AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİNDE BAŞKANLIK, KARARNAME VE DİN-DEVLET İLİŞKİLERİ

Yıl 2025, Sayı: 64, 521 - 554, 31.10.2025

Hasan Tahsin Fendoğlu

https://doi.org/10.54049/taad.1809412

Öz

Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’nin siyasal yapısı sadece Başkanlık sistemi üzerine kurulu değildir. Sistemin dört önemli ayağı vardır, bunlar başkanlık, kongre, yargı ve federalizmdir. ABD Başkanlık sistemi diğer demokrasiler için de önemli olan iki sütun üzerinde durur, güçler ayrılığı ile kontrol ve denge.
Anayasa’da açıkça yer almasa da ABD Başkanlarının yasama fonksiyonu niteliğinde, genel ve kişilik dışı, tek taraflı düzenleme yapma yetkileri mevcuttur. ABD’de 3 çeşit Başkanlık kararnamesi vardır. Birincisi, doğrudan Anayasa esas alınarak çıkarılır ki bunlar genellikle dış ilişkiler, milli savunma gibi konular için yapılır. İkincisi, Kongre Başkana kanunla düzenleme yetkisi verebilir. Üçüncüsü, kanuna dayanılarak yapılan düzenleyici idari işlemlerdir (yönetmelik, genelge gibi). ABD Başkanlarının tek taraflı olarak çıkarttıkları düzenlemeler, hepsi olmasa da genellikle, kanun gücünde olan kararnamelerdir. Bu itibarla Başkanlık kararnameleri yasama işlevi niteliğindedir; yani yürütmenin dolaylı yasama işlevidir. Başkanlık kararnamelerinin hepsi kanun gücünde değildir. Şayet Başkanlık kararnamesi, Anayasa ve kanundan kaynaklanıyorsa kanun gücündedir ve Resmi Gazete ile yayımı şarttır. Executive orders dışındakilerin yayımı Başkanın rızası ile olur.
ABD sistemi kurulduğu zaman, dünyanın en güçlü devletlerinden bir olan Türk İmparatorluğundan azade kalması düşünülemez. Metinde ABD ile Osmanlı yönetim yapısının benzer ve farklı yönlerine de değinilmiştir. ABD mevcut ve önceki yönetiminin Evanjelizm ile ilişkisi çalışmada değerlendirilmiş, Osmanlı dönemindeki münasebetler de incelenmiştir. ABD Başkanı Trump ve kararnameleri üzerinde de durulmuş ve analizler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

ABD , Başkan , Başkanlık Kararnamesi , Osmanlı , Evanjelizm , Trump

Etik Beyan

Bu makale Etik Kurul iznine tabi değildir.

Presidency, Presidential Decree and State-Religion Relations in the United States

Öz

The political structure of the USA is not only based on the Presidential system. The system has four important pillars, which are presidency, congress, judiciary and federalism. The US Presidential system emphasizes two pillars that are important to other democracies, the separation of powers and control and balance.
Even though it is not explicitly included in the Constitution, the Presidents of the USA have the power to make unilateral, general and non-personality arrangements, as a legislative function. There are three types of Presidential decree in the USA. First, it is drawn directly on the basis of the constitution, which is usually done for issues such as foreign affairs and national defense. Second, Congress can authorize the President to regulate it by law. The third is regulatory administrative procedures (such as regulations, circulars) that are based on the law. The regulations unilaterally issued by the US presidents are, if not all, decrees that are generally lawful. As such, Presidential decrees are legislative functions; that is, the executives indirect legislative function. Not all Presidential Decrees have the power of law. If the Presidential decree stems from the Constitution and the law, it is lawful and must be published in the Official Gazette. The publication of those other than executive orders will be with the consent of the President.
It is unthinkable that the time in the US system would be free from the Turkish Empire, one of the most powerful states in the world. The text touches on similar and different details about the US and Ottoman administrative structures. The current and previous US administration’s relations with Evangelicalism are also evaluated, and the characteristics of the relations during the Ottoman period are discussed. The current US President Trump and his decrees are also emphasized and brief analyses are made.

Anahtar Kelimeler

USA , President , Presidential decree , Ottoman , Evanjelism , Trump

Etik Beyan

This article is not subject to Ethics Committee permission.

Kaynakça

• Adam B, “Hristiyanlık ve Diğer Dinler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C. 17, İstanbul 1998), ss. 364-368.
• Akyüzoğlu İ, “Politik Hedefleri Açısından Amerikan Evanjelