DOKTRİN VE DANIŞTAY KARARLARI IŞIĞINDA İDARİ YARGI MERCİLERİNİN ÖZEL HUKUK KURALLARINA BAŞVURABİLMESİ

Yıl 2025, Sayı: 64, 555 - 594, 31.10.2025

Abdulvahap Darendereli

https://doi.org/10.54049/taad.1814311

Öz

Özel hukuka göre daha genç bir hukuk disiplini olan idare hukuku ve idari yargının medeni hukuk ve hukuk yargılaması ile etkileşimi ve yakınlaşmaları doğal karşılanmaktadır. Ayrıca, hukukun genel ilkelerinin uygulanması ve korunmasında her iki disiplin açısından etkileşim de kaçınılmaz olmaktadır. Doktrinde ve yargısal kararlarda, yargılama usul kuralları dışında özel hukuk kuralları ve ilkelerinin idari yargı uygulamasında da geçerli olduğu kabul görmektedir. Bu noktada idari yargı mercilerinin kendi sorumluluk ilkelerini belirlemekte serbest olmasına karşın; idari yargının görevine giren sorumluluk davasını sonuçlandırmak için medeni hukuk kurallarını uygulayabileceği gibi diğer özel hukuk kurallarına da atıf yapabileceği veya haksız fiil yahut sözleşmeden doğan sorumluluk konularında açıkça Medeni, Borçlar, Ticaret Kanunu maddelerine göndermede bulunabileceği artık doktrinde ve uygulamada içtihatlara konu edilmektedir. Ancak söz konusu kurallar ve ilkelerin aşırılığa gitmeden, bu konuda ihtisaslaşmış olan idari yargı mercileri tarafından yorumlanması ve ortaya konulması da bir gereklilik olarak görülmelidir.

Anahtar Kelimeler

İdari yargı , medeni yargı , özel hukuk kuralları , sözleşme , atıf

Etik Beyan

Bu makale Etik Kurul iznine tabi değildir

In the Light of the Doctrine and the Decisions of the Council of State, Administrative Courts’ Ability to Apply to Private Law Rules

Öz

It is natural that administrative law and administrative justice, which are younger disciplines of law compared to private law, interact and converge with civil law and civil litigation. Among the subjects where private law rules, principles and concepts are frequently resorted to in administrative litigation, the first is the issue of administrative liability. At this point, it is now accepted without discussion in doctrine and practice that the administrative judge is free to determine his/her own liability principles; that he/she can apply civil law rules to conclude liability cases falling within the scope of the administrative justice’s duty, as well as refer to other private law rules, or that he/she can explicitly refer to the articles of the Civil Code and the Code of Obligations or the articles of the Commercial Code in matters of tort or contractual liability. In this context, it should be seen as a necessity that the rules in question are interpreted and put forward by the administrative judiciary, which is specialized in this matter, without going to extremes.

Anahtar Kelimeler

Administrative law , civil procedure , private law principles , contract , attribution

Etik Beyan

This article is not subject to Ethics Committee permission.

