RUPEN HANEDANINDA SİYASETİN GÖLGESİNDE YAPILAN EVLİLİKLER

Yıl 2022, Sayı: 55, 389 - 412, 26.08.2022

Yasemin Aktaş

https://doi.org/10.21563/sutad.1163357

Cited By: 1

Öz

Toplumun en küçük yapı birimi olan ailenin temelinin atıldığı evlilik, devletler tarafından siyasetin bir parçası hâline getirilerek uygulandı. Devletler arasında evlilik girişiminde pek çok gerekçe olup savaşların sonlandırılması, sulhun devamı, müttefik edinmek, varis bırakabilmek gibi bir çok etken sıralanabilir. XI. yüzyıldan itibaren Çukurova’da ortaya çıkan Rupen hanedanında da baron Konstantin’den itibaren güçlü müttefikler edinmek ve bölgede hâkimiyet kurabilmek için siyasî evlilikler yapıldı. Latin krallıkları, İznik Bizans Devleti ve Haçlı kontluklarıyla kız alıp vermek suretiyle akrabalıklar kuruldu. Çoğunluğu Haçlı kontları ve Latin krallarıyla olan evliliklerde siyasî ve askerî gerekçelerin yanı sıra Haçlı kontlarının çeyiz yoluyla maddi çıkar elde etme arzusu da etkili oldu. Keyfiyetin söz konusu olmadığı evlilikler, kilise kontrolünde belirli kurallar çerçevesinde başlayıp yine belirli şartlar dâhilinde sonlandırılabilirdi. Bu çalışmada Çukurova’da ortaya çıkan Rupen hanedanı tarafından gerçekleştirilen evliliklerin yapılış gayeleri, süreçleri ve sonlandırılmaları ele alındı.

Anahtar Kelimeler

Kilikya, Rupen Hanedanı, Evlilik, Haçlı Kontluğu, Latin Krallığı, İznik Rum Devleti

MARRIAGES IN THE SHADOW OF POLITICS IN THE RUPEN DYNASTY

Öz

Marriage, which is the smallest structural unit of the society and where the foundation of the family was laid, was made a part of politics by the states and implemented. There are many reasons for attempting marriage between states, and many factors can be listed, such as ending wars, the continuation of peace, acquiring allies, and being able to leave an heir. Starting from the 11th century, in the Rupen dynasty that emerged in Çukurova, political marriages were made in order to gain strong allies and dominate the region starting from the baron Constantine. Relationships were established with the Latin kingdoms, the Byzantine state of Nicaea, and the Crusader counties by exchanging daughters. In addition to political and military reasons, the desire of the Crusader counts to obtain financial benefits through dowry was also effective in the marriages, most of which were with the Crusader counts and Latin kings. Marriages, where arbitrariness was not in question, could start and end under certain conditions under the control of the church. In this study, the purposes, processes and termination of marriages performed by the Rupen dynasty that emerged in Çukurova were discussed.

Anahtar Kelimeler

Cilicia, Rupen Dynasty, Marriage, Crusader County, Latin Kingdom, Byzantine State of Nicaea

