Akdeniz’deki Türk Hâkimiyetinin Görsel Temsili: Tuvallerde Preveze Deniz Zaferi

Yıl 2023, Sayı: 58, 203 - 220, 28.08.2023

Rumeysa Işık Yayla

https://doi.org/10.21563/sutad.1347341

Öz

Galibiyet veya mağlubiyetlerle sonuçlanan Osmanlı savaşlarının tasvir edilmesi, resim sanatı içerisinde nesiller boyu sürdürülen geleneğin bir parçasını oluşturmaktadır. İnsanlar geçmişte yaşanan olayları her ne kadar yazılı kaynaklardan öğrenmiş olsalar da dünyada iz bırakan gelişmeleri, bilhassa da savaşları zaman zaman bu tür betimlemeler aracılığıyla zihinlerinde canlandırmışlardır. Bu durum, kahramanlık fikriyle beslendiğinde yerini hamasî bir imgeye bırakmıştır. Bunun en belirgin yansımalarını, Türk resminde Preveze Deniz Zaferi (1538) konulu tuvallerde görmek mümkündür. Türklerin Akdeniz’de üstünlük kurmalarını sağlayan en büyük donanma savaşlarından biri olarak tarihe geçen bu mücadelenin görsel belge niteliğine dönüşmesi, bu resimler sayesinde gerçekleşmiştir. Çünkü Osmanlıların yenilmezliğini zihinlere kazıyan bu imaj, güçlü Türk imgesinin doğuşunda önemli role sahiptir. Aynı zamanda Osmanlı tarihsel anlatısına görsel açıdan büyük katkı sağlamaktadır. Üstelik ilk ürünlerini de 19. yüzyılın ortalarından itibaren vermeye başlamıştır. Fakat Preveze Deniz Muharebesi’nin bu alandaki önemi, bir Türk ressamın fırçasından çıkan en erken tarihli Osmanlı savaş tablosunu resim sanatına kazandırmış olmasıdır. Bu makalede ise Preveze Zaferi temalı tablolar üzerinden Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’deki hâkimiyet imajının görsel unsurları tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Akdeniz, Preveze Deniz Zaferi, Barbaros Hayreddin Paşa, Savaş resmi.

Visual Representation of Ottoman Domination in the Mediterranean: Preveza Naval Victory in Oil Paintings

Öz

The representation of Ottoman wars that ended in victories or defeats in depictions on the theme of warfare in the history of painting art constitutes a part of the tradition that has been maintained for centuries. Although people have acquired the events that took place in the past from written sources, they have portrayed the developments that left a mark on the world, especially wars, in their minds from time to time through such descriptions. This situation, when fed with the idea of heroism, left its place to a visual image that turned into heroic emotions. It is possible to feel the most beautiful reflections of this in the paintings on the Preveza Naval Victory of 1538. It was thanks to these paintings that this struggle, which was one of the largest naval battles that enabled the Ottoman Empire to establish a significant superiority in the Mediterranean, turned into a visual document. Because this image, which engraved the invincibility of the Ottomans in minds, triggered the birth of a strong Turkish image in a way. At the same time, it made a great visual contribution to the Ottoman historical narrative. Moreover, it started to produce its first products from the middle of the 19th century. But the greatest contribution that the Preveze Naval Battle has made to this field is that it has brought the earliest Ottoman battle painting from the brush of a Turkish painter to the art of painting. In this article, the dominance of the Ottoman Empire in the Mediterranean has been visually documented through these paintings.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Mediterranean, Preveza Naval Victory, Hayreddin Barbarossa, War painting.

