KAZAKİSTAN’DA YAŞAYAN İKİ DİLLİ AHISKA TÜRKLERİNİN DİL SEÇİMLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Sayı: 50, 165 - 171, 21.12.2020

Kayhan İnan Necati Demir

https://doi.org/10.21563/sutad.860820

Öz

İki dilli topluluklarda dil sürdürümünün sağlanması ve dil kaybının önüne geçilmesinde bireylerin dil seçimlerinin uzun süreli etkisi vardır. Bu araştırmada da Kazakistan’da yaşayan iki dilli Ahıska Türklerinin dil repertuvarlarında bulunan Türkçe, Rusça ve Kazakçaya yönelik dil seçimleri Fishman’ın ortaya attığı “alan” kavramı etrafında incelenmiştir. Tarama modeline göre tasarlanmış araştırma için Kazakistan’ın güney eyaletlerinde yaşayan 274 katılımcıdan anket aracılığı ile veriler toplanmıştır. Katılımcılar %85,0 oranında ana dillerini Türkçe olarak belirtseler de Rusça dil yeterliklerinin Türkçeden daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bunun yanında kimlik ve ana dili bağlamında dil kaybının düşük düzeyde seyrettiği belirlenmiştir. Dil öğrenme kaynağı olarak Türkçenin evde öğrenilen bir dil olduğu ve eğitim ortamında girdiye sahip olmadığı anlaşılmıştır. Kişi, ortam ve işleve bağlı olarak katılımcılar Türkçe ve Rusçayı eşit oranda kullanılıyor gibi görünse de yaş, cinsiyet ve yerleşim yeri değişkenlerine göre bu eşitliğin bozulduğu belirlenmiştir. Türkçe dil seçiminin ağırlıkla evde, aile büyükleriyle ve duygusal işleve dönük eylemler için gerçekleştirildiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dil seçimi, dil sürdürümü, iki dillilik, Ahıska Türkleri, Kazakistan