Kaynakça

• Albert of Aachen. (2007). Historia Ierosolimitana History of the Journey to Jerusalem. S. B. Edgington (Ed&trans). New York: Oxford Universty Press.
• Albert of Aachen’s. (2016). History of the Journey to Jerusalem, the Early History of the Latin States 1099-1119. S. B. Edgington, Trans). London: Routledge.
• Alpar, G. (2021). Antropolojik Yönüyle Yaşayan Rumkale ve Çevresi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18 (41), 3679-3704. DOI:1026466/OPUS.879631
• Altan, E. (2002). Kıbrıs Haçlı Krallığı (1191-1489). Türkler, (C. 6, s. 695-700). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Altan, E. (2002). Templier ve Hospitalier Şövalye Tarikatlarının Kuruluşu. Belleten, 66 (245), 87-94.
• Altınay, R. & Dağdeviren, H. C. (2021). Haçlı Devletleri Döneminde Kadın Algısı, Siyasî Evlilikler ve Devlet Yönetiminde Kadınların Rolü. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi (Journal of History Culture and Art Research), 10(3), 95-109. DOI:10.7596/taksad.v10i3.3126
• Ayan, E. (2017). Ortaçağ Türk Devletlerinde Hanedan Evlilikleri. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Ayan, E. (2014). Selçuklu Fetihlerinden Önce Bizans’ın Ermenistan Politikası. Tarihte Türkler ve Ermeniler Ortaçağ, (II, s. 73-88). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ayönü, Y. (2014). Selçuklular ve Bizans. Ankara: TTK. Basımevi.
• Başkumandan Simbat. (1946). Simbat Vekayinamesi, (H. D. Andreasyan, Çev.). İstanbul: TTK Tercümeler Kısmı.
• Bedoukian, P. Z. (1981). Selected Numismatic Studies, Los Angeles: Armenian Numismatic Society.
• Boase, T.S.R. (1978a). The History Of Kingdom. T. S. R. Boase (Ed.), The Kingdom of Armenian içinde (s. 1-34). London: Scottısh Academic Press.
• Boase, T.S.R. (1978b). Gazetteer. T. S. R. Boase (Ed.), The Kingdom of Armenian içinde (s. 145-186). London: Scottısh Academic Pess.
• Buyruk, H. (2016). Konumu Geçmişi ve Kimliği ile Anavarza. ODÜ – SOBİAD, 6 (3), 695-710.
• Buyruk, H. (2016b). Tarihi Kervan Yolları Kavşağında Bir Kent; Misis. OÜ – SOBİAD, 236-244.
• Cleve, T. C. V. (1969). The Fifth Crusade (Voll. II). K.M. Setton, (Ed.), A History of The Crusades, The Later Crusades 1189-1311 içinde (s. 372-428). London: The University of Wisconsin Press.
• Condor, C. R. (2011). The Latin Kingdom Of Jerusalem. Newyork: Routledge.
• Demirci, M. (2016). Abbâsîler Döneminde Adana ve Çukurova’nın İskânı ve İslamlaştırılması. Y. Kurt & M. F. Sansar (Ed.), Tarihte Adana ve Çukurova Cilt I İlkçağ’dan Ortaçağ’a Adana ve Çukurova içinde (s. 309- 324). Adana.
• Demirkent, I. (1997). Haçlı seferleri. İstanbul: Dünya Yayıncılık.
• Demirkent, I. (2013). Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi (1098-1118) (C. I). Ankara: TTK Basımevi.
• Demirkent, I. (2014). Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi (1118-1146) (C.II). Ankara: TTK Basımevi.
• Dashdondog, B. (2011). The Mongols and the Armenians 1220-1235, (M. R. Drompp & D. DeWeese). Boston: Brill
• Du Cange, Charles Du Fresne (1869). La familles d’Outre-Mer de du Cange. (G. Rey, Publis). Paris: Imprimerie Imperiale.
• Dündar, S. O. (2021). Selçuklular Zamanında Anadolu’da Evlilik 1075-1308, İstanbul: DBY Yayınları.
• Edgington, S. B. (2019). Balwin I of Jerusalem, 1100-1118. Newyork: Reutledge.
• Ersan, M. (1998). Rupenliler Dönemi’nde Kilikya Ermeni Krallığı ile Antakya Haçlı Princepsliği’nin Çukurova’da Hâkimiyet Mücadelesi. Tarih İncelemeleri Dergisi, 13(1), 83-95.
• Ersan, M. (1999). Kilikya Ermeni Krallığı’nın Türkiye Selçuklularına Tâbiiyyeti Meselesi. Prof. Dr. İsmail Aka Armağan içinde (s. 301-315). İzmir.