Kaynakça

• Ágoston, G. (2022). Karşılaştırmalı perspektifle Osmanlı askeri ve deniz gücü: İnebahtı öncesi ve sonrası. Tarih Dergisi, 76, 11-19.
• Aksaray, Y. B. (Ed.) (2004). İstanbul deniz müzesi resim koleksiyonu. İstanbul: Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Basımevi.
• Anonim, Preveze’nin fethi (1684). (Erişim Tarihi: 22.04.2022): https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f3/The_conquest_of_Preveza.jpg.
• Arıkan, M. (1964). Türk-İspanyol münasebetleri bakımından Aragon Kraliyet Arşivi’nin ehemmiyeti ve Türklerle ilgili vesikalar. Tarih Araştırmaları Dergisi, 2, 251-273.
• Bal, F. (2011). XVI. yüzyılda Osmanlı-İspanya iktisadî ilişkileri: Akdeniz’de rekabet. Öneri Dergisi, 9/36, 201-211.
• Ballı, F. (2004). İnebahtı deniz seferi’nin Akdeniz dünyasındaki önemi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bostan, İ. (2007). Preveze deniz muharebesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 34. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 343-345.
• Bostan, İ. (2009a). Barbaros Hayreddin: ilk deniz beylerbeyi (1534). (İ. Bostan-S. Özbaran, ed.). Başlangıçtan XVII. yüzyılın sonuna kadar Türk denizcilik tarihi. 1. İstanbul: Deniz Basımevi Müdürlüğü, 2009, 143-153.
• Bostan, İ. (2009b). Preveze deniz zaferi ve sonrasında Akdeniz dünyası. (İ. Bostan-S. Özbaran, ed.). Başlangıçtan XVII. yüzyılın sonuna kadar Türk denizcilik tarihi. 1. İstanbul: Deniz Basımevi Müdürlüğü, 2009, 173- 183.
• Braudel, F. (1990), Akdeniz ve Akdeniz dünyası. II. (M. A. Kılıçbay, çev.). İstanbul: Eren Yay.
• Büyüktuğrul, A. (1973). Preveze Deniz Muharebesine ilişkin gerçekler. Belleten, XXXVII/145, 51-85.
• Büyüktuğrul, A. (1978). Preveze Muharebesine ilişkin belgeler (Muharebenin 440. yıldönümü dolayısıyla). Belleten, XLII/168, 629-665.
• Çoruhlu, T. (1999). Osmanlı asker ressamlar. Osmanlı, XI. Ankara: Yeni Türkiye Yay., 1999, 468-472.
• Danişmend, İ. H. (1972). İzahlı Osmanlı tarihi kronolojisi, 3. İstanbul: Türkiye Yay.
• Davidian, V. K. (2014). Portrait of an Ottoman Armenian artist of Constantinople: rereading teotig’s biography of Simon Hagopian. études Arméniennes contemporaines. 4, 11-54.
• Dostal, İ. H. (Haz.), (2013). O bir yıldızdı: Naci Kalmukoğlu. İzmir: Arkas Yay.
• Egemen, R. (1977). Türk Silahlı Kuvvetleri tarihi: 1451-1566. III/2. Ankara: Genelkurmay Bas.
• Emecen, F. M. (2015). Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluş ve yükseliş tarihi (1300-1600). İstanbul: İş Bankası Kültür Yay.
• Işık Yayla, R. (2021). Yağlıboya tablolarda Osmanlı savaşları (14.-17. yüzyıl). (Doktora Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karabelas. N. D. (2006). In Charta Prints of Preveza. Preveza: Actia Nicopolis Foundation.
• Karabelas, N. D. (2010). The castle of Bouka (1478-1701): Fortified Preveza through sources. Proceedings of the second ınternational symposium for the history and culture of Preveza (16‐20 September 2009). (I. M. Vrelli-C. S. Zachou, ed.). Preveza: University of Ioannina, 395-433.
• Karatepe, İ. (Haz.) (2011). Askeri Müze resim koleksiyonu. İstanbul: Askeri Müze ve Kültür Sitesi Yay.
• Kâtib Çelebi. (2018). Tuhfetü’l-Kibâr fî Esfâri’l-Bihâr. (İ. Bostan, haz.). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yay.
• Kaya, G. S. (2011). Türk Resim Sanatı’nın gelişiminde asker ressamların etkisi. Milli Saraylar: Kültür-Sanat-Tarih Dergisi 7, 121-129.
• Kürkman, G. (2004). Osmanlı İmparatorluğunda Ermeni ressamlar 1600-1923. İstanbul: Matüsalem Yay.
• Lowry, H.W. (2014). Lingering questions regarding the lineage, life & Death of Barbaros Hayreddin Paşa, Frontiers of the Ottoman Imagination Studies in Honour of Rhoads Murphey. (M. Hadjianastasis, ed.). Leiden: Brill Pub., 139-167.
• Naci Kalmukoğlu resim sergisi, (2014). T.C. İstanbul Kültür Üniversitesi Sanat Galerisi. İstanbul: Mas Matb.
• Özdemir, H., (1994). Türk resim sanatında asker ressamların öncülük rolü. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özyiğit, H., (2021). İlk devir Türk ressamlarından bir kesit ve resim sanatına katkıları. Belgi Dergisi 22, Yaz/II. 879-905.
• Peçevî İbrahim Efendi, (1992). Peçevî tarihi, 2. (B. S. Baykal, haz.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Râşid Mehmed Efendi ve Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi, (2013). Târîh-i Râşid ve Zeyli, I. (A. Özcan-Y. Uğur vd., ed.). İstanbul: Klasik Yay.
• Soucek, S. (1971). The rise of the Barbarossas in North Africa. (T.H. Kun-H. İnalcık, ed.). Archivum Ottomanicum, 3. 238-250.
• Şûrâ suresi-31-35. Ayet Tefsiri, Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’an-ı Kerim. (Erişim Tarihi: 03.03.2022): https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/%C5%9E%C3%BBr%C3%A2-suresi/4303/31-35-ayet-tefsiri.
• Tabakoğlu, H.S. (2019). Akdeniz’de savaş: Osmanlı-İspanya mücadelesi (1560-1574), İstanbul: Kronik Kitap.
• Taş, E. & Erdoğan, A. (2021). Osmanlı minyatürlerinde sefer vasıtaları (16.-18. Yüzyıllar). Art-Sanat, 16. 529-555.
• Turan, Ş. (1992). Barbaros Hayreddin paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 5, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 65-67.
• Turan, T. (2012). Çatışmadan ateşkese Osmanlı-Iİspanyol ilişkileri (1301-1581), History Studies, 4/3, 193-217.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1988). Osmanlı tarihi, 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Williams, A. (2015). Akdeniz çatışması. Kanuni ve çağı: Yeni çağda Osmanlı dünyası. (M. Kunt-C. Woodhead, ed.). İstanbul: Alfa Yay., 58-77.
• Zinkeisen, J. W. (2011). Osmanlı İmparatorluğu tarihi. (N. Epçeli, çev.). İstanbul: Yeditepe Yay.