1982 ANAYASAL DÜZENİNDE ÖĞRETİM ELEMANLARININ KÜRSÜ HÜRRİYETİ*

Yıl 2021, Sayı: 46, 529 - 564, 05.04.2021

Ümit Güveyi

Öz

Liberal düşünce, hürriyetlerin devletten önce de var olduğunu kabul eder. Aynı bakış açısıyla ele alındığında, insan devleti kurduğuna göre, bir hürriyetin varlığı için söz konusu hürriyetin devlet tarafından kabul edilmesi gerekmez. Hürriyet, insan eylemlerini konu edinir ve süjesine (öznesine) belirli bir yönde davranma ya da davranmama imkânı sunar. Bu bakımdan, insan eylemlerinin sayısı kadar çok sayıda hürriyetin mevcut bulunduğu söylenebilir. Varlığı için herhangi bir pozitif hukuk düzenlemesine de ihtiyaç duymayan hürriyet, pozitif hukukta yer bulduğunda ise hürriyetin süjesine daha güçlü bir hukukî koruma sunması mümkün hale gelir. Bu durum, çalışmada “kürsü hürriyeti” olarak adlandırılan hürriyet için de geçerlilik arz eder. Kürsü hürriyeti, üniversitelerde görevli öğretim elemanlarının ders anlatımları esnasında sahip oldukları ifade hürriyeti olarak tanımlanabilir. Üniversite öğretiminin, kültürel gelişim ve toplumsal ilerleme bağlamında üstlendiği misyonun önemi aşikârdır. Kürsü hürriyetinin değeri de yine bu misyondan ileri gelmektedir. Çalışmada “kürsü hürriyeti” ifadesiyle öğretiye yeni bir terminoloji önerisi sunulmaktadır. Yeni bir hürriyet üretme çabasından ari olan bu teşebbüs, hâlihazırda var olan bir hürriyet alanının anayasal düzen bakımdan taşıdığı değere ilişkin bir vurgu amacına yönelmektedir.
Kürsü hürriyeti, 1982 Anayasası m. 27 kapsamında “öğretme hakkı” olarak somutlaşmaktadır. Kürsü hürriyetinin 13’üncü madde kapsamında kanun ile sınırlanabilmesi mümkün değildir. Bununla birlikte, kürsü hürriyetinin muhtelif anayasal sınırlara sahip olması da söz konusudur.

Anahtar Kelimeler

Kürsü hürriyeti, öğretim elemanları,, bilim ve sanat hürriyeti,, ifade hürriyeti,, öğretme hakkı,, 1982 Anayasası,, anayasal sınırlar.

Freedom of the Rostrum of the Academic Personnel in 1982 Constitutional Order

Öz

Liberal thought accepts that freedoms existed before the state. With the same standpoint, since the human being has established the state, a freedom does not need to be accepted by the state for exist. Freedom mentions human actions and allows its subject to behave or not to behave in a particular way. In this respect it can be said that there are many freedoms as much as the number of human actions. Freedom which does not need any positive law regulation for its existence provides stronger legal protection to its subject by finding place in positive law. This situation is also valid for the freedom which is called “freedom of the rostrum” in the paper. The freedom of the rostrum can be defined as the freedom of expression of the academic staff working at the universities during lecture. In the context of cultural development and social progress the importance of the mission undertaken by the university education is obvious. The value of the freedom of the rostrum also arises from this mission. In the paper by the expression of “freedom of the rostrum” a new terminology proposal is submitted to the doctrine. This attempt free from the effort to create a new freedom has the aim of an emphasis on the constitutional value of an already existing area of freedom.
Freedom of the rostrum is concreted by 1982 Constitution Article 27 as “right to teach”. The freedom of the rostrum cannot be restricted by law within the scope of Article 13. However the freedom of the rostrum has various constitutional limits.

Anahtar Kelimeler

Freedom of the rostrum,, academic staff,, freedom of science and art,, freedom of expression,, right to teach,, 1982 Constitution,, constitutional bounds.

