COVID-19 PANDEMİSİ BAĞLAMINDA SAĞLIK HİZMETİ SUNAN ÖRGÜTLERDE KRİZ YÖNETİMİ YAKLAŞIMLARI: KIYASLAMALAR VE BİR MODEL ÖNERİSİ

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 159 - 178, 30.09.2020

Müslüme Akyüz

Öz

Covid‐19 Dünyanın tamamında insanları etkileyen bir sağlık krizi olarak karşımıza çıkmıştır. Hastalık 2019 yılının Aralık ayında teyit edilmiş, vaka sayısının hızla artmasıyla birlikte Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi kategorisine alınmıştır. Covid-19 virüsünün yayılmasını azaltmaya yönelik Dünya Sağlık Örgütünün tavsiyeleri ve bilim insanlarının yönlendirmeleri ile çeşitli önlemler alınsa da Temmuz 2020 sonu itibarıyla dünya genelinde toplam 677.751 kişi hayatını kaybetmiştir. Pandemi süreci içeriği ve beraberinde gelen belirsizlikler itibarıyla insanlığın yaşadığı hiçbir döneme benzememektedir. Gelişmeler tüm Dünyayı derinden etkilemekte ve “Yeni Dünya düzeni” tartışmalarının gölgesinde Dünya öngörülemeyen bir süreci yaşamaktadır. Pandemi gibi büyük krizler büyük çaplı davranış değişikliklerini gerektirir, bu nedenle bireylere, örgütlere ve toplumlara önemli sorumluluklar yükler. Süreçte pandeminin olumsuz etkilerini en aza indirmek, bireylere rehberlik yapmak ve ortaya çıkan krizi doğru yönetmek üzere gerek ulusal gerekse uluslararası örgütlere önemli görevler düşmektedir. Çalışmada Dünya Sağlık Örgütü örnekleminde sağlık hizmeti sunan örgütlerin kriz yönetiminde benimsemiş oldukları mevcut anlayışın irdelenerek Covid-19 ile ortaya çıkan krizle mücadele sürecinde sağlık örgütlerinin de uygulanabileceği bir eylem planının önerilmesi amaçlanmıştır. Amaca yönelik olarak sorunsala ilişkin tartışmalar, ilgili yerli ve yabancı güncel literatür taranarak sistematik bir yaklaşım ekseninde ayrıntılı bir şekilde çözümlenmeye çalışılmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması araştırması yaklaşımı benimsenmiştir. Çalışma ile Dünya Sağlık Örgütü gibi küresel sağlık politikalarına yön verme iddiasında olan uluslararası bir örgütün, bütün insanlığı en temel açıdan – yaşam hakkı – ilgilendiren Covid-19 krizini, yeterli iletişimin olmaması, uluslar üstü koordinasyon mekanizmalarındaki eksiklikler gibi nedenlerle doğru yönetemediği ve krizin boyutlarının daha da büyüdüğü sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Hizmeti sunan örgütler, Dünya Sağlık Örgütü, Covid-19, Kriz Yönetimi

CRISIS MANAGEMENT APPROACHES OF HEALTH SERVICE ORGANIZATIONS IN THE CONTEXT OF THE COVID-19 PANDEMIC: COMPARISONS AND A MODEL PROPOSAL

Öz

Covid ‐ 19 has emerged as a health crisis affecting people all over the world. The disease was confirmed in December 2019, and with the rapid increase in the number of cases, it was included in the pandemic category by the World Health Organization. Although various measures were taken with the recommendations of the World Health Organization and the guidance of scientists to reduce the spread of the Covid-19 virus, a total of 677,751 people died worldwide as of the end of July 2020. The pandemic process is unlike any period in which humanity lived in terms of its content and the uncertainties that came with it. Developments deeply affect the whole world and in the shadow of the "New World order" discussions, the world is going through an unpredictable process. Major crises such as pandemics require large-scale behavioral changes, thus placing significant responsibilities on individuals, organizations and societies. In the process, both national and international organizations have important responsibilities in minimizing the negative effects of the pandemic, guiding individuals, and managing the resulting crisis correctly. In the study, it was aimed to examine the current understanding adopted by organizations providing health services in crisis management in the sample of the World Health Organization and to propose an action plan that can be applied to health organizations in the process of combating the crisis that emerged with Covid-19. For the purpose, the discussions on the problematic have been tried to be resolved in detail in a systematic approach by scanning the relevant domestic and foreign current literature. In the study, one of the qualitative research methods, case study research approach was adopted. With the study, an international organization such as the World Health Organization, which claims to direct global health policies, could not manage the Covid-19 crisis, which concerns all humanity in the most fundamental aspect - the right to life - due to the lack of adequate communication, deficiencies in supranational coordination mechanisms, and the dimensions of the crisis have been further It has been concluded that it has grown.

