ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞU KAPSAMINDA YAPAY ZEKÂ ROBOTUN SORUMLULUĞU VE SİGORTALANMASI HUSUSUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Sayı: 50, 335 - 364, 30.03.2022

Atakan Adem Selanik

https://doi.org/10.54049/taad.1093122

Cited By: 2

Öz

Günümüzde yaşanan Kovid-19 salgını çok sayıda kişinin ölümüne sebep olmuştur. Bu etkinin devam edeceği ve yeni salgın dalgaları ile insanlığın yeni bir düzene geçeceği tahmin edilmektedir. Yapay zekâ kullanımının artması; çalışma hayatında daha çok yapay zekâ robotlarının yer alması ile yapay zekâ robotların çalışma esnasında üçüncü kişilere vereceği zararlardan sorumluluk hususu daha çok gündeme gelecektir.
Hukuk sistemleri, genel olarak kusur esasına dayalı sorumluluk halleri üzerine kurulmuştur. Borcun kaynağı açısından sözleşmeden ve haksız fiilden kaynaklanan borçlar olarak ayrıma gidilmiş olup, bazı hukuk sistemlerinde sebepsiz zenginleşme, akit benzeri veya haksız fiil benzeri sorumluluk halleri eklenmiştir. Kusursuz sorumluluk halleri daha çok kanundan veya iş ve oluşun doğasından kaynaklı özen yükümlülüğünün yerine getirilmemesi sebebiyle uğranılan zararın tazmininde ortaya çıkmaktadır. Kusursuz sorumluluk hali olarak sayılan adam çalıştıran sorumluluğunu, sorumlu olunan kişiyle arada akdi ilişki olmaması sebebiyle akit dışı kusursuz sorumluluk hali olarak tanımlamak mümkündür. Adam seçmede, denetlemede ve talimat vermede özensizlik, adam çalıştıran açısından sorumluluk doğurmaktadır. Kanunen yazılı olmasa da işin doğası gereği, özen yükümlülüğüne aykırılığın, haksızlık olarak ortaya çıktığı da söylenebilir. Adam çalıştıranın sorumluluğu, büyük işletmelerde organizasyon sorumluluğu olarak da anılmaktadır. Robotlaşan dünyada tehlike boyutlarının artması, zararın meydana gelme olasılığını artıracağından, kimin sorumlu tutulması gerektiği konusunun, adam çalıştıranın sorumluluğu kapsamında tartışılması gerekmektedir. Tehlikenin büyük olması sebebiyle böyle bir riskin sigortalanmasının da kanunen zorunlu tutulması hususu değerlendirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Çalışan, Yapay Zekâ, Robot, Adam Çalıştıranın Sorumluluğu, Organizasyon Sorumluluğu, İşveren Sorumluluk Sigortası

Assessment of Liability and Insurance of the Artificial Intelligence Robots under the Liability of the Man Employee

Öz

The COVID-19 pandemic has killed many people. It is estimated that effect of Covid-19 will continue and humanity will move to a new order with new epidemic waves. As a result of increasing usage of AI with AI robots taking more part in working life, the topic of responsibility for the damages caused by AI robots to third parties during working will come to the fore.
Legal systems are generally built on liability cases which based on fault. In terms of the source of debt, a distinction is made as debts arising from contract and tortious act, also in some other legal systems, unjust enrichment, contract-like or tort-like liability situations are added. The cases of strict liability mostly arise in the compensation of the damage suffered due to the failure to fulfill the duty of care arising from the law or the nature of the business and the event. It is possible to define the employer’s liability, which is considered as a state of strict liability, as a state of non-contractual strict liability, since there is non contractual relationship with the responsible person.
Carelessness in selecting, inspection and giving instructions creates responsibility for the employer. Although it is not legally written, it can also be said that due to the nature of the work, the violation of the duty of care emerges as an injustice. The responsibility of the employee is also named as the organizational responsibility in large enterprises. Since the increase in the dimensions of danger in the robotized world will increase the possibility of harm, the issue of who should be held responsible should be discussed within the scope of the responsibility of the employer. Due to the great danger, it should be considered that the insurance of such a risk is required by law.

Anahtar Kelimeler

Employee, Artificial Intelligence, Robot, Man Employee Responsibility, Organization Responsibility, Employer Liability Insurance

Kaynakça

• Akipek, Şebnem ve Küçükgüngör, Erkan, ‘İngiliz Hukukunda İşçilerin Haksız Fiilleri Dolayısıyla İşverenin Kusursuz Sorumluluğu’ Prof. Dr. Seyfullah Edis’e Armağan, 741-751 (Dokuz Eylül 2000).
• Altop, Atilla, ‘Değerlendirme Konuşması 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi Sempozyumu (3-4 Haziran 2011)’ Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Özel Hukuku Sempozyumu Özel Sayısı, Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan (2. Bası, İstanbul 2012).
• Antalya, Gökhan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (2. Bası, Seçkin 2019).
• Bak Başak, ‘Medeni Hukuk Açısından Yapay Zekânın Hukukî Statüsü ve Yapay Zekâ Kullanımından Doğan Hukukî Sorumluluk’ (Türkiye Adalet Akademisi Dergisi) (Y. 9) 35 (Temmuz 2018).
• Bakırcı, Kadriye, ‘İş Hukuku ve Toplumsal Cinsiyet Bakış Açısından “Adam” Çalıştıranın Sorumluluğu’ Akit Dışı Kusursuz Sorumlulukta Bedensel Zararlar Uluslararası Kongresi (Türkiye Barolar Birliği Yayınları 2018).
• Bayamlıoğlu, Emre, ‘Akıllı Yazılımlar ve Hukukî Statüsü: Yapay Zekâ ve Kişilik Üzerine Bir Deneme’, Uğur Alacakaptan’a Armağan (İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2008) 139.
• Caspers, Georg, ‘Alman Hukukunda Adam Çalıştıranın Sorumluluğu (Gerçekleştirme Görevlisinin Mali Sorumluluğu)’ Akit Dışı Kusursuz Sorumlulukta Bedensel Zararlar Uluslararası Kongresi (Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2018).
• Erdoğmuş, Belgin, In Diem Addicto (Daha iyi teklif kaydı) (İstanbul 1972).
• Eren, Fikret, ‘Adam Çalıştıranın Sorumluluğunda İşletmenin Çalışma Düzeni ile Zarar Arasındaki İlişki’ Akit Dışı Kusursuz Sorumlulukta Bedensel Zararlar Uluslararası Kongresi (Türkiye Barolar Birliği Yayınları 2018).
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (25.Bası, Seçkin 2020).
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (4. Bası, Sevinç 1991).
• Eren, Fikret, ‘Hukuka Aykırılık Bağı veya Normun Koruma Amacı Teorisi’ Prof. Dr. Mahmut Koloğlu’ya 70.Yaş Armağanı (Ankara, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını1975).
• Ersoy, Çağlar, Robotlar, Yapay Zekâ ve Hukuk (On İki Levha Yayınları, 2018).
• Havutçu, Ayşe, Türk Hukukunda Örtülü Bir Boşluk: Üreticinin Sorumluluğu (Seçkin 2005).
• Havutçu, Ayşe, 6402 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a Göre Ayıplı Mal veya Hizmet Nedeniyle Tüketicinin Tazminat Hakkı (Özellikle Bedensel Zararlar Yönünden, Yeni Gelişmeler Işığında Bedensel Zararların Tazmini, Uluslararası kongre, TBB, (Türkiye Barolar Birliği Yayınları: 309, Ocak 2016).
• Holdsworth, Sir William, A History of English Law, VIII (London 1966).
• Honsell, Heinrich /Vogt Nedim Peter /Wiegand Wolfgang, Kommentar zum Schweizerischen Obligationenrecht, I (3.Aufl.,Basel-Genf-Munchen 2003).
• Jaggi, Peter, Beitrage zum Schweizerishen Juristentag (2. Halbbd. 1967).
• Kaneti, Selim, İsviçre Federal Mahkemesinin Borçlar Hukuku Kararları (1.Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 1968).
• Kara Kılıçarslan, Seda, Adam Çalıştıranın Sorumluluğu (Turhan 2017).
• Karahasan, Mustafa Reşit, Sorumluluk Hukuku (Beta 1995).
• Karahasan, Mustafa Reşit, Sorumluluk ve Tazminat Hukuku (Sevinç 1981).
• Karahasan, Mustafa Reşit, Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler (Beta 2004).
• Keller, Max and Gabi, Sonja, Haftpflichtrecht (2.Aufl., Basel et al.1988).
• Kılınç, Ayşe Nur, Adam Çalıştıranın Organizasyon Sorumluluğu (Legal 2018).
• Larenz, Karl und Canaris, Claus-Wilhelm, Lehrbuch des Schuldrechts, Band II2 (13.Aufl.1994).
• Nater, Hans, Die Haftpflicht des Geschaftsherrn gemass OR 55 angesichts der wirtschaftlich-technischen Entwicklung (Zurich 1970).
• Nomer, Haluk, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (14.Bası, Beta 2015).
• Oftinger, Karl and Stark, Emil W, Schweizerisches Haftpflichtrecht, II (Teil bd.I, Besonderer teil, 4.Aufl., Zürich 1987).
• Rado, Türkan, Roma Hukuku Dersleri-Borçlar Hukuku (Filiz 2016).
• Renaut, Marle-Helene, Histoire du droit des obligations, (Français, Ellipses, 2008).
• Rey, Heinz, Ausservertragliches Haftplifchtrecht (4.Aufl., Zurich-Basel-Gent 2008).
• Schwarz, Andreas B, Borçlar Hukuku Dersleri (çev: Bülent Davran) I (İstanbul 1948).
• Serozan, Rona, Baysal Başak and Sanlı Kerem Cem, Serozan Borçlar Hukuku Özel Bölüm (İstanbul, 2019).
• Şenocak, Zarife, ‘Adam çalıştıranın Sorumluluğunda (TBK mad 66) Özel Sorunlar’ Akit Dışı Kusursuz Sorumlulukta Bedensel Zararlar Uluslararası Kongresi (Türkiye Barolar Birliği Yayınları 2018).
• Tahiroğlu, Bülent, Roma Borçlar Hukuku (Der 2016).
• Tandoğan, Haluk, Kusura Dayanmayan Sözleşme Dışı Sorumluluk Hukuku (Turhan 1981).
• Topuz, Murat, ‘Adam Çalıştıranın Sorumluluktan Kurtulmasını Sağlayabilecek Hukuki İmkanlar’ Akit Dışı Kusursuz Sorumlulukta Bedensel Zararlar Uluslararası Kongresi (Türkiye Barolar Birliği Yayınları 2018).
• Uygur, Turgut, Açıklamalı-İçtihatlı Borçlar Kanunu, Sorumluluk ve Tazminat Hukuku, C.3 (Seçkin 2003).
• Uzun, Fatih Burak: ‘Gerçek Kişilerin Hak Ehliyeti ve Hak Ehliyetine Uygulanacak Hukukun Tespiti’, (Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi) 6.2 (2016).
• Ünlütepe, Mustafa, Organizasyon Sorumluluğu (TBK m.66/3) (Legal 2016).
• Widmer, Pierre and Wessner, Pierre, Revision und Vereinheitlichung des Haftpflichtrechts, Erläuternder Bericht (Bern 2000).
• Yüksel Bozkurt, Armağan Ebru and Bak, Başak ‘Yapay Zekâ’, Futurist Hukuk (Aristo Yayınları 2018).
• Zimmermann, Reinhard, The Law of Obligations, Roman Foundations of the Civilian Tradition (New York 1996).