GENÇLERE KAYNAK KİTAP NİTELİĞİNDE ESKİ HARFLİ BİR MECMUA: MECMÛʻA-İ NEVRESÎDEGÂN’

Yıl 2022, Sayı: 55, 69 - 88, 26.08.2022

Şerife Akpınar Aliye Nur Ercan Güven

https://doi.org/10.21563/sutad.1163211

Öz

Mecmûʻa-i Nevresîdegân, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde (1298/1882) İstanbul’da gençler için çıkarılmış olan bir süreli yayındır. Mecmua, kendilerini “Rüfekâ-yı selâse-yi tahririyye” imzasıyla tanıtan H. Tayfur, A. Âsaf ve A. Vasfi adlı üç genç arkadaş tarafından çıkarılmış ve iki kuruştan satışa sunulmuştur. Üç ayrı kütüphanede nüshaları bulunan mecmuanın sadece iki sayısına rastlanır. Her iki sayı da dört bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler; mütenevviʻa, ilm-i hesap, coğrafya ve tarihtir. Sayıları otuz iki sayfadan oluşan mecmuanın her bölümüne sekizer sayfa ayrılmıştır. Mecmuanın tasarımına bakıldığında bir süreli yayından çok kitap bölümleri gibi planlandığı görülmektedir. Mecmûʻa-i Nevresîdegân, tek sütun olarak tasarlanmıştır. Mecmûʻa-i Nevresîdegân’ı gençler/çocuklar için çıkarılan diğer süreli yayınlardan ayıran temel özellikler; yardımcı kaynak niteliğinde birer kitap olarak toplanabilecek dört ayrı ilimden oluşması ve mecmuanın, mekteplerdeki eğitimin bir tamamlayıcısı, destekleyicisi niteliğinde olmasıdır. Bu makale ile gençler/çocuklar için çıkarılan süreli yayınlar arasında adında “mecmua” kelimesini ilk kullanan, Mecmûʻa-i Nevresîdegân tanıtılarak ilgilenenlerin dikkatine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eski harfli çocuk/genç mecmuası, mütenevviʻa, ilm-i hesap, coğrafya, tarih

AN OTTOMAN TURKISH PERIODICAL AS A SOURCE BOOK FOR YOUTH: ‘MECMÛʻA-İ NEVRESÎDEGÂN’

Öz

Mecmûʻa-i Nevresîdegân was a periodical published for children/youth in Istanbul in the last period of the Ottoman Empire (1298/1882). The periodical was published by three young friends named H. Tayfur, A. Âsaf and A. Vasfi, who introduced themselves with the signature “Rüfekâ-yı selâse-yi tahririyye” and was offered for sale for two piasters. There are only two issues of the periodical, copies of which are displayed in three different libraries. Both issues comprise four sections. These four sections are diversified subjects, calculus, geography, and history. Eight pages are allocated to each section of the periodical, which consists of thirty-two pages. When we look at the design of the periodical, it is seen that it was planned more like book chapters than a periodical. Mecmûʻa-i Nevresîdegân was designed as a single column. The main features that distinguish Mecmûʻa-i Nevresîdegân from other periodicals for children/youth are twofold: it is composed of four different sciences that can be collected as a supplementary source book, and it is possible to see the publication as a supplement and supporter of education in schools. With the article, Mecmûʻa-i Nevresîdegân, which was the first to use the word "mecmua" in its name, was introduced and presented to the attention of those interested.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Turkish children/youth’s periodicals, diversified subjects, calculus, geography, history

Kaynakça

• Balcı, A. (2014). Çocuklara kıraat dergisi. Bilig, 68, 25-42. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/234771.
• Bilge, H. (2020). Osmanlı Devleti’nin öğrencilere özel son gazetelerinden: Talebe Mecmuası. Asia Minor Studies, 8(2), 467-478. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1101814.
• Emiroğlu, Ö. (2020). Eski harfli süreli çocuk yayınları (1869-1928). Ankara: Akçağ Yay.
• Eski Harfli Türkçe Süreli Yayınlar Toplu Kataloğu (1.cilt) (1987). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Millî Kütüphane Başkanlığı Yay.
• Ghojoghi, G. (2019). Osmanlıca yayınlanmış çocuk dergileri: grafik tasarım açısından bir inceleme (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Kasap, A. (2011). Evvel zaman içinde çocuk dergileri 1869-1928 yılları arasında yayınlanan Osmanlıca çocuk dergileri. İstanbul: Sultanbeyli Belediyesi Yay.
• Okay, C. (1998). Osmanlı çocuk hayatında yenileşmeler 1850-1900. İstanbul: Kırkambar Yay.
• Okay, C. (1999). Eski harfli çocuk dergileri. İstanbul: Kitabevi Yay.
• Öztürk, S. (2001). Osmanlıca eğitim, çocuklar ve gençlere dair süreli yayınlar (Bir bibliyografya denemesi). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 1, 206-223. Erişim adresi: https://www.academia.edu/34868300/Osmanlica_egitim_cocuk_ve_genclere_yonelik_sureli_yayinlar_bibliyografyasi.
• Sallabaş, M. E. (2020). Halk biliminin işlevleri bağlamında geleneksel çocuk oyunları: RTÜK çocuk oyunları. Millî Folklor, 126, 99-109. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1188064.
• Şimşek, H. (2001). XIX. yüzyıl çocuk dergiciliği ve eğitsel işlevleri üzerine. Milli Eğitim Dergisi, 151, http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/151/simsek.htm.
• Yılmaz, E. (2017). Türkçe çocuk gazetelerinde Osmanlı kimliği (1869-1908). Kebikeç, 43, 73-123. Erişim adresi: https://www.academia.edu/34129148.