HÜSEYİN CAVİD’İN “İBLİS” FACİASINA DİNÎ - FELSEFİ BAKIŞ

Yıl 2019, Sayı: 45, 371 - 381, 30.04.2019

Afina Barmanbay

https://doi.org/10.21563/sutad.636254

Öz

Hüseyin Cavid’in (1882- 1941) İblis adlı manzum trajedisi, her ne kadar felsefi yönden araştırılsa da dinî yönden tetkiki tamamen eksik kalmıştır. Hâlbuki “İblis”, yoğun dinî-felsefi görüşleri bir tam olarak ihtiva eden güçlü edebi eserdir. Kaynakları dinden, mitolojiden ve dünya klasik edebiyatından gelen İblis karakterini Hüseyin Cavid dinî- felsefi yönden mükemmel şekilde işleyerek, bedii kudretine göre Lucifer, Demon, Mefistofel ağırlığında olan bir İblis yaratmıştır. Çalışmamızda, Hüseyin Cavid’in İblis eserine istinaden: İblis kimdir? İblis aslında nerededir? İnsanların nefsine ve zaaflarına yenik düşmesinin sebebi İblis mi? Hayır gibi şer de insanın genetik kodundan mı gelir yoksa daha sonra dışarıdan mı edinilir? İblis’ten kurtulmanın çaresi yok mu? İblis’in insanlara ve Allah’a yönelik eleştirileri ne denli etkilidir? Bütün olanların ve olacakların sorumlusu kimdir? Felaketlerden kurtuluş yollarının çözüm anahtarı nerede saklıdır? - gibi sorulara dinî-felsefi yönden cevaplar verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tanrı, İblis, İnsan, Din, Ateş, Nur, Dualite, Hüseyin Cavid

Kaynakça

• ATEŞ, Süleyman (1982), Kur’an-ı Kerim’in Yüce Meali ve Çağdaş Tefsiri, C.I, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları (145), Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• AZİZOVA, Nezaket (2005), Hüseyin Cavid Dramaturgiyasında Kadınların Tipleri ve Cavid’in Mehebbet Konsepti, Bakü: Еlm.
• CEFEROV, Memmed Cefer (1963), Azerbaycan Edebiyatında Romantizm, Bakü: Elm.
• CEFER, Memmed (1982), “Büyük şair, mütefekkir”, Cavidşinaslık I. (Araştırmalar Toplusu), Bakü: Elm, 2007: 107-131.
• CAVİD, Hüseyin (2005), Eserleri, Beş ciltte, C.III, Bakü: Lider Neşriyat.
• DURMUŞ, Mitat (2011 Yaz), “İmge- Sembol Kavramlarını Yorumlama Projesi ve Melih Cevdet Anday Şiirinde İmge”. Turkish Studies -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, volume 6/3: 745-762.
• ERBAŞ, Ali (2000), “Zerdüştilik'te Din Anlayışı”, Dinler Tarihi Araştırmaları-II, (Sempozyum: 20-21 Kasım, 1998, Konya), Ankara: Dinler Tarihi Derneği Yay./2: 269-278.
• ERTEN, Mevlüt (2003 Güz), “Kur’an’da “Zevc” Kelimesi ve Türkçeye Çeviri Sorunu”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 17: 49-58.
• GARAYEV, Yaşar (1963), “Hüseyin Cavid’in Yaratıcılığı”, Hüseyin Cavid, Eserleri (2005), 5 ciltte, C.I, Bakü: Lider: 7-24.
• GARAYEV, Yaşar (1976), Tenkit: problemler, portreler, Bakü: Azerbaycan Devlet Neşriyatı.
• ГОРОXОВ, П.А. (2000), Добро и зло в трагедии В. Гете “Фауст”. Опыт филосовского анализа, Оренбург: Вестник ОГУ, No: 2: 9-13. http://vestnik.osu.ru/2000_2/1.pdf Erişim tarihi: 29. 11. 2017
• HALİLOV, Selahattin (2009), Cavid fəlsəfəsi (2. kitap: Klasik Şark ve Muasırlık). Bakü: Nurlar.
• HÜSEYNOV, Rafael (2004), “Sözümüzde ve düşüncemizde Cavid zirvesi”. H.Cavid’in ev müzesindeki nutkun metni. Cavidşinaslık I. (Araştırmalar Toplusu), Bakü: Elm, 2007: 233-242.
• IŞIK, Hidayet (2004), “İslam Bilginlerinin ‘Seneviyye’ Adı Altında Dualist Dinlere ve Mezheplere Yaklaşımları”, Dini Araştırmalar, C.6 (18): 149-172.
• İBADOĞLU, Ebülfez (1969), Hüseyin Cavid’in “İblis” faciası, Bakü: Elm.
• KAZIMOĞLU, Muhtar (2011), Folklorda Obrazın İkileşmesi, Bakü: Elm.
• KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuad (2000), Azeri. Bakü: Elm.
• KUR’AN-İ KERİM MEÂLİ (2011), (hzl. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin), Ankara: Yenigün Matbaacılık San. Tic. Ltd. Diyanet İşleri Başkanlığı Dini Yayınlar Genel Müdürlüğü Basılı Yayınlar Daire Başkanlığı, 12. bs.
• MEMMED, Tahire (1999), XX Asır Azerbaycan Dramaturgisinin Poetikası, Bakü: Elm.
• MEVLANA (1995), Mesnevi I. (çev. Veled İzbudak, gözden geçiren: Abdulbaki Gölpınarlı), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• MİR CELAL / HÜSEYNOV F.C. (1974), XX. asır Azerbaycan Edebiyatı, Bakü: Maarif Neşriyatı, 2. bs.
• OSMANLI, Veli (2010), Azerbaycan Romantizmi, C.I, Bakü: Elm.
• ÖGKE, Ahmet (1997), Kur’an’da Nefs Kavramı, İstanbul: İnsan Yayınları.
• ÖZTÜRK, Mustafa (2005), “İblis’in Trajik Hikâyesi - Allah, Şeytan, İnsan ve Kötülüğe Dair”, Ç. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.V, Sayı 1, Ocak-Haziran, 39-65.
• ÖZTÜRK, Yaşar Nuri (1999), Kur’an’ın Temel Kavramları, İstanbul: Yeni Boyut.
• RUSSEL, Jeffrey Burton (1999), Mephistopheles - Modern Dünyada Şeytan, (çev. Nuri Plümer), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• SADIK, Şemil (2011), Hüseyin Cavid Yaratıcılığında Kahraman Konsepti, Bakü: Hedef Neşrleri.
• SARAÇLI, Eflatun (2007), Azerbaycan Yazarları Cumhuriyet Döneminde, Bakü: Elm.
• ŞAİK, Abdulla (2012), “Cavid’in “İblis” nam hailesi hakkında duygularım. Cavid’i Hatırlarken”, Hüseyin Cavid Hakkında Makale ve Hatıralar Toplusu. Bakü: Zerdabi.
• TAĞIOĞLU, Ejder (2015), Hüseyin Cavid Yaratıcılığı ve Dünya Edebiyatında Demonizm Ananesi, Bakü: Elm ve Tahsil.
• TÜRKEKUL, Mustafa Hakkı (1963), Azerbaycanlı Türk Şairi Hüseyin Cavid, İstanbul: Azerbaycan Gençlik Derneği Yayınları.
• UYGUR, Erdoğan (2004), Hüseyin Cavid, Edebi Faliyetleri ve Topal Teymur Piyesi, Ankara: Buluş Tasarım ve Matbaacılık Hizmetleri.
• VELİYEVA, Sona (2017), “Hüseyin Cavid’in Topal Teymur Eseri ve Muasırlık”. Hüseyin Cavid ve Muasır Genclik. Uluslararası Konferans Materyalleri, Bakü: AMEA Hüseyin Cavid’in Ev Müzesi, 10-12.