• Ersan, M. (2007). Selçuklular zamanında Anadolu’da Ermeniler. Ankara: TTK. Yayınları.
• Frazee, C. A. (1976). Church and State in the Kingdom of Cilicia Armenia, 1198-1375. Byzantine Studies/Etudes Byzantines, 3 (2), 30-58.
• Fulcheri Carnotensis (Fulcher of Chartres) (1913). Historia Hierosolymitana (1095-1127). (Herausgegeben von Heinrich). Hagenmeyer.
• Fulcherius Carnotensis (2009). Kutsal Toprakları Kurtarmak Kudüs Seferi. (İ. B. Barlas, Çev.). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Georgıos Akropolites (2008). Vekayinâme, (B. Umar, Çev). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Gökhan, İ. (2012). Türkiye Selçukluları ile Kilikya Ermenileri arasındaki ilişkiler. Nevşehir Hacı Beştaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 1 (2), 70-108.
• Göksu, E. (2017). Türkiye Selçuklu Devleti’ne Tâbi Devletler ve Tâbiiyet Hukuku Üzerine Bir Değerlendirme. Belleten, 81 (290), 43-66.
• Gregory Abû’l Farac (1987). Abû’l-Farac tarihi, (C.II), (E. A. W. Budge, Süryaniceden Çev., Ö. R. Doğrul, Türkçe Çev.). Ankara: TTK Basımevi.
• Grousset, R. (2005). Başlangıçtan 1071’e Ermenilerin Tarihi, (S. Dolanoğlu, Çev.). İstanbul: Aras Yayınları.
• Hamilton, B. (2021). Haçlı Devletlerinde Kadın: Kudüs kraliçeleri (1100-1190). (A. Abdurrahmanoğlu-Ş. Efe Çev.). The Legend Journal Of European Hıstory Studied (LJEHS), (2), 141-165.
• Hançer, E. (2016), Kilikya Ermeni Prensliği’nin İkinci Başkenti Anavarza. ADALYA, XIX, 281-312.
• Hetum (Grigos Senyörü) (1946). Vekayinamesi, (H. D. Andreasyan, Çev.). Ankara: TTK Tercümeler Kısmı.
• Holt, P. M. (2007). Haçlı Devletleri ve Komşuları Urfa Kontluğu, Antakya Prensliği, Tablusşam Kontluğu, Kudüs Krallığı. (T. Akad, Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Honigmann, E. (1970). Bizans Devletinin Doğu Sınırı. (F. Işıltan, Çev.). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• İstek, G. (2019). Haçlı Seferlerine Katılan Kadınlar. Journal of Islamic Jerusalem Studies. 19(2), 214, 205-224. DOI: 10.31456/beytulmakdis.573436
• Kaçın, B. (2017). Büyük Selçuklular’da Evlilik Merasimleri. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, (2), 97-121.
• Kalloshyan, K. (2014). Kilikya Ermeni Krallığı’nın Doğuşu ve Çöküşü. Yeni Türkiye, (60), 1-7. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Kaloustian, B. S (1969). Saint and Sacraments of the Armenian Church.
• Karadeniz, H. B. (1999). XVI. Yüzyılda Rumkale. Belleten, LXII (234), 425-457.
• Kaşgarlı, M. A. (1990). Kilikya Tâbi Ermeni Baronluğu Tarihi. Ankara: Altıncıoğlu Matbaası.
• Keçiş, M. (2021). Trabzon Rum Devleti’nde Kadına Dair Diplomatik Usul: Evlilik İttifakları. A. Çetin (Ed). Ortaçağda kadın içinde (s. 337-354). Ankara: Lotus Yayınevi.
• Kesik, M. (2014). Emîr (Melik) Gazi (1104-1134). Avrasya İncelemeleri Dergisi, III (2), 157-181.
• Kirakos Ganjakets'i's (1986). History of the Armenians, (R. Bedrosian Trans.). New-york.
• Koca, S. (2017). Osmanlılar’dan Önce Çukurova’nın (Çukurâbâd) Siyasî Durumu. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, (2), 29-52.
• Kök, D. S. – Kahya Sayar, Y. (2022). Savranda Kalesi Mimari Değerlendirmesi. Online Journal Of Art and Design, 10(3), 114-134.
• Kurt. Y. (2007). Osmaniye. TDV İslam Ansiklopedisi, 33, 478-480.
• Macit, E. (2019). Celâyirliler’de Kadın ve Siyaset. Selçuklu Araştırmaları Dergisi, (11), 11-36.
• Michael Chamic (1827). History of Armenia, Vol II. (J. Avdall, Trans). Calcutta: Printed at Bishop’s College Pres.
• Müverrih Vardan (2017). Türk Fetihleri Tarihi (889-1269), (H. D. Andreasyan, Çev.), İ. Arslan (Yay), F. Hacisalihoğlu (Ed). İstanbul: Post Yayınları.