Kaynakça

• Altınkamış, F. & Ağırdağ, O. (2014). Determinants of language use and attitudes among Turkish speakers in flanders: a focus on generational difference. Bilig, 70, 59-80.
• Appel, R. & Muysken, P. (1987). Language contact and bilingualism. London: Edward Arnold.
• Aydıngün, A. & Tüfekçioğlu, H. (2012). Avrasya’nın merkezinden dünyaya açılan ülke: Kazakistan. A. Aydıngün & Ç. Balım (ed.),. Bağımsızlıklarının Yirminci Yılında Orta Asya Cumhuriyetleri içinde (s.53-131). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Bani-Shoraka, H. (2005). Language choice and code-switching in the Azerbaijani community in Tehran. Uppsala: Uppsala University.
• Beardsmore, H. B. (1986). Bilingualism: basic principles. Clevendon: Multilingual Matters.
• Bosnalı, S. (2007). İran Azerbaycan Türkçesi toplumdilbilimsel bir inceleme. İstanbul: Kebikeç.
• Boucher-Yip, E. F. (2004). Language maintenance and shift in one semai community in peninsular Malaysia (Unpublished doctoral dissertation). University of Leichester School of Education, Leichester.
• Çolak Bostancı, G. (2014). Amerika’daki birinci ve ikinci kuşak Türklerin dil tercihleri, sürdürümleri, tutumları ve etnik dilsel canlılıkları. Bilig, 70, 105-130.
• Dabene, L. & Moore, D. (1995). Bilingual Speech of Migrant People. Lesley Milroy & Pieter Muysken (eds.), In One Speaker, Two Languages (pp. 17-44), Cambridge: Cambridge University.
• Dağdeviren Kırmızı, G. (2015). Emotional and functional attitudes of native speakers towards Gagauz as an endangered language (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dave, B. (2007). Kazakhstan, ethnicity, language and power. New York: Routledge.
• Demiray, E. (2012). Anavatanlarından sekiz ülkeye dağıtılmış bir halk Ahıska Türkleri. Turkish Studies, 7(3), 877-885.
• Dervisheva, F. (2006). Ahıska Türkleri sözlü kültür bağlamında (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dweik, B. (2000). Linguistic and cultural maintenance among the chechens of Jordan. Language, Culture and Curriculum, 13(2), 184-196.
• Fasold, R. (1984). The Sociolinguistics of Society. Leichester: Blackwell.
• Fishman, J. (1965). Who speaks what language to whom and when. La Linguistique, 2, 67-88.
• Fishman, J. (1972). Advances in the sociobiology of language. The Hague: Mouton.
• Fuller, E. (1982). A Study of Navajo language maintenance and shift (Unpublished doctoral dissertation). University of Pittsburgh Graduated Faculty, Pittsburgh.
• Grosjean, F. (2010). Bilingual: Life and Reality. Massachusetts: Harvard University.
• Gumperz, J. J. (1972). Introduction. John J. Gumperz & Dell Hymes (Eds.), In Directions in Sociolinguistics (pp. 1-26), New York: Holt, Rinehart and Winston.
• Güzeloğlu, H. (2014). Kazakistan’ın sürgünde yaşayan Ahıska Türklerinin sosyal problemleri. Rasim Bayraktar (Ed.), Uluslararası Ahıskalı Türklerin Hukuki ve Sosyal Sorunları Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde (s. 305-323), Ankara: Astana.
• Holmes, J. (2013). An Introduction to sociolinguistics. New York: Routledge.
• Hudyma, K. (2012). Language maintenance and shift: case study of Ukrainian in Saskatchewan, (Unpublished master’s thesis). University of Saskatchewan College of Graduate Studies, Saskatoon.
• Karasar, N. (2006). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kasatkina, N. (2010). Analysing language choice among Russian-speaking ımmigrants to the United States, (Unpublished doctoral dissertation). University of Arizona Graduated College, Arizona.
• Komondouros, M. A. & McEntee, L. (2007). Language attitudes, shift and the ethnolinguistic vitality of the Greek Orthodox community in Istanbul. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 28(5), 365-384.
• Lee, T. S. (1999). Sources of ınfluence over Navajo adolescent language attitudes and language use (Unpublished doctoral dissertation). Stanford University School of Education, Stanford.
• Lewis, M. P. (1995). Measuring K’iche’ (Mayan) Language maintenance: a comprehensive methodology. SIL Electronic Working Papers, 6(1), 1-13.
• Özdemir, S. (2016). İskoçya’da yaşayan Türklerin dil kullanımları ve dil tercihlerinde bireysel etmenler. Turkish Studies, 11(4), 761-782.
• Rivera-Mills, S. V. (1998). Language use proficiency and attitudes among Hispanics in a northern California community (Unpublished Doctoral Dissertation). The University of New Mexico Institute of Romance Languages, Albuquerque.
• Savin, I. (2007). Successful ıntegration but ınadequate protection: The Meskhetian Turks in Kazakhstan. Tom Trier & Andrei Khanzin (Eds.), In The Meskhetian Turks at a Crossroads (pp. 43-79), Berlin: Lit Verlag.
• Suleymenova, E. (2011). Yazıkovıe protsessı i politika, Almatı: Kazak Universiteti.
• Thompson, R. (1971). Language loyalty in Austin, Texas: A Study of a bilingual neighbourhood (Unpublished doctoral dissertation). University of Texas Graduated School, Austin.
• Tishkov, A. (1997). Ethnicity, nationalism and conflict in and after the Soviet Union: the mind aflame, London: Sage.
• Üren, M. (2016). Kimlik, çıkar ve jeopolitik ekseninde Ahıska Türkleri sorunu, Ankara: Nobel.
• Yağmur, K. & Akıncı, M. A. (2003). Language use, choice, maintenance, and ethnolinguistic vitality of Turkish speakers in France: ıntergenerational differences. International Journal of The Sociology of Language, 164, 107-128.
• Yağmur, K. & Bayram Jacobs, D. (2015). Language maintenance and shift patterns of the Turkish speakers in the Nederlands. Bilig, 74, 259-286.
• Yağmur, K. (2016). Intergenerational language use and acculturation of Turkish Speakers in four ımmigration contexts, Frankfurt am Main: Peter Lang.
• Yağmur, K. et al. (1999). Language attrition, language shift and ethnolinguistic vitality of Turkish in Australia. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 20(1), 51- 69.
• Yalınkılıç, K. (2013). Bulgaristan Kırcaali Türklerinin dil durumu- toplumdilbilimsel bir inceleme (Yayımlanmamış doktora tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Yalınkılıç, K. & Yağmur, K. (2014). Batı Trakya Türklerinin anadillerine ve kültürlerine karşı tutumları. Bilig, 70, 283-308.
• Zeng, D. (1997). Language maintenance and language shift among Chinese American young adults in the greater New York City area (Unpublished doctoral dissertation). State University of New York Graduated School, New York