İRAN’DA İNCU HANEDANI (ÂL-İ İNCÛ / İNCÛLULAR) (1325-1357

Yıl 2022, Sayı: 55, 365 - 388, 26.08.2022

Samet Alıç

https://doi.org/10.21563/sutad.1163353

Öz

İlhanlı Devleti’nin son dönemlerinde yerel kuvvetler, bağımsız olarak hareket etmeye başlamış ve İlhanlı topraklarında yerel hanedanlar kurmuşlardır. Bu yerel hanedanlardan biri olan İncûlular, Şerefüddin Mahmud İncû tarafından kurulmuştur. Şerefüddin Mahmud, İlhanlı hükümdarı Olcaytu tarafından Fars bölgesine incû olarak tayin edilmiştir. Kısa sürede hem ekonomik hem de siyasi olarak güç kazanan Şerefüddin Mahmud, Fars eyaletinin idaresini ele geçirerek 1325 yılında bağımsızlığını ilan etmiştir. Onun bu faaliyetleri İlhanlı hükümdarı Ebu Said Bahadır Han ile arasının açılmasına neden olmuştur. Şerefüddin Mahmud; Ebu Said Bahadır Han’dan sonra İlhanlı tahtına çıkan Arpa Han’ın emri ile 1336 yılında katledilmiştir. Onun vefatından sonra oğulları Celaleddin Mesud Şah, Gıyaseddin Keyhüsrev, Şemsedin Muhammed ve Ebu İshak arasında taht mücadeleleri yaşanmıştır. Şerefüddin Mahmud’dan sonra İncûluların idaresini sırasıyla Gıyaseddin Keyhüsrev, Celaledin Mesud ve Ebu İshak İncû üstlenmiştir.İncûlular, yaklaşık yirmi iki yıllık bağımsızlık süreçlerinde İlhanlılar, Çobanoğulları, Celayirlier ve Muzafferiler ile çeşitli mücadele ve münasebetlerde bulunmuşlardır. En çok mücadele ettikleri siyasi teşekkül sınır komşuları olan ve aynı coğrafya üzerinde hâkimiyet mücadelesi yaptıkları Muzafferîler olmuştur. İncûluların son hükümdarı Ebu İshak döneminde Muzafferiler ile olan mücadeleler hat safhaya ulaşmış ve bu mücadele sonunda İncûlular, 1357 yılında Muzafferîler tarafından yıkılmıştır. İncûluların kısa siyasi hayatı Fars eyaletinin siyasi, ekonomik ve sosyo- kültürel tarihinde iz bırakmıştır.

Anahtar Kelimeler

İncû, İlhanlılar, Muzafferiler, İran, Fars, Şiraz

INJU DYNASTY (ÂL-I INJU / INJUIDS) (1325-1357) IN IRAN

Öz

In the last period of the Ilkhanid state, local dynasties started to act independently and established local dynasties in the Ilkhanid lands. Injuids, one of these local dynasties, was founded by Sharaf al-Din Mahmud Inju. Sharaf al-Din Mahmud was appointed as inju to the Fars region by the Ilkhanid ruler Öljaitü. He, who gained strength both economically and politically in a short time, took over the administration of Fars province and declared its independence in 1325. His activities caused to have problems with the Ilkhanid ruler Abu Sa’id Bahadur Khan. Sharaf al-Din Mahmud was killed in 1336 by Arpa Khan, the successor of Ebu Said Bahadır Khan. After his death, there were struggles for the throne between his sons Jalal ad-Din Mesud Shah, Ghiyath al-Din Kaykhusev, Shams al-Din Muhammad and Abu Ishaq. In the end, Ghiyath al-Din Kaykhusev, Jalal ad-Din Mesud Shah and Abu Ishaq ruled the Injuids in turn.
During the independence period of about twenty-two years, the Injuids had various struggles and relations with the Ilkhanids, Chobanids, Celayirids and Muzafferids. The Injuids struggled mostly with the Muzaffarids. Because Incuids and Muzafferids were neighbors and they wanted to have the same lands. During the reign of Abu Ishaq, the last ruler of the Injuids, the struggles with the Muzaffarites had reached a peak. At the end of this struggle, the Injuids were destroyed by the Muzaffarîs in 1357. Despite its short political life, the Injuids has influenced the political, economic and socio-cultural history of Fars province.