• Mxi’tar Goss. (2000). The lawcode [Datastanagirk] of Mxit’ar Goss (R. W. Thomson, Trans). Amsterdam-Atlanta: Printed in The Netherland.
• Nersessian, S. D. (1962). The Kingdom of Cilician Armenia. K. M. Setton (Ed), A History of The Crusades, The Later Crusades 1189-1311, Vol. II, içinde (s. 630-660). Philadelphia.
• Ostrogorsky, G. (2015). Bizans Devleti Tarihi. (F. Işıltan, Çev.). Ankara: TTK Basımevi.
• Paydaş, K. (2019). Ak-Koyunlu Devleti’nde Siyasî Evlilikler ve Sarayda Hatunların Konumu. B. Kocaoğlu (Ed), Tarih Yolunda Bir Ömür Prof. Dr. İsmail Özçelik’e Armağan içinde (s. 413-428). Ankara: Berikan Yayınevi.
• Rapti, I. (2013). Featuring the King: Rituals of Coronation and Burial in the Armenian Kingdom of Cilicia. Alexander Beihammer, Stavroula Constantinou, Maria Parani (Ed.), Court Ceremonies and Rituals of Power in Byzantium and the Medieval Mediterranean içinde (s. 291-335). Boston: Brill.
• Runciman, S. (2008). Haçlı Seferleri Tarihi (C. I-II-III). (F. Işıltan, Çev). Ankara: TTK. Basımevi.
• Rüdt Von. H. Collenberg. (1963). The Rupenides Hetumides and Lusignans The Structure of the Armeno-Cilician Dynasties. Paris: Librairie C. Klincksieck.
• Savvides, A. (1981). Byzantıum in the Near East: Its Relations With the Seljuk Sultanate of Rum in Asıa Minor the Armenians of Cilicia and the Mongols, A.D. c.1192-1237. Selanik.
• Seyfeli, C. (2015). Ermeni Kilisesi’nde Sakramentler. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Smbat Sparapet’s (2005). Chronicle. (R. Bedrosian, Trans). New Jersey.
• Sözlü, H. - Yılmaz, L. (2020). Mersin Toroslar’da Çandır kalesi. Art-Sanat, 13, 361-385.
• Stopka, K. (2017). Armenia Chrıstıana: Armenian Religious Identıty and the Churches of Constantinople and Rome (4th-15th Century). J. Jacek Bruski (Ed), Teresa Baluk-Ulewiczowa, Trans. Jagiellonian University Press.
• Subaşı, Ö. (2021). Moğollarda Kadın, Evlilik ve Dış Siyaset. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Süryani Patrik (1944). Süryani Patrik Mihail’in Vakainamesi (1042-1195). (H. D. Andreasyan, Çev.). Ankara:
• Turan, O. (2010). Selçuklular Zamanında Türkiye-Siyasî Tarih Alp Arslan’dan Osman Gâzi’ye (1071-1318). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Urfalı Mateos (2000). Urfalı Mateos Vekayi-nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162) (H. D. Andreasyan, Çev. Not. E. Dulaurer, Prof. H. Yınanç). Ankara: TTK. Basımevi.
• Usta, A. (2013). Haçlılar ve Doğu Hıristiyanları Arasındaki İlişkiler. Belleten, LXXVII (279), 365-402.
• Usta, A. (2021). Haçlı Seferlerinde Kadın. A. Çetin (Ed). Ortaçağda Kadın içinde (s. 297-326). Ankara: Lotus Yayınevi.
• Vahram vekayinamesi, (Kilikya Kralları Tarihi) (H. D. Andreasyan, Çev.). İstanbul: TTK Tercümeler Kısmı.1946
• Vahram’s Chronicle of The Armenian Kingdom in Cilicia, During the Time of the Crusades (C. F. Neuman, Trans). London. 1831.
• Veszprémy, L. (2002). The Crusade of Andrew II, king of Hungary, 1217-1218. Lacobus: Revista de Estudios Jacobeos Y Medievales, (13-14), 87-110.
• Wılbrand von Oldenburg (2000). Filistin ve Küçük Asya’ya seyahat (M. Ersan, Çev.). İzmir: İrfan ve Kültür Eğitim Merkezi.
• Willermus Tyrensis. (2018). Willermus Tyrensis’in Haçlı Kroniği II, Kudüs’ün Zaptından Urfa’nın Fethine (1099-1143) (E. Ayan, Çev.). Ankara: Gece Kitaplığı.
• Wilson, S. J. (2016). The Latin Principality of Antioch and Its Relationship with the Armenian Kingdom of Cilicia, 1188-1268. Nottingham Trent University for the Degree of Doctor of Philosophy.