F. M. Dostoyevski’nin “Doğu Sorunu” Bağlamında Tarihsel Görüşleri

Yıl 2024, Sayı: 62, 137 - 152

Tastanbak Satbay Talgat Zholdassuly

https://doi.org/10.21563/sutad.1299180

Öz

Çalışmada, ünlü Rus yazarı F.M. Dostoyevski’nin tarihsel görüşleri “Doğu Sorunu” çerçevesinde incelenmiştir. Yazara göre, Rusya’da “Doğu Sorunu”, ХVІ. ve ХVІІ. yüzyıllarda tek bir merkeze bağlı Moskova Knezliği’nin kurulmasıyla başlamıştır. Rus Çarı Korkunç İvan’ın saltanatı sırasında Kazan, Astrahan hanlıklarının ve diğer Türkçe konuşan halkların hanlıklarının işgali ile “Doğu Sorunu”nun çözümü harekete geçmiştir. ХVІІІ. yüzyılın başlarında Rus Çarı Büyük Petro, bu sorunu Rusya lehine çözmeye yönelik bir politika izlemiştir. Yazara göre, Türk hanlıklarının işgali çok önemli olmuş ve Rus fetih savaşları “barışçıl” olarak yürütülmüştür. Ancak tarihi kaynakların gösterdiği üzere, bu tabii ki doğru değildir. Rus çarları, ХІХ. yüzyılın başlarında Osmanlı devletinin zayıflamasıyla birlikte, başta İstanbul olmak üzere Osmanlı devletinin mülklerini işgal etmek için planlar yapmıştır. Ortodoks bir din düşünürü olarak F.M. Dostoyevski, Rus yöneticilerinin politikalarını tutkuyla desteklemiştir. Ancak yazarın Pan-Slav fikirlerinin temelsizliği ХХ. yüzyılda ortaya çıkmıştır. XX. yüzyıl boyunca, Sovyetler Birliği tarihi içinde Dostoyevski’nin Pan-Slavist hayalleri gerçekleşmiş gibi görünse de, bu fikir gerçekleşmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Dostoyevski, Siyasi Düşünce Tarihi, Türk Halkları, Doğu Sorunu, Osmanlı Devleti.

F. M. Dostoevsky’s Historical Views in the Context of the “Eastern Question”

Öz

The famous Russian writer F. M. Dostoevsky’s historical perspectives were examined within the framework of the “Eastern Question” in the study. According to the author, the “Eastern Question” in Russia began with the establishment of the Moscow Principality in the ХVІ and ХVІІ centuries, which was affiliated to a single center. During the reign of the Russian Tsar Ivan the Terrible, the solution of the “Eastern Question” was activated with the occupation of the Khanates of Kazan, Astrakhan and other Turkic language speakers. At the beginning of the ХVІІІ century, Russian Tsar Peter the Great followed a policy aimed at solving this problem in favor of Russia. According to the author, the occupation of the Turkish khanates was very important and the wars of Russian conquest were conducted “peacefully”. However, historical sources show that this is not true. With the weakening of the Ottoman state at the beginning of the ХІХ century, the Russian tsars made plans to occupy the properties of the Ottoman state, especially Istanbul.

Anahtar Kelimeler

Dostoyevsky, Political Thought History, Turkic peoples, Eastern Question, Ottoman Empire.

Kaynakça

• Berdyayev, N. A. (1990). Истоки и смысл русского коммунизма [İstoki i Smysl Russkogo Kommunizma]. Moskova: İzdatelstvo Nauka.
• Çerepnin, A. V. (1968). Религиозные и исторические взгляды классиков Русской литературы [Religioznyye i İstoriçeskiye Vzglyady Klassikov Russkoy Literatury]. Moskova: İzdatelstvo Mysl.
• Danilevskiy, N. Ya. (2013). Россия и Европа [Rossiya i Evropa]. Moskova: İzdatelstvo Lan.
• Dostoyevskiy, F. M. (2019). Дневник писателя [Dnevnik Pisatelya]. Moskova: İzdatelstvo Azbuka-Attikus.
• Lyubyatinskaya, U. S. (2006). Исторические воззрения Ф.М. Достоевского [İstoriçeskiye Vozzreniya F. M. Dostoyevskogo] (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Moskova: Lomonosov Moskova Devlet Üniversitesi.
• Perepelitsyn, A. V. (2017). Религиозные и исторические взгляды Ф.М. Достоевского [Religioznyye i İstoriçeskiye Vzglyady F.M. Dostoyevskogo]. Moskova: İzdatelstvo VG.
• Pokrovski, G. A. (1929). Мученик богоискательства (Ф.М.Достоевский) [Muçenik Bogoiskatelstva (F.M.Dostoyevskiy)]. Moskova: İzdatelstvo Ateist.
• Volkova, Ye. A. (2016). Исторические взгляды и деятельность Ф.М.Достоевского в 1840-1870 гг. [İstoriçeskiye Vzglyady i Deyatelnost F. M. Dostoyevskogo v 1840-1870 gg..]. Uçenyye Zapiski, Elektronnyy nauchnyy zhurnal Kurskogo gosudarstvennogo universiteta, 3 (39), 3-10. Erişim adresi: https://cyberleninka.ru/article/n/istoricheskie- vzglyady-i-deyatelnost-f-m-dostoevskogo-v-1840-1870-gg/viewer.
• Volkova, Ye. A., Lihoradova, I. N. & Frolova, E. V. (2021). Исторические взгляды Ф.М.Достоевского в контексте историографического анализа (К 200-летнему юбилею со дня рождения) [İstoriçeskiye Vzglyady F. M. Dostoyevskogo v Kontekste İstoriografiçeskogo Analiza (K 200-letnemu yubileyu so dnya rozhdeniya]. Journal Bulletin Social- Economic and Humanitarian Research, 10 (12), 3-12. doi: 10.5281/zenodo.4498558.