Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

ESKİ OĞUZ TÜRKÇESİNDEN KLÂSİK OSMANLI TÜRKÇESİNE BİRLEŞİK FİİL TERCİHİ: KABUSNAME ÇEVİRİSİ ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Sayı: 43, 47 - 64, 23.07.2018
https://doi.org/10.21563/sutad.447216

Öz

Oğuz Türkçesinin gelişim aşamasındaki tarihî safahatını değerlendirmek açısından mensur eserlerin önemi ayrı bir değer taşımaktadır. Mensur eserler gerek ses bilgisi gerek şekil bilgisi gerekse söz dizimi ve anlam bilimi açılarından incelemek için çok daha fazla ve çeşitli oranda malzeme temin eder. Emir Unsuru’l Maâlî Keykâvus bin İskender bin Kâbûs bin Veşmgir tarafından 1082 yılında yazılmış olan Kabusname Türkçeye pek çok kez tercüme edilmiştir. Mercümek Ahmed’in 1431/32 yılında yapmış olduğu çeviri Oğuz Türkçesinin en ekmel örneklerinden biridir. Nazmizade Murtaza 1705 yılında Mercümek Ahmed’in çevirisini zamanın diline uyarlayarak bir tür dil-içi aktarım örneği ortaya koymuştur. Nazmizâde bu çevirisini yaparken klâsik Osmanlı Türkçesinin üslubunu en iyi şekilde yansıtarak ağır bir dil kullanmış, zaman zaman da dönemin diline göre son derece sade bir üslup ortaya koymuştur. Nazmizâde çevirisinde Mercümek Ahmed’in çevirisine nazaran göze çarpan önemli farklılıklardan biri, birleşik fiillerin kullanım oranı ve şeklidir. Birleşik fiilerin kullanım oranının, doğu kaynaklı yabancı kelime oranının artışına binaen, 15. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar oldukça fazlalaştığı tahmin edilebilmektedir. Çalışmaya dâhil edilen bölümler içerisinde Mercümek Ahmed çevirisinde 121, Nazmizâde Murtaza çevirisinde 329 birleşik fiilin tespit edilmiş olması bu meselenin açıkça kanıtıdır. Bu çalışmamızda her iki çevirinin karşılıklı değerlendirilmesi esasında Oğuz Türkçesinde, Kabusname örneği çerçevesinde, ana yardımcı fiillerin kullanımının 15. yüzyıldan 18. yüzyıla nasıl bir değişim geçirdiğini ortaya koymaya çalışacağız.

Kaynakça

  • BAYDAR, Turgut (2013), “İsim+Yardımcı Fiil Şeklinde Oluşan Birleşik Fiiller Üzerine” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum, S. 49, s. 55-66.
  • DENY, Jean (2012), Türk Dil Bilgisi, Modern Türk Dilbilgisi Çalışmalarının Kapsamlı İlk Örneği, Çevirmen: Ali Ulvi Elöve, Uyarlayan: Ahmet Benzer, İstanbul: Kabalcı Yay.
  • DOĞAN, Enfel (2011), Şeyhoğlu Sadrûddin’in Kabus-nâme Tercümesi, Metin-Sözlük-Dizin-Notlar-Tıpkıbasım, İstanbul: Mavi Yayıncılık
  • GÖKYAY, Orhan Şaik (2006), Kabusnâme, Keykâvus, İstanbul: Kabalcı Yay.
  • HERKMEN, Dilek (2010), “Eyle-” Yardımcı Fiili, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume 3/12, Summer, s. 238-249
  • KARABEYOĞLU, Adnan Rüştü (t.y.), Türkiye Türkçesinde (ad+fiil birleşmelerinde) Yardımcı Fiiller, İstanbul: Beşir Kitabevi.
  • KARATAŞ, Mehmet (2014), Nazmi-zâde Murtaza, Gülşen-i Hulefâ, Bağdat Tarihi 762-1717, Tahlil ve Metin Tenkidi, Ankara: TTK Yay.
  • ÖLKER, Perihan (2016), Tanzimat Basınının Dili, Ankara: TDK Yay.
  • ÖLKER, Gökhan (2015), “Tarihi Belli Olmayan Eski Anadolu Türkçesi Metinlerinin Tarihlendirilmesinde Yeni Bir Kıstas: “et-/it-” ve “kıl-” Fiillerinin Kullanım Sıklığı”, TEKE, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Sayı 4/2, s. 546-563.
  • ÖZCAN, Tahsin (2006); “Nazmizâde Murtaza Efendi”, İsâm Ansiklopedisi, C. 32, İstanbul: TDV Yay.
  • ÖNER, Mustafa (2006), “Türkçede İsimden Fiil Yapımı Üzerine” Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Ankara, C. 3, S. 1, s. 60-76
  • ÖZTÜRK, Rıdvan (2013), “Türkistan’dan Türkiye’ye
Toplam 12 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Sanat ve Edebiyat
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Perihan Ölker

Yayımlanma Tarihi 23 Temmuz 2018
Yayımlandığı Sayı Yıl 2018 Sayı: 43

Kaynak Göster

APA Ölker, P. (2018). ESKİ OĞUZ TÜRKÇESİNDEN KLÂSİK OSMANLI TÜRKÇESİNE BİRLEŞİK FİİL TERCİHİ: KABUSNAME ÇEVİRİSİ ÖRNEĞİ. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi(43), 47-64. https://doi.org/10.21563/sutad.447216

Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.