Anahtar Kelimeler

Organizations providing Healthcare, World Health Organization, Covid-19, Crisis Management

Kaynakça

• Akgemci, T. (2008) Stratejik Yönetim. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Akdağ, M. ve Arklan, U. (2013). Kamu yönetiminde kriz yönetimi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(4), 33-55.
• Anadolu Ajansı. (2020). https://www.aa.com.tr/tr/analiz/dunya-saglik-orgutunun-kovid-19-kronolojisi-celiskiler-soru-isaretleri-kaos-ve-abd-faktoru/1809458 Erişim Tarihi: 05.08.2020
• Baker, M.G. ve Wilson, N. W. (2020). Successful Elimination of Covid-19 Transmission in New Zealand. The New England Journal of Medicine, DOI: 10.1056/NEJMc2025203
• Baldwin, R. ve Mauro, W. B. (2020). Economics in the Time of COVID-19. London: Centre for Economic Policy Research (CEPR).
• Barton, L. (1993). Crisis in Organizations: Managing and Communicting in the Heatof Chaos, USA.
• Bavel, J. J. Van, Baicker, K. Boggio, P. S. Capraro, V. Cichocka, A, Cikara, M. et. al. (2020). Using social and behavioural science to support COVID-19 pandemic response. Nature Human Behaviour, 4(5), 460– 471.
• Bulduklu, Y. (2015). Sağlık Hizmetlerinde Kriz ve Kriz İletişimi. Sağlık Kurumlarında İletişim, (Ed: E. Yüksel), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 203-231.
• Bulduklu, Y. ve Karaçor, S. (2017). Sağlık Hizmetlerinde Yeni Medya. Atatürk İletişim Dergisi, Sayı 14 / 2017 Sağlık İletişimi Özel Sayı.
• Can, H. (2005). Organizasyon ve Yönetim. Ankara: Siyasal Kitabevi
• Chang, D. Xu, H. Rebaza, A. Sharma, L. DelaCruz, C. S. (2020). Protecting health-care workers from subclinical coronavirus infection. Lancet Respir Med 2020 Mar;8(3):e13. doi: 10.1016/S2213-2600(20)30066-7. Epub 2020 Feb 13.
• Coombs, W.T. ve Holladay, S.J. (2001). An extended examination of the crisis situation: A fusion of the relational management and symbolic approaches. Journal of Public Relations Research, 13, 321-340. Journal of Public Relations Research. (13), 321-340.
• Coombs, W. T. (2018). Ongoing crisis communication: Planning, managing, and responding.
• Çelik, A. ve Akgemci, T. (1997). Yeni Stratejiler Karşısında KOBİ’ler, KOBİ’ler ve Kriz Yönetimi, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları. No: 1997-3
• Çınar, F. ve Oğuz, M. (2020). Türkiye'de COVİD-19 Pandemisine Yönelik Stratejilerin SWOT Analizi ile Değerlendirilmesi. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 2.
• Dinçer, Ö. (2007). Stratejik Yönetim ve İşlet Politikası. 8. Baskı, İstanbul: Alfa Basım Yayın, Dağıtım.
• Dutton, J. E. (1986). The processing of crisis and non‐ crisis strategic issues. Journal of Management Studies, 23(5), 501-517.
• Dünya Sağlık Örgütü, (2020). The role of WHO in public health. https://www.who.int/about/role/en/ (Erişim Tarihi: 03.08.2020)
• Edwin, R. A. S. ve Johnson,A. (1988). Crises”. Encyclopedia of The Social Sciences. Egelhoff, William. G. ve Sen, Falguni. (1992). An Information-Processing Model of Crisis Management. Management Communication Quarterly – Manag Commun Q. 5. 443-484. 10.1177/0893318992005004003.
• Elbanna, A. Bunker, D. Levine, L. ve Sleigh, A. (2019). Emergency management in the changing world of social media: Framing the research agenda with the stakeholders through engaged scholarship. International Journal of Information Management, (47), 112–120.
• Eren, E. (2000). Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası. İstanbul: Beta Basımevi.
• Fink, S. (1996). Crisis Management: Planning for The İnevitable. Newyork: American Management Association.
• Grasselli, G. Pesenti, A. ve Cecconi, M. (2020). Critical care utilization for the COVID-19 outbreak in Lombardy, Italy: Early experience and forecast during an emergency response. Jama,323(16), 1545-1546.
• Halpern, H. A. (1973). Crisis theory: A definitional study. Community Mental Health Journal, (9), 342-349.
• Hayran, O. (2017). Yönetim ve Sağlık Yönetiminin Temel Kavramları. Sağlık Kurumları Yönetimi-I İçinde.(Ed. M.Şeker ve Y.Bulduklu), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 3-30.
• Hermann, C. F. (1963). Some Consequences of Crisis Which Limit the Viability og Organizations. Administrative Science Quarterly 8. 61-82.