Kaynakça

• Anayurt Ö, Anayasa Hukuku Genel Kısım (2. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2019).
• --, ‘Hakların Bütünlüğü İlkesi Açısından İnsan Haklarına İlişkin Sınıflandırmaların Değerlendirilmesi’ in Oya Çitçi (haz) Türkiye’de İnsan Hakları (TODAİE Yayınları 2000) 47.
• Arslan Z, ‘Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması: Anayasanın 13. Maddesi Üzerine Bazı Düşünceler’, (2002) 27 Liberal Düşünce 19.
• Atalay E, ‘Bilim Özgürlüğü’ (2010) 68 İÜHFM 3.
• Atar Y, Türk Anayasa Hukuku (13. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2019).
• Barry N P, ‘Hukukî Açıdan Siyasî Açıdan İfade Hürriyeti’, Özlem Yılmaz (çev.) (2002) Liberal Düşünce 5.
• Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı, İnsan Hakları (Matus Basımevi 2006).
• Bilge N, Hukuk Başlangıcı (26. Baskı, Turhan Kitabevi 2009).
• Bulut N, ‘Bilim Özgürlüğü: İçeriği ve Sınırlanma Sorunu’ (2005) 9 AÜEHFD 23.
• Can O, ‘Anayasa Değişiklikleri ve Düşünceyi Açıklama Özgürlüğü’ (2002) 19 Anayasa Yargısı 503.
• Çeçen A, İnsan Hakları (2. Baskı, Gündoğan Yayınları 1995).
• Demir F, Anayasa Hukuku (10. Baskı, Birleşik Matbaa 2017).
• Erdoğan M, Anayasa Hukuku (6. Baskı, Orion Kitabevi 2011).
• --, ‘Demokratik Toplumda İfade Özgürlüğü: Özgürlükçü Bir Perspektif’ (2001) Liberal Düşünce 8.
• --, Özgürlük Perspektifinden Hukuk ve Demokrasi (Kesit Yayınları 2013).
• Eren A, Özgürlüklerin Sınırlandırılmasında Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri (Beta Yayıncılık 2004).
• --, Anayasa Hukuku Dersleri (2. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2020).
• Eroğul C, Anatüzeye Giriş (12. Baskı, İmaj Yayınevi 2012).
• Fendoğlu H T, ‘2001 Anayasa Değişikliği Bağlamında Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması (AY. Md.13)’ (2002) 19 Anayasa Yargısı 111.
• Gören Z, Anayasa Hukuku (Yetkin Yayınları 2011).
• --, ‘Düşünceyi Açıklama Özgürlüğü’ (2013) 24 İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 31.
• --, Temel Hak Genel Teorisi (4. Baskı, Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlük Matbaası 2000).
• Gözler K, Anayasa Hukukunun Genel Esasları (9. Baskı, Ekin Yayınevi 2017).
• --, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt II (Ekin Yayınevi 2011).
• --, Hukuka Giriş (15. Baskı, Ekin Yayınevi 2018).
• --, İnsan Hakları Hukuku (Ekin Yayınevi 2017).
• --, Türk Anayasa Hukuku (3. Baskı, Ekin Yayınevi 2019).
• --, ‘Yorum İlkeleri’ in Ozan Ergül (haz) Anayasa Hukukunda Yorum ve Norm Somutlaşması (TBB Yayınları, 2013).
• --, ‘3 Ekim 2001 Tarihli Anayasa Değişikliği: Bir Abesle İştigal Örneği’ (2002) 19 Anayasa Yargısı 326.
• Gözler K ve Kaplan G, İdare Hukuku Dersleri (21. Baskı, Ekin Yayınevi 2019).
• Gülsoy M T, Özgürlüklerin Korunmasında Anayasa Yargısının Yeri ve Meşruluğu (Yetkin Yayınları 2003).
• Güriz A, Hukuk Felsefesi (11. Baskı, Siyasal Kitabevi 2015).
• Güveyi N, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda Kabul Edilebilirlik Aşaması (On İki Levha Yayıncılık 2015).
• Hakyemez Y Ş, ‘Temel Hak ve Özgürlüklerde Objektif Sınır Kavramı ve Düşünce Özgürlüğünün Objektif Sınırları’ (2002) 57-2 AÜSBFD 17.
• Hurd G E ve Johnson T J, ‘Education and Development’ (1967) 15 The Sociological Review 59.