Kaynakça

• Akyılmaz, Bahtiyar, Mustafa Sezginer ve Cemil Kaya. Türk İdari Yargılama Hukuku. Ankara: Savaş Yayınevi, 2019.
• Akyılmaz, Bahtiyar. “İdari Yargıda Hâkimin Hüküm Vermesi.” Danıştay ve İdarî Yargı Günü: 149. Yıl Sempozyumu (11 Mayıs 2017, Ankara). Danıştay Yayınları No: 93, 2017,
• Bahtiyar , Akyılmaz. Hukuk Devleti İlkesinin Gerekleri ve İdari Yargının Önemi. Danıştay Yayınları No: 114. 154. Yıl Danıştay ve İdari Yargı Günü Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2022. Ankara: T.C. Danıştay Başkanlığı, 2022.
• Bahtiyar Akyılmaz, “İdari Yargıda Hâkimin Hüküm Vermesi,” Danıştay ve İdari Yargı Günü: 149. Yıl Sempozyumu (11 Mayıs 2017, Ankara), Danıştay Yayınları No: 93 (Ankara: Danıştay Başkanlığı, 2017),
• Akıllıoğlu T, ‘Adalet Kavramı ve İnsan Hakları’ in Güriz A (ed), Adalet Kavramı (Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları 1994).
• Akıllıoğlu T, ‘Ticaret Bakanlığının Anonim Ortaklık Ana Sözleşme Değişikliğine İzninin Çıkardığı Yönetim Hukuku Sorunları’ (2018) BATIDER 10(2).
• Alperen Halim Çırak, ‘Tarihi Süreçte Kamu Hizmeti Anlayışının Dönüşümü’ (2021) 18(2) Kamu Hukuku Araştırmaları Dergisi 65–70.
• Aslan Z, Açıklamalı ve İçtihatlı İdari Yargılama Usulü Kanunu: Vergi Yargılaması Dahil (3. baskı, Seçkin Yayınevi 2022).
• Atay E, İdare Hukuku (Turhan Kitabevi, Ankara 2012).
• Çağlayan R, İdari Yargılama Hukuku (13. baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2021) 234–237.
• Çağlayan R, İdari Yargılama Hukuku (16. baskı, Seçkin Yayınevi 2024).
• Demirkol S, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin İdari Davalarla İlgili Yargılama Ayrıntıları: İhmal-Tire İhlal (Beta Yayınları, İstanbul 2020) 58.
• Eroğlu H, İdare Hukuku (4. baskı, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara 1985).
• Gözler K ve Kaplan G, İdare Hukuku Dersleri (23. güncellenmiş baskı, Ekin Basın Yayın Dağıtım 2021).
• Gürdoğan, Burhan. “Temyiz Mahkemesinin Kontrolü Bakımından: Vakıa ve Hukuk.” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi (AÜSBFD), cilt 1, sayı 3 (1956)
• Gürsel MK, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası: İdare Hukuku Açısından Bir İnceleme (Turhan Kitabevi 2003).
• Özay İ, ‘Türkiye’de İdari Yargının İşlev ve Kapsamı’, İdari Yargıda Son Gelişmeler Sempozyumu (Danıştay Yayınları, No: 33, Ankara 1982).
• İnceoğlu S, Adil Yargılanma ve Yargı Etiği (Avrupa Konseyi Yayınları, Ankara, Şen Matbaa Kasım 2007).
• Malbeleği N ve Özmeriç MA, ‘İdarenin Sözleşme Akdetme Zorunluluğu ve Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Sorumluluğu’ (2020) 2 Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 145.
• Onar SS, İdare Hukukunun Esasları Cilt 3 (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1966).
• Özekes M, ‘Yargılama Bütünlüğü İçinde Medenî ve İdarî Yargıya Bakış ve Değerlendirme’ İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi Sayı 23 (Aralık 2024).
• Özyörük M, Ankara Hukuk Fakültesi Ders Notları (1974) 69–70.
• Sezginer M, İptal Davasının Uygulama Alanı Bakımından Ayrılabilir İşlem Kuramı (Yetkin Yayınları, Ankara 2000).
• Sevıg VR, ‘İdare Hukukunda Önemin Umumi Hizmete veya Amme Velayetine Verilmesi Üzerinde Gözüken Tartışmalar’ (1949) 6(2) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 4.
• Toydemir S, Adil Yargılanma Bağlamında Türk İdari Yargı Sistemi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2023).
• Ulusoy, Ali D. İdari Yargılama Hukuku. Gözden Geçirilmiş 2. Baskı. Ankara: Yetkin Yayınları, 2020.
• Yetişkin MB, ‘Hukuk Mahkemesi Kararlarının İdare Mahkemesinde Görülen Uyuşmazlıklara Etkisi Hakkında Bir İnceleme’ (2024) 72 Adalet Dergisi.
• Yıldırım R, Çınarlı S ve Azak K, Türk İdare Hukuku Dersleri - Cilt 1 (Adalet Yayınevi, Eylül 2024).
• Yılmaz D, ‘İdare Hukuku ve Özel Hukuk Arasında Yarışma mı Uzlaşma mı?’ (2013) 4(2) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 17.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (2709 sayılı Kanun, 7 Kasım 1982), Resmî Gazete, 07.11.1982, Sayı: 17863, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2709&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (erişim: 28.06.2025).
• 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu, Resmî Gazete, 20.01.1982, Sayı: 17580, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2577&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (erişim: 28.06.2025).
• 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu, Resmî Gazete, 22.01.2002, Sayı: 24648, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4735&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (erişim: 28.06.2025).