• Indranil, I ve Chakraborty, P. (2020). COVID-19 outbreak: Migration, effects on society, global environment and prevention. Science of The Total Environment. Volume 728, doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.138882
• Irimieş, C. (2016). Effective Communication in Crisis Situations.Journal of Media Research-Revista de Studii Media, 9(26), 115-121.
• Jakovljevic, M. Bjedov, S. Jaksic, N. & Jakovljevic, İ. (2020). COVID-19 Pandemia And Public And Global Mental Health From The Perspective of Global Health Security. Psychiatria Danubina, 2020; Vol. 32, No. 1, pp 6-14 https://doi.org/10.24869/psyd.2020.6
• Jarus, O. (2020). 20 of the worst epidemics. and pandemics in history. https://www.livescience.com/worst-epidemics-and-pandemics-in-history.html Erişim Tarihi: 08.08.2020.
• Kadıbeşegil, S. (2002). Kriz Geliyorum Der! İstanbul: Mediacat.
• Karaman, A. (1999). Profesyonel Yöneticiler Güç Yönetimi, İstanbul: Türkmen Kitapevi.
• Korkmaz, A. (2020). Covid-19’un İşçiler Üzerindeki Etkileri ve Bir Dizi Çözüm Önerileri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7 (5), 114-132. https://dergipark.org.tr/tr/pub/asead/issue/54658/737770
• Kupperman, Robert. H. Wicox, Richar H. ve Smith, Harvey A. (1975). Crisis Management: Some Opprtunities, Science. Vol: 187.
• Last, JM. (2001). A dictionary of epidemiology, 4th edition. New York: Oxford Unive.rsity Press.
• Lee, S. M. Kang, W. S. Cho, A. R. Kim, T. ve Park, J.K. (2018). Psychological impact of the 2015 MERS outbreak on hospital workers and quarantined hemodialysis patients. Comprehensive Psychiatry 87. Doi: 10.1016/j.comppsych.2018.10.003.
• Lerbinger, O. (1997). The Crisis Manager. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Lippitt, G. L. ve Schmidt, W. H. (1967). Crises in a developing organization. Harvard Business Review, 45(6), 102–112.
• Milburn, Thomas W. Randall S. Schuler and Kenneth H. Watman (1983). Organizational Crisis Part I: Definition and Conceptualization, Human Relations, Vol.36, No.12, s.1143-1144.
• Özdevecioğlu, M.(2002). Krizin İşletmelerin Yönetsel ve Örgütsel Yapısı Üzerindeki Olumsuz Etkileri ve Kayseri Sanayi İşletmelerinde Yapılan Bir Araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (19), 93-114.
• Pan, P.L. Meng, J. (2016). Media frames across stages of health crisis: A cisis management approach to news coverage of flu pandemic. Journal of Contingencies and Crisis Management 24 (2), 95-106.
• Panos, E. Dafni, P. Kostas, G. ve Zacharoula, M. (2009). Crisis Management in The Health Sector; Qualities and Characteristics of Health Crisis Managers. International Journal of Caring Sciences, 2(3), 105-107.
• Pearson, Christine. M. ve Mitroff, I. (1993). From Crisis Prone to Crisis Prepared: A Framework For Crisis Management. The Executive. 7. 48-59. 10.2307/4165107.
• Pearson, C. M. ve Clair. J. A. (1998). Reframing crisis management Academy of Management Review, (23), 59-76. Reddy, M. Terblanche, N. Pitt, L.P. ve Parent, M. (2009) How far can luxury brands travel? Avoiding the pitfalls of luxury brand extension. Business Horizons 52 (2): 187–197.
• Reeves, M. Carlsson-Szlezak, P. Whitaker, K. ve Abraham, M. (2020). How Chinese Companies Have Responded to Coronavirus. Harvard Business Review.
• Stafford, G. Yu, L. ve Armoo, A.K. (2002). Crisis Management and Recovery. Cronell Hotel and Restaurant Administration Quarterly, October, 27–40.
• Stoney, C. (2001). Strategic Management or Strategic Tylorism? The International Journal of Public Sector Management, Vol: 14, Nu:1
• Tatar Baykal, Ü. ve Ercan Türkmen, E. (2014). Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi. İstanbul: Akademi Basın.
• Tengilimoğlu D. , Işık, O. ve Akbolat, M.(2009) Sağlık İşletmeleri Yönetimi, Ankara S: 39-43.
• Titiz, İ. ve Çarıkçı, H. İlker. (2001). Krizlerin İşletmeler Üzerindeki Etkileri ve Küçük İşletme Yöneticilerinin Kriz Dönemine Yönelik Stratejik Düşünce ve Analizleri, Ç.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, s. 215.
• Tse, Alan J. B. So, S. ve Sin, L. (2006). Crisis management and recovery: how restaurants in Hong Kong responded to SARS. International Journal of Hospitality Management, Volume 25, Issue (1), 3-11.
• Yücesan, B. ve Özkan, Ö. (2020). COVID 19 Pandemi Sürecinin Sağlık Yönetimi Açısından Değerlendirilmesi. Avrasya Sağlık Bilimler Dergisi, Cilt 3, Sayı COVID-19, 134-139.
• https://coronavirus.jhu.edu/map.html Erişim Tarihi: 01.08.2020