, A. K. (2019). Caricatures: As a Medium of Communication.”. Interdisciplinary Journal of Contemporary Research, 6(1 January), pp. 7-13.
• Doğru, O., & Nalbant, A. (2013). İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Karalar (1 b.). Ankara: Pozitif Matbaa.
• Forum Gazetesi. (4 Mayıs 2010). ( No24 (24)).
• Forum Gazetesi. (7 Mayıs 2010). (No25 (25)).
• Fynchina, K. (2020, September). Development of Trade Relations of the Kyrgyz Republic with Turkey. Ekonomika Razvitiya, s. 261-270.
• Günay, V. D. (2002). Göstergebilim Yazıları. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• İsabayeva, E. (2016, 12(2)). Ot obitateley k grajdanam: Jiteli neformalnogo poseleniya v gorodskom prostranstve Bişkeka. Jurnal İsledovaniy Sotsialnoy Politiki, s. 249-262.
• Kırgız Ruhu Gazetesi. (7 Mayıs 2010). (No17 (834)).
• Koz, K. A. (2007). (2007). Siyasal Karikatürlerde Lider İmajı: 1987 Genel Seçimleri Bağlamında Parti Liderlerinin Türk Basınında Karikatürize Edilişi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi.
• Latif, R. A., & Elgarrai, S. (2021). The Power of Political Cartoons: A Case Study of Zunar’s ‘Twit Twit Cincin’. Jurnal Komunikasi: Malaysian Journal of Communication Jilid, 37(1), pp. 146-180. doi:https://doi.org/10.17576/JKMJC-2021-3701-09
• Lynch, B. (1926). A History of Caricature.” London: Faber and Dwyer. April 28, 2023 tarihinde alındı
• Mateus, S. (2016). Political Cartoons As Communicative Weapons – The Hypothesis of The “Double Standard Thesis” in Three Portuguese Cartoons. Estudos em Comunicação(23), pp. 195-221. doi:10.20287/ec.n23.a09
• Mhamdi, C. A. (2017). The Use of Political Cartoons During Popular Protests: The Case of the 2011 Tunisian Uprising. Journal of English Studies(15), pp. 193-220. doi:10.18172/jes.3063.
• Musabayeva, A., Alımbayeva, A., & Aliyeva, G. (2020). Analiz Konteksta İnstitutsionalizatsii Sektora Bezopasnosti Kırgızskoy Respubliki 1991-2019. Bişkek: Seriya “Sektor Bezopasnosti” v KR.
• Naumov, A. O. (2021, 21 (1)). K voprosu o prichinah «tyulpanovoy revolyutsii» v Kyrgyzstane: Rol' vneshnego faktora. Russian Journal of the Humanities, s. 9-18.
• Oparaugo, B. (2021). Art Reporting: Cartooning in The Print Media. JournalNX- A Multidisciplinary Peer Reviewed Journal, 7(8), pp. 1-12.
• Perkins, D. (1975). A Definition of Caricature and Caricature and Recognition. Studies in Visual Communication, 2(1 Spring), pp. 1-24.
• Sarwar, M. H., & Husnain, M. (2021). Comparative Analysis of Cartoon Communication on Panama Leaks in Elite Pakistani Press. Journal of Peace, Development and Communication, 5(1 January-March), pp. 340-356. doi:https://doi.org/10.36968/JPDC-V05-I01-29
• Swandi, W., Wibawa, A., & Sadguna, G. (2019). Visual Communication of Denpasar’s Art and Culture Through Cartoons (Case Study in The Travel Guide Book of Denpasar City Entitled “Surviving Denpasar” Second Edition in 2012). Advances in Social Science, Education and Humanities Research,(421), pp. 137-150.
• Toktosunova, Y. S. (2013, 161). Dinamika politiçeskih protsessov v Kırgızistane v usloviyah sistemnoy transformatsii. Politologiya, s. 126-132.
• Trowell, C. (2021). Cartooning the Cambridge University Libraries. Journal of Information Literacy, 15(3), pp. 143-161. doi:http://dx.doi.org/10.11645/15.3.2926.
• Türk Dil Kurumu. (tarih yok). Türkçe Sözlüğü. https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
• Türten, E. (2015). Soma Maden Faciası Karikatürlerinin Değerlendirilmesi: Salih Memecan, Mehmet Çağçağ, Osman Turhan ve Behiç Ak Örnekleri. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 3(2), s. 137-158.