Anahtar Kelimeler

Inju, Ilkhanids, Muzafferids, Iran, Fars, Shiraz

Kaynakça

• “İncuyân”. (1381). Dairetü’l-Maarif-i Farsî, (C.I,). Masahib G. H. (Ed.), Tahran: Columbia University Press, 348-349.
• “İncü”. (1993). İA, (C.5/2), İstanbul: MEB Yayınları.
• Abbas, C. Âbad, F. (1390). “Guzar ez münasebat-ı cihanî be münasebet-i mahallî mıntıka-i der İran Kurun-ı Heştem-i Hicri”, Fasılname-i Tarih Revabet-i Haricî, Sene:12, S.45, 115-137.
• Ahmedi, M. (1399). “Şehrsaz-yi Şiraz der Kurun-ı Heşt-i hicri kameri Nemune Moredi”, Fasılname-i İlmi Tahsisi Mütaalat-ı Tarahi Şehri ve Pejuheşhay-ı Şehri, (C.2), Sene.3, No.1.
• Aigle, D. (2015). “Balyāni, Amin-Al-Din” Encyclopedia Iranica, Online Edition.
• Algar, H. (2002). “Kâzerûnî”, DİA, (C.25), Ankara: TDV Yayınları.
• Alıç, S. (2021). “İran’da yerel hanedanlar dönemi (XIV.-XV. yüzyıl)”, Atlas International Congress on Social Seciences 8, Ankara.
• Sami, A. (1337). Şiraz Şehri Sadi ve Hafez, Şiraz.
• Atwood, C. (2004). Encyclopedia of Mongolia and The Mongol Empire, Newyork: Facts On File.
• Bosworth, C. E. (2012). The new Islamic Dynasties, Edinburg University Press.
• Devletşah. (1997). Tezkiretü’ş-Şuarâ, (C.2) (Lugal, N. Çev.) İstanbul: Tercüman Yayınları.
• Farsname-i Nasırî (1378). (C.1), Hasan b. Hasan Fesai (Haz.), Tahran.
• Halaçoğlu, Y. (1995). “Fersah”, DİA, (C.12), Ankara: TDV Yayınları.
• Heyat, J. (1995). “Fars”, DİA, (C.12), Ankara: TDV Yayınları.
• İbn Batuta. (2004). İbn Batuta seyahatnâmesi, (C.1) (Aykut, A. S. Çev.), İstanbul: YKY.
• Kazvini. (1913). The Tarikh-i Guzida, Browne E. G. (Haz.), Leyden: E.J. Brill.
• Kurtuluş, R. (2000). “İncûlular”, DİA, (C.22), Ankara: TDV Yayınları.
• Kurtuluş, R. (2002) “Keyânîler”, DİA, (C.25), Ankara: TDV Yayınları.
• Kutbî. (1364). Tarih-i Al-i Muzaffer, Nevai, A. (Haz.), Tahran: Müessese-i İntişarat-ı Emir Kebir.
• Lane, G. (2003). Early Mongol rule in thirteenth century Iran: A Persian renaissance, Routledge Curzon.
• Lewilsohn, L. (2019). “Sufism in late Mongol and early Timurid Persia, from ‘Ala’ al-Dawla Simnani (d. 736/1326) to Shah Anvar (d. 837/1434)”, Iran After The Mongols, Vol.8, Babaie, S. (Ed.), , London Middle East Instute, London.
• Limbert, J. (2012), “Inju Dynasty”, Encyclopaedia Iranica, V.13, Online Edition, https://www.iranicaonline.org/articles/encyclopaedia-iranica (21.06.2021).
• Limbert , J. (2004). Shiraz in The Age of Hafez, University of Washington Press.
• May, T. (2012). The Mongol conquests ın world history, Londra: Reaktion Books.
• Merçil, E. (2009). “Salgurlular”, DİA, (C.36), TDV, Ankara: TDV Yayınları.
• Özgüdenli, O. G. (2000). “İncü”, DİA, (C.22), TDV, Ankara: TDV Yayınları.
• Petrushevsky, P. (1968). “The socio-economic condition of İran under The İl-Khans”, The Cambridge History of Iran, Vol.5, Cambridge University Press.
• Pur, A. B. (1392). “Tesir-i El-guye Camiai Şenahtî-i siyasi Eyalet-i Farsi der Siyaset-i Ameli Al-i İncû” Fasılname-i İlmi Pejuheşi Tarih-i İslam ve İran, Danişgâh-ı Ez-Zahra, N.19, 5-33.
• Roemer, H.R. (2006). “The Jalayirids, Muzafferids and Sarbadârs”, The Cambridge History Of Iran, Vol.6, Cambridge University Press.
• Seyyid A. (1399). “İncu”, Dairet’ül- Maarif-i Büzürg-i İslami, (C.10), Online Version, https://www.cgie.org.ir/fa/article/226004/%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AC%D9%88 14.06.2021.
• Sotodeh, H. (1346). Tarih-i Al-i Muzaffer, (C.1), S.1145/1, İntişarat-ı Danişgâh-ı Tahran.
• Sotodeh, H. (1347). Tarih-i Al-i Muzaffer, (C.2), S.1145/2, İntişarat-ı Danişgâh-ı Tahran.
• Spuler, B. (1957). İran Moğolları, (Köprülü, C. Çev.), Ankara: TTK Yayınları.
• Lane-Poole, S. (2020), İslam devletleri tarihi başlangıçtan 1927 yılına kadar, (Halil Edhem Çev.), ALIÇ, S. (Haz.), İstanbul: Selenge Yayınları.
• Tuysuz, C. (2004), İlhanlı tarihinde Çobanoğulları, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.