• 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, Resmî Gazete, 04.02.2011, Sayı: 27836, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6098&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (erişim: 28.06.2025).
• 7515 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Resmî Gazete, 01.07.2025, Sayı: 32943, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2025/07/20250701-1.htm (erişim: 16.07.2025).
• 5253 sayılı Dernekler Kanunu, Resmî Gazete, 23.11.2004, Sayı: 25649, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5253&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (erişim: 28.06.2025).
• 5737 sayılı Vakıflar Kanunu, Resmî Gazete, 27.02.2008, Sayı: 26800, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5737&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (erişim: 28.06.2025).
• 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, Resmî Gazete, 23.12.1965, Sayı: 12056, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=657&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (erişim: 28.06.2025).
• 2872 sayılı Çevre Kanunu Resmî Gazete Tarihi: 11.08.1983 Resmî Gazete Sayısı: 18132 https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2872&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (erişim: 03.07.2025).
• 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu Resmî Gazete Tarihi: 10.01.1961 Resmî Gazete Sayısı: 10705 https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=213&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=4 (erişim: 03.07.2025).
• 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu Resmî Gazete Tarihi: 06.01.1961 Resmî Gazete Sayısı:10700 https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=193&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=4 (erişim: 03.07.2025).
• 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu Resmî Gazete Tarihi: 02.11.1984 Resmî Gazete Sayısı:18563 https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3065&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (erişim: 03.07.2025).
• 1319 Sayılı Emlak Vergisi Kanunu Resmî Gazete Tarihi: 11.08.1970 Resmî Gazete Sayısı: 1357 https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=1319&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (erişim: 03.07.2025).
• 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu Resmî Gazete Tarihi: 21.06.2006 Resmî Gazete Sayısı: 26205 https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5520&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (erişim: 03.07.2025).
• Anayasa Mahkemesi, E. 1990/40, K. 1991/33, 01.10.1991, <www.hukukturk.com> (erişim: 18.03.2021).
• Anayasa Mahkemesi, E. 1976/28, K. 1976/28, 25.05.1976, Resmî Gazete, 16.08.1976, Sayı: 15679.
• Anayasa Mahkemesi, E. 2014/94, K. 2014/160, 22.10.2014, Resmî Gazete, 04.03.2015, Sayı: 29285.
• Anayasa Mahkemesi, E. 2014/61, K. 2014/166, 07.11.2014.
• Anayasa Mahkemesi, Bireysel Başvuru No: 2015/14525, 10.10.2019.
• Anayasa Mahkemesi, Bireysel Başvuru No: 2020/34827, 17.07.2024.
• Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, E. 2007/..., K. 2012/801, 25.04.2012, Danıştay Dergisi 2012, Sayı: 130, s. 23-33.
• Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, E. 2020/911, K. 2020/1891, 19.10.2020.
• Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, E. 2023/1712, K. 2024/1291, 06.06.2024.
• Danıştay 9. Dairesi, E. 2002/1896, K. 2002/4593, 13.11.2002.
• Danıştay 4. Dairesi, E. 2015/7664, K. 2019/2774, 10.04.2019.
• Danıştay 9. Dairesi, E. 2016/16008, K. 2019/7545.
• Danıştay 10. Dairesi, E. 2021/4689, K. 2023/5262, 05.10.2023 (Kanun Yararına Bozma), Resmî Gazete, 31.01.2024, Sayı: 32446.
• Danıştay 13. Dairesi, E. 2022/1359, K. 2022/3877.
• Danıştay 10. Dairesi, E. 2016/16015, K. 2020/2595, Danıştay 2020 Yıllık Raporu.
• Danıştay 13. Dairesi, E. 2017/1845, K. 2020/922.
• Danıştay Üçüncü Daire Esas No:2023/10330, Karar No:2024/3235 Danıştay 2024 Yıllık Rapor İlkesel Kararları
• Danıştay Üçüncü Daire Esas No:2023/10330, Karar No:2024/3235 Danıştay 2024 Yıllık Rapor İlkesel Kararları
• Vergi Dava Daireleri Kurulu (VDDK), E. 2023/132, K. 2024/1107, 4 Aralık 2024 tarihli karar
• Yargıtay 10. Hukuk Dairesi, E. 2022/3497, K. 2023/4598, 27.04.2023.
• Uyuşmazlık Mahkemesi, E. 1948/4, K. 1948/9, 13.04.1948, Resmî Gazete, 16.08.1948, Sayı: 6983.
• Uyuşmazlık Mahkemesi (2. Dairesi), E. 2014/780, K. 2016/418, 16 Mart 2016 tarihli karar.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
• İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi, Dilek Genç/Türkiye, B. No: 74601/14 ve 78295/14, 21.01.2025.
• Conseil d’État (Fransa)
• Conseil d’État, 6 Nisan 2011, FaCT Ajaccio Diesel, aktaran Truchet, Droit Administratif (2012).