Osmanlı Toplumu’nda Köle ve Cariyeler, Sofya 1550-1684

Yıl 2014, Sayı: 36, 201 - 216, 01.06.2016

İbrahim Etem Çakır

https://doi.org/10.21563/sutad.187077

Cited By: 4

Öz

Köle; hürriyetlerine sahip olmayan, başkalarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan kişilerdir. Erkeklere köle, kadın olanlarına ise cariye denilmiştir. Hukukî işlemlere konu olan, para ile alınıp satılabilen köle ve cariyelere Osmanlı dönemi Sofya’sında da rastlamak mümkündür. Bu incelemede Sofya şer’iyye sicilleri esas alınarak köle ve cariyeler hakkında bilgilere yer verilmiştir. Köle ve cariyelerin etnik kökenleri, efendilerinin durumu, azat edilme yolları kadı mahkemesinde hak arayışları gibi hususlar İslam hukuku çerçevesinde izah edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Köle, cariye, Sofya

Slaves and Female Slaves in Ottoman Society, Sofia 1550-1684

Öz

Slaves are people who do not have their freedom and are under ruling and possession of others. While men were called as slave, women were called as female slave. It is possible to encounter slaves and female slaves, who were commodity and subject of legal transactions, in Sofia during Ottoman period. This study involves information regarding slaves and female slaves based on Şer’iyye (Court) Records in Sophia. Matters such as ethnicity of slaves and female slaves, status of their masters, manumissio ways, right claims in kadı (muslim judge) court are explained within the framework of Islamic law.

Anahtar Kelimeler

Slaves, female slaves, Sophia

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• Sofya Şer‘iyye Sicilleri. Sofya-Bulgaristan
• St. Cyril and Methodius National Library of Sofia (NBKM), Oriental Department.
• S 344 957/1550
• S 1bis 1026-1027/1617-1618
• S 308 1028-1029/1619-1619
• S 12 1082-1089/1671-1678
• S 85 1090-1092/1680-1681
• S 149 1094-1095/1683-1684
• Kaynak ve İnceleme Eserleri
• AYDIN, M. Akif – Hamidullah, Muhammed (2002). “Köle”, DİA, C. XXVI, Ankara, s. 237-246.
• BİLMEN, Ömer Nasuhi (1969). Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamu- su, IV, İstanbul.
• CRAMPTON, R.J. (2007). Bulgaristan Tarihi, çev. Nuray Ekici, İstanbul: Jeo Politika Yay.
• EKİN, Ümit (2005).“17. Yüzyılın Sonlarında Rodosçuk Kazasında Kölelerin Toplumsal Statüsü” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, S. 47, s. 23-37.
• ERDOĞRU, M.Akif (2002). “Onaltıncı Yüzyılda Sofya Şehri”, Tarih İnceleme- leri Dergisi, XVII/2, ss.1-15.
• EVLİYA Çelebi (1999). Seyahatnâme, III, hzl. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağ- lı, İstanbul.
• ENGİN, Nihat (1998). Osmanlı Devleti’nde Kölelik, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay.
• ENGİN, Nihat (2002). “Köle-Osmanlılarda Kölelik”, DİA, XXVI, Ankara, s. 246–247.
• ERDEM, Y. Hakan (2004). Osmanlıda Köleliğin Sonu 1800-1909, İstanbul: Ki- tap Yay.
• ERDOĞAN, Meryem Kaçan (2011). “1166-1167/1752-1754 Tarihli (R 37 Numaralı) Rusçuk Şer‘iyye Sicili’nin Tanıtımı ve Fihristi”, Osmanlı İda- resinde Bir Balkan Şehri Rusçuk, Ed. Meral Bayrak (Ferlibaş), İstanbul, s.443-478.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin (1996). İslâm ve Osmanlı Hukukunda Kölelik ve Câriyelik-Kamu Hukuku Açısından Mukayeseli Bir İnceleme, İstanbul.
• GRADEVA, Rossitsa (2005). “Towards the Portrait of “the Rich” in Otto- man Provincial Society: Sofia in the 1670s,” Provincial Elite in the Otto- man Empire, 10-12 Ocak 2003 Rethymno, Crete University Press, s.147- 197.
• IVANOVA, Svetlana (1993). “Marriage and Divorce in the Bulgarian Lands (XV-XIX c.), Bulgarian Historical Review, 2-3, s. 49-83.
• LAİOU, Sophia (2009). “Osmanlı Dünyasında Hıristiyan Kadınlar: Rum Cemaatinin Şer’iye Mahkemelerinde Açtıkları Kişilerarası Davalar ve Aile Davaları (17. ve 18. Yüzyıllar)”, Osmanlı Döneminde Balkan Kadınları Toplumsal Cinsiyet, Kültür, Tarih, (Der.: Amila Buturovic-Irvin Cemil Shick), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay.:. 253-280.
• KARAMAN, Hayreddin (1991). “Asabe”, DİA, III, İstanbul, s. 452-453.
• PAKALIN, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlü- ğü, I-II, İstanbul.
• SAHİLLİOĞLU, Halil (1981). “Onbeşinci Yüzyılın Sonu ile Onaltıncı Yüzyı- lın Başında Bursa’da Kölelerin Sosyal ve Ekonomik Hayattaki Yeri”, 1979-1980 Özel Sayısı, Ankara: ODTÜ Gelişme Dergisi: 67-138.
• SAK, İzzet (1989). “Konya’da Köleler (16. Yüzyıl Sonu-17. Yüzyıl), Osmanlı Araştırmaları, IX, İstanbul, s.159-197.
• SAK, İzzet (1992). Ser‘iyye Sicillerine Göre Sosyal ve Ekonomik Hayatta Köleler (17 ve 18.Yüzyıllar), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü- sü,. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• SELÇUK, Havva (2012). Vidin’de Toplumsal Hayat: 13 Numaralı Şer‘iyye Sicili’ne Göre (1698-1699), Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 4/14, ss.27- 46.
• ŞAHİN, İlhan (2009). “Sofya”, DİA, 37, İstanbul s.344-348.
• TANIDI, Duygu (2013). “1657 ve 1698 Yılları Arasında Kadı Sicilleri’ne Gö- re Rusçuk’ta Köleler ve Cariyeler”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştır- maları Dergisi, 34, s.219-235.
• TODOROV, Nikolay (1979). Bulgaristan Tarihi, çev. Veysel Atayman, Öncü Kitabevi Yay., İstanbul.
• TODOROV, Nikolai (1983). The Balkan City 1400-1900, Seattle and London, University of Washington Press.
• YAĞCI, Zübeyde Güneş (2005). “16. Yüzyılda Kırım’da Köle Ticareti”, Ka- radeniz Araştırmaları, VIII, s. 12-30,
• YAĞCI, Zübeyde Güneş (2011). “İstanbul Gümrük Defterine Göre Karade- niz Köle Ticareti (1606-1607), History Studies, III/2, s. 371-384.