• Idris F, Hassan Z, Ya’acob A, Gil S K ve Awal N A M, ‘The Role of Education in Shaping Youth’s National Identity’ (2012) 59 Procedia - Social and Behavioral Sciences 443.
• Işıkaç Y ve Metin S, Hukuk Metodolojisi (2. Baskı, Filiz Kitabevi 2010).
• İnceoğlu S, Adil Yargılanma Hakkı, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi - 4 (Avrupa Konseyi 2018).
• Kaboğlu İ Ö, Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar) (15. Baskı, Legal Yayıncılık 2020).
• --, ‘Bilim ve Sanat Özgürlüğü’, in Korkut Tankuter (ed.) İnsan Hakları (YKY Yayınları 2000).
• Kalabalık H, İnsan Hakları Hukuku (3. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2013).
• Kapani M, Kamu Hürriyetleri (7. Baskı, Yetkin Yayınları 1993).
• Karan U, İfade Özgürlüğü Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi- 2 (Avrupa Konseyi 2018).
• Karaosmanoğlu F, İnsan Hakları (Seçkin Yayıncılık 2011).
• Kelsen H, Saf Hukuk Kuramı: Hukuk Kuramının Sorunlarına Giriş (Ertuğrul Uzun çev, Nora Kitap 2016).
• Metin Y, ‘Temel Hakların Sınırlandırılması ve Ölçülülük: Ölçülülük İlkesi Evrensel Bir Anayasal İlke midir?’ (2017) 7/1 SDÜHFD 1.
• Mumcu A ve Küzeci E, İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri (7. Baskı, Turhan Kitabevi 2015).
• Oder B E, Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri (Beta Yayıncılık 2010).
• --, ‘Anayasa Yargısında Temel Hak ve Özgürlüklerin Yorumu: Düzenleme Biçimleri, Kanıtlama ve Somutlaştırma Sorunları-2001 Anayasa Değişiklikleri Sonrasına İlişkin Gözlemler-’ in Ozan Ergül (haz) Anayasa Hukukunda Yorum ve Norm Somutlaşması (TBB Yayınları, 2013).
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku (18. Baskı, Yetkin Yayınları 2018).
• Özçelik A S, Esas Teşkilât Hukuku Dersleri Birinci Cilt Umumi Esaslar (Fakülteler Matbaası 1982).
• Özipek B B, ‘Akademik Özgürlüğün Anlamı ve Gerekliliği’ (2001) Liberal Düşünce 185.
• Petrov G, Beyaz Zambaklar Ülkesinde (Elnur Osmanov çev, Koridor Yayıncılık 2018).
• Sağlam F, Temel Hakların Sınırlanması ve Özü (AÜSBF Basın ve Yayın Yüksekokulu Basımevi 1982).
• Soysal M, 100 Soruda Anayasanın Anlamı (7. Baskı, Gerçek Yayınevi 1987).
• Şen Z, ‘Üniversiteler, Bilimsel Gelişme ve İnsan Hakları Etkileşimi’ in Oya Çitçi (haz) Türkiye’de İnsan Hakları (TODAİE Yayınları 2000).
• Tacar P, ‘Kültürel Haklar’ in Oya Çitçi (haz) Türkiye’de İnsan Hakları (TODAİE Yayınları 2000) 403.
• Tanör B ve Yüzbaşıoğlu N, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku (17. Baskı, Beta Yayıncılık 2018).
• T.C. Anayasa Mahkemesi, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Gerekçeli) (Yunus Emre Yılmazoğlu ve İsmail Emrah Perdecioğlu haz, 2. Baskı, Anayasa Mahkemesi Yayınları 2019).
• Tezcan D, Erdem M R ve Sancakdar O, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu (Seçkin Yayıncılık 2002).
• Tezcan D, Erdem M R, Sancakdar O ve Önok R M, İnsan Hakları El Kitabı (8. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2019).
• Teziç E, Anayasa Hukuku (22. Baskı, Beta Yayıncılık 2018).
• Tunç H, Anayasa Hukuku Genel Esaslar (Gazi Kitabevi 2018).
• Turhan M, Anayasal Devlet (Gündoğan Yayınları, 1997).
• --, Siyaset ve Anayasa (Gündoğan Yayınları 1995).
• Uzun E, Hukuk Metodolojisinin Sorunları (Nora Kitap 2016).