ALTIN KÖL II (E-29) YAZITININ GENİŞ YÜZÜNÜN SOL-DIŞ SATIRI ÜZERİNE

Yıl 2020, Sayı: 50, 43 - 59, 21.12.2020

Hülya Yıldız

https://doi.org/10.21563/sutad.858091

Öz

Bu makale, Yenisey Yazıtları grubuna ait Altın Köl II (E-29) yazıtının geniş yüzünün sol-dış satırının bazı kısımlarıyla ilgili okuma önerileri sunmak amacıyla kaleme alınmıştır. Altın Köl II yazıtı günümüze değin Fin heyeti (1889), Radloff (1895 ve 1896), Orkun (1940), Malov (1952), Kljaštornyj (1976), Kononov (1980), Vasilʹev (1983), Mori (1987), Erdal (1991), Recebov-Memmedov (1993), Sertkaya (1993), Kormušin (1997), Tekin (1998) ve Aydın (2015) tarafından incelenmiştir. Ayrıca, www.bitig.org ve uqusturk.wordpress.com sitelerinde yazıtın fotoğrafları yayımlanmıştır. Radloff’un rötuşsuz kopyasından itibaren satırın işaret varlığı bütün yayınlarda şeklinde verilmiştir. Satırdaki problemli husus, ve işaret gruplarının araştırmacılar tarafından farklı şekillerde okunup yorumlanmasıdır. Bu çalışmada, işaret grubu, esirkäyür amd2ï (?) ‘üzülüyor şimdi (?)’ şeklinde okunacaktır. Ayrıca, satırda geçen erinčim sözcüğünün sonundaki +(I)m eki, birinci tekil kişi iyelik eki olarak ele alınacak ve sözcük ‘(Ah) Zavallım!’ şeklinde yorumlanacaktır. Çalışma beş bölüm olarak tasarlanmıştır: 1. bölüm, giriş bölümüdür. 2. bölümde satırın işaret varlığıyla ilgili değerlendirmeler yer almaktadır. 3. bölümde satırla ilgili geçmiş okuma ve anlamlandırma çalışmaları değerlendirilmektedir. 4. bölümde ve işaret gruplarıyla ilgili yeni okuma ve anlamlandırma önerileri yapılmakta ve bunlarla ilgili açıklamalara yer verilmektedir. 5. Bölümde, araştırmanın sonuçları sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Runik Yazıtlar,, Eski Türk Yazıtları, Yenisey Yazıtları, Altın Köl II Yazıtı, E-29, okuma önerisi

Kaynakça

• Alimov, R. (2013). Eski Türk runik metinlerdeki esiz üzerine. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 49, 17-38.
• Aspelin, J. R. vd. (1889). Inscriptions de l’Iénissei recueilles et publiées par la société Finlandaise d’archéologie. Helsingfors: Imprimerie de la Société de Littérature Finnoise.
• Atalay, B. (2006). Divanü Lûgati’t-Türk (C. I,) (5. bs.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aydın, E. (2015). Yenisey Yazıtları. Konya: Kömen.
• Bazın, L. (1991). Le systèmes chronologiques dans le monde Turc ancien (Bibliotheca Orientalis Hungarica 34.). Budapest: Akadémiai Kiadó.
• Clauson, G. (1972). An Etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
• Dankoff, R. & Kelly, J. (1985). Compendium of the Turkic dialects. Part III, Harvard: Harvard University Press.
• Ercilasun, A. B. & Akkoyunlu, Z. (2014). Dîvânu Lugâti’t-Türk: giriş-metin-çeviri-notlar-dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Erdal, M. (1991). Old Turkic word formation-II. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• http://www.bitig.org/?lang=e&mod=1&tid=2&oid=116&m=2 (Erişim tarihi: 27.09.2019)
• https://uqusturk.wordpress.com/2012/02/12/yenisey-yazitlari/?wref=tp#jp-carousel-2855 (Erişim tarihi: 27.09.2019)
• Kljaštornyj, S. G. (1976). Stely zolotogo ozera (K datirovke enisejskih runičeskih pamjatnikov). Turcologica: K semidesjatiletiju akademika A. N. Kononova, 258-267.
• Kononov, A. N. (1980). Grammatika jazyka tjurkskih runičeskih pamjatnikov. Leningrad: Nauka.
• Kormušin, İ. V. (1997). Tjurkskie enisejskie ėpitafii (Teksty i issledovanija). Moskva: Nauka.
• Kormušin, İ. V. (2017). Yenisey eski Türk mezar yazıtları (R. Alimov Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Malov, S. E. (1952). Enisejskaja pis'mennost' tjurkov. Teksti i perevody. Moskva: Izdatel'stvo Akademii Nauk SSSR.
• Morı, M. (1987). Arurun Kyoru daini hibun kōshaku. Tōhō gakkai sōritsu yonjū shūnen kinen tōhōgaku ronshū Tōhō gakkai, 72, 797-811.
• Morı, M. (1992). An Interpretation of the second Altın Köl II ınscription. Historical Studies of the Ancient Turkic Peoples II, Tokyo: Ko.
• Nadeljaev, V. M. vd. (1969). Drevnetjurkskij slovarʹ. Leningrad: Nauka.
• Orkun, H. N. (1940). Eski Türk yazıtları III. İstanbul: Alâeddin Kıral Basımevi.
• Radloff, W. (1895). Die alttürkischen ınschriften der Mongolei. St. Petersburg: Commissionaires de l’Académie Imperiale des sciences.
• Radloff, W. (1896). Atlas der alterthümer der Mongolei, dritte lieferung Taf. LXXXIII–CIV, St. Petersburg: Buchdruckerei der Akademie der Wissenschaften.
• Recebov, E. & Memmedov, Y. (1993). Orhon-Yenisey abideler. Bakı: Yazıcı.
• Röhrborn, K. (1979). Uigurisches wörterbuch. sprachmaterial der vorislamischen türkischen texte aus zentralasien. Lieferung 2: agrıglan-–anta. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
• Sertkaya, O. F. (2008). Göktürk (runik) harfli yazıtların envanter, alfabe ve bibliyografya problemleri üzerine. Dil Araştırmaları, 2, 7-34.
• Tekin, T. (1964). On a Misinterpreted word in the old Turkic ınscriptions. Ural-Altaische Jahrbücher, 35, 134-144.
• Tekin, T. (1998). The Second Altınköl ınscription. Türk Dilleri Araştırmaları, 8, 5-14.
• Tekin, T. (2003). Orhon Türkçesi grameri. İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi 9.
• Uçar, E. (2017). “Kutadgu Bilig dizinideki bir kelime hakkında IV: emdi ‘şimdi’ üzerine. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2(1), 36-39.
• Vasil'ev, D. D. (1983). Korpus tjurkskih runičeskih pamjatnikov bassejna Eniseja. Leningrad: Nauk.