CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA BEDEN MUAYENESİ VE VÜCUTTAN ÖRNEK ALINMASI

Yıl 2021, Sayı: 45, 121 - 154, 07.01.2021

Yunus Emre Bağlar

Öz

Günümüzde bilim ve teknolojide yaşanan gelişmeler ceza muhakemesi hukukumuzu da etkilemektedir. Beden muayenesi ve vücuttan örnek alınması işlemleri de bu gelişmelerin ışığında mevzuatımızda yer edinen ve maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasına katkı sağlayan tedbirler arasındadır. Mülga 1412 sayılı CMUK’a göre 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda daha ayrıntılı bir şekilde düzenlenen muayene ve örnek alma işlemleri, kişi hak ve özgürlüklerini yakından ilgilendirmesi sebebiyle ayrıca önem arz etmektedir. Çalışmamızın ilk bölümünde muayene ve örnek alma kavramlarının mevzuatımızda ve doktrindeki karşılıklarından bahsedilmiş, ikinci bölümde de tedbirin hukuki niteliği tartışılmıştır. Üçüncü bölümde tedbirin uygulanma koşulları şüpheli ve sanık ile diğer kişiler açısından ayrı başlıklar altında ele alınmıştır. Yine özel kanunlardaki alkol muayenesi ve kan alınmasına ilişkin hükümler, soy bağı tespit edilecek çocuk ve tanıklıktan çekinme gibi özellik arz eden durumlar ayrıca incelenmiştir. Dördüncü bölümde tedbirin uygulanmasında rıza sorunu “nemo tenatur” ilkesi ışığında tartışılmıştır. Beşinci bölümde elde edilen verilerin akıbeti ve bu verilerin başka ceza muhakemesi işlemlerinde kullanılması hususlarında açıklamalar getirilmiştir. Son bölümde ise itiraz kanun yoluna ilişkin değerlendirmelerde bulunularak makale nihayete erdirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

beden muayenesi,, vücuttan örnek alma,, kişinin rızası,, delil

Physical Bodily Examination and Taking Samples from the Body in Criminal Procedure Law

Öz

In the modern day, the developments in science and technology effects our law on criminal procedure among other things. Physical examination and taking samples from the body processes are also among the injunctions that take place in our legislation and contribute to reveal tangible reality in the light of these developments. According to Former Law Period, examination and sample taking processes which were issued in more detail in 5271 numbered Law on Criminal Procedure present an exclusive importance in regard of concerning closely the individual rights and freedoms. In the first chapter of our study, the corresponding meanings of examination and sample taking concepts in our legislation and doctrine have been mentioned and in the second chapter, the legal eligibility of injunction has been discussed. In the third chapter, terms of the application of injunction has been approached under separate titles in terms of the suspect, the defendant and the other individuals. Also, the provisions regarding on conditions which are present importance such as breath test and blood drawing in the special law, paternity determination test for the kid and exemption from testifying. In the fourth chapter, the consent issue on the applying of injunction has been discussed under the light of “nemo tenetur” principle. In the fifth chapter, explanations have been made on the matters of the consequence of obtained data and using these data in other criminal procedures. In the last chapter, the article has been brought to an end by making evaluation regarding on objection by law.

Anahtar Kelimeler

physical examination,, taking body sample, consent of the individual, evidence

Kaynakça

• Akbulut, Berrin, “Dış Beden Muayenesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S.27, 2016
• Apiş, Özge, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Şüpheli/Sanığın Beden Muayenesi ve Vücudundan Örnek Alınması”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C.18, S.1, 2012
• Aydın, Devrim, Ceza Muhakemesinde Deliller, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014
• Aygün, Aydın, “Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alma”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S.8, 2016
• Bıçak, Vahit, Ceza Muhakemesi Hukuku, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018
• Centel, Nur, “Yeni Türk Ceza Yasası ve Kadın”, Polis Dergisi, S.44, 2005
• Centel, Nur/ Zafer, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 14. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2017
• Çakal, Ayşe, Türk Özel Hukukunda Tıbbi Müdahaleye Rıza, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018
• Doğan, Recep, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alma”, TBB Dergisi, S.142, 2019
• Donay, Süheyl, Güncelleştirilmiş Ceza Yargılaması Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul, 2015
• Dursun, Gizem, “Ceza Muhakemesinde Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması ve Konuya İlişkin AİHM Kararlarının İncelenmesi”, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a Armağan, C.19, Özel Sayı, 2017
• Ersoy, Uğur, Ceza Muhakemesi Hukukunda Şirket Yönetimine Kayyım Tayini, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2009
• Ersoy, Uğur, Ceza Muhakemesi Hukukunda Aleyhe Değiştirme Yasağı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018
• Gökcen, Ahmet/ Balcı, Murat/ Alşahin, Mehmet Emin/ Çakır, Kerim, Ceza Muhakemesi Hukuku, 4. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020
• Gülsoy, Tevfik/ Kök, Nezih, “Tıbbi Müdahale Yoluyla Delil Elde Etme”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C.9, S.1-2, 2005
• Hakeri, Hakan, “Türk Tıp Hukukunda Aydınlatma ve Tıbbi Müdahalelerde Bilgilendirilmiş Rıza Alınması Yönetmeliği Taslağı”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.3, S.2, 2016
• İnan, Ali Naim, “Çocuk Haklarına Dair Sözleşme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.44, S.1, 1995
• İnci, Özen, “Şüpheli ve Sanığa Rağmen Bir Ceza Muhakemesi Hukuku mu? Şüpheli ve Sanığın Ceza Muhakemesi İşlemlerine Katlanma Yükümlülüğü ve Bu Yükümlülüğün Sınırları Hakkında Düşünceler”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, C.7, S.2, 2017
• İpekçioğlu, Pervin Aksoy, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alma”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C.70, S.19, 2012 (İpekçioğlu, Örnek Alma)
• İpekçioğlu, Pervin Aksoy, “Vücuttan Örnek Alma İşleminin Hukuki Niteliği ve Anayasaya Uygunluğu”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C.19, S.2, 2013 (İpekçioğlu, Anayasaya Uygunluğu)
• Kaplan, Mahmut/ Aydın, Özgür, “Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması”, Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.2, S.3, 2016
• Karabulut, Ferhat/ Karapazarlıoğlu, Ersin/ Tosun, Hamza, “Ceza Muhakemesinde Delil Kavramı ve Kovuşturma Sürecinde Hâkimlerin Delil Algısı”, TBB Dergisi, S.120, 2015
• Kızılarslan, Hakan, Ceza Muhakemesi, Adli Tıp, Adli Bilimlerde Vücudun Muayenesi ve Örnek Alma, Kızılarslan Serisi 1, Ankara, 2007
• Kunter, Nurullah/ Yenisey, Feridun/ Nuhoğlu, Ayşe, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku Birinci Kitap, 17. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2009
• Kunter, Nurullah/ Yenisey, Feridun/ Nuhoğlu, Ayşe, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 18. Baskı, Beta Yayınları, Ankara, 2010
• Mahmutoğlu, Fatih Selami, “Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması”, Erişim: http://fsmahmutoglu.av.tr/pdf/76b00da1de336791f454b4977f6319d9cdf4656d7818071225.pdf
• Nuhoğlu, Ayşe, “Beden Muayenesi”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2006, C.3, S.2
• Nuhoğlu, Ayşe, “Genital Muayene Suçu”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan, C.21, Özel Sayı, 2019
• Özbek, Veli Özer/ Doğan, Koray/ Bacaksız, Pınar/ Tepe, İlker, Ceza Muhakemesi Hukuku, 13. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020
• Özen, Mustafa, Ceza Muhakemesi Hukuku Dersleri, 5. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020
• Öztürk, Bahri/ Kazancı, Behiye Eker/ Güleç, Sesim Soyer, Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirleri, 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019
• Öztürk, Bahri/ Tezcan, Durmuş/ Erdem, Mustafa Ruhan/ Gezer, Özge Sırma/ Kırıt, Yasemin F. Saygılar/ Akcan, Esra Alan/ Özaydın, Özdem/ Tütüncü, Efser Erden/ Villemin, Derya Altınok/ Tok, Mehmet Can, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, 14. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020
• Öztürk, Bahri/ Erdem, Mustafa Ruhan/ Gezer, Özge Sırma/ Kırıt, Yasemin F. Saygılar/ Akcan, Esra Alan/ Tütüncü, Efser Erden/ Özaydın, Özdem, Ana hatlarıyla Ceza Muhakemesi Hukuku, 7. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020
• Öztürk, Bahri/ Erdem, Mustafa Ruhan, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 20. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020
• Soyaslan, Doğan, Ceza Muhakemesi Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2018
• Şahin, Cumhur, Ceza Muhakemesi Kanunu Gazi Şerhi, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2005, Şahin, Cumhur/ Göktürk, Neslihan, Ceza Muhakemesi Hukuku, 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020
• Şahin, Cumhur/ Göktürk, Neslihan, Ceza Muhakemesi Hukuku II, 10. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020
• Şahin, Meral Ekici, Ceza Hukukunda Rıza, 12 Levha Yayıncılık, Ankara, 2012 Toroslu, Nevzat, Şüpheli, Sanık veya Üçüncü Kişilerin Bedenlerine Delil, Eser, İz ve Emare Elde Etmek Amacıyla Müdahale İmkânı Veren Hükümler ve Tedbirler, Hukuk Kurultayı 2000, Cilt II, Ankara, 2000
• Toroslu, Nevzat/ Feyzioğlu, Metin, Ceza Muhakemesi Hukuku, 20. Baskı, Savaş Yayınları, Ankara, 2020
• Tüzüner, Özlem, “Soybağının Tespiti Davasında Genetik Analize İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.62, S.4
• Uğurlubay, Gülsün Ayhan Aygörmez, “Almanya, İsviçre ve Avusturya Hukuku Bağlamında Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Adli DNA Analizleri”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, C.5, S.2, 2017
• Uğurlubay, Gülsün Ayhan Aygörmez, “Güncel Tartışmalar ve Gelişmeler Işığında Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda İtiraz”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.16, Özel Sayı, 2015
• Uyumaz, Murat, Soybağı Davalarında Usule İlişkin Hükümler, Erzincan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan, 2014
• Ünver, Yener/ Hakeri, Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku, 17. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020
• Yenisey, Feridun/ Çulha, Rıfat/ Demirağ, Fahrettin/ Nuhoğlu, Ayşe,/ Oktar, Salih/ Tezcan, Durmuş, Ceza Muhakemesi Hukuku Başvuru Kitabı, 2. Baskı, Bilge Yayınevi, Ankara, 2017
• Yıldırım, Ali, “Şüphelinin Susma Hakkı”, Ankara Barosu Dergisi, S.5-6, 1988
• Yurtcan, Erdener, Ceza Muhakemesi Kanunu Şerhi, 9. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019
• Yurtcan, Erdener, Ceza Yargılaması Hukuku, 16. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019 (Yurtcan, Ceza Yargılaması Hukuku)
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=MUAYENE, Erişim tarihi: 06/10/2019
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=BEDEN, Erişim Tarihi: 06/10/2019
• https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d19/c073/tbmm19073049ss0017.pdf, Erişim Tarihi: 16/10/2020