GÜMÜŞHANE İLİNE AİT DEMOGRAFİ, EKONOMİ VE EĞİTİM İSTATİSTİKLERİNİN ANALİZİ (1925-1928)

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 15, 119 - 216, 17.06.2020

Nursal Kumaş

Öz

XX. yüzyılın başlarında, savaş ve salgın hastalıklar nedeniyle yaşanılan ölümler ve göçler aracılığıyla nüfusta yaşanılan hareketlilik, Osmanlı Devleti’ nin demografik yapısında önemli değişikliklerin yaşanmasına neden oldu. Sözü edilen bu değişikliklerin ve mevcut yapının tespit edilememesi, Cumhuriyet yönetiminin sağlık, eğitim gibi birçok alanda politika ve strateji üretmesini engellemekteydi. Bu sorunu ortadan kaldırmak amacıyla 28 Ekim 1927 tarihinde Cumhuriyet Döneminin ilk nüfus sayımı gerçekleştirildi ve Türkiye ’nin nüfusu 13.648.270 olarak belirlendi.
1927 nüfus sayımından elde edilen verilere göre; Gümüşhane'nin Merkez nüfusu 2549, toplam nüfusu da 122.231 olarak tespit edildi. Yedi yaşın üstündeki nüfus dikkate alındığında; il genelindeki okuryazar oranı % 4,54 iken bu oran erkeklerde % 9,69; kadınlarda da % 0,37’ di. 1927 yılı içinde nüfus sayımına ek olarak sanayi ve tarım sayımı da yapıldı. Bu yıl içinde şehirde 164 iş yeri bulunmaktaydı. Şehirlerdeki mevcut bina türleri ve toplam sayılarının da belirlendiği 1927 sayımına göre; Gümüşhane genelinde; 99 okul, 394 cami, 35 resmi daire ve 6 hamamın da içinde bulunduğu toplam 21.445 adet bina bulunmaktaydı.
Bu araştırmada; Devlet İstatistik Enstitüsü’nün yayımlamış olduğu 1927 yılı nüfus ve sanayi sayımı verileri ve Maarif Vekâleti tarafından aynı dönemde yayımlanmış olan eğitim istatistikleri Gümüşhane yerelinde incelendi ve tablolar aracılığıyla görsel sunumları yapıldı.

Anahtar Kelimeler

Gümüşhane, Gümüşhane Demografik Yapı

Kaynakça

• 1.Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri BCA, 030-11-1-12-15-16-3/4/6 030-11-1-00-55-15-14-2/4 2.Resmi Kaynaklar Maarif 1923-1932 İstatistikleri (1933), Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, No:26, İstanbul: Devlet Matbaası. Sanayi Sayımı 1927 (1969), Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Yayın No:584, Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası. Trabzon Vilâyeti Sâlnâmesi (1286), Trabzon: Trabzon Vilâyeti Matbaası. Trabzon Vilâyeti Sâlnâmesi (1311), Trabzon: Trabzon Vilâyeti Matbaası. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi (Rüsumat Salnamesi) 1926-1927, (1927). 28 Teşrin-i Evvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri Mufassal Neticeler, (1929), Fasikül I, Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Ankara: Hüsnütabiat Matbaası. 28 Teşrinievvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri Usuller Kanun ve Talimatnameler Neticelerin Tahlili (1929), Fasikül III, Ankara: Başvekâlet Müdevvenat Matbaası. 3.Tetkik Eserler DİNÇ, Güven (2007), Cumhuriyetin İlk Nüfus Sayımına Göre Antalya’nın Demografik Yapısı, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, (12), 65-87. DUMAN, Önder (2016), Maarif Yıllıklarına Göre Cumhuriyet’in İlk Çeyreğinde Gümüşhane’de Eğitim (1923-1950), Mavi Atlas, 7, 55-75. GÜL, Abdülkadir (2016), Kelkit Kazasının İskân ve Demografik Yapısı (XIX. Yüzyılın İlk Yarısına Ait Nüfus Defterine Göre), Gümüşhane Tarihi (İl Oluşunun 85.Yılında Gümüşhane Tarihi ve Ekonomisi Sempozyumu Tarih Bildirileri), Editörler: Doç. Dr. Bayram Nazır, Yrd. Doç.Dr. Kemal Saylan, Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları nr.33, 204-231. İNBAŞI, Mehmet (2007), Bayburt Sancağı (1642 Tarihli Avarız Defterine Göre)”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (2), 89-117. KARA, Hidayet, YUCA, Sami (2010), Cumhuriyetin İlk Nüfus Sayımına Göre Iğdır’ın Demografik Yapısı, History Studies International Journal of History, 2/3, 189-200. KODAL, Tahir (2009), Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Genel Nüfus Sayımında Çorum Vilâyeti’nin Nüfus Özellikleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (1), 233-258. SERTEL, Savaş (2015), Cumhuriyet’in İlk Nüfus Sayımı Sonuçlarına Göre Malatya’da Nüfus, Akademik Bakış Dergisi, ISBN: 1694-528X, (48), 80-96. Seçilmiş Göstergelerle Gümüşhane 2013 (2014), Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu, Yayın No:4294. PAMUK, Bilgehan (2006), “XVII. Asırda Gümüşhane (Canca) Maden Mukataasına Dair Bazı Bilgiler”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (30), 167-184. 4.İnternet Erişimleri “1924 Anayasası”, (2019), https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa24.htm (Erişim Tarihi: 07.12.2019). “Türkiye İstatistik Kurumu 2000 Genel Nüfus Sayımı Veri Tabanı”, http://rapory.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 29-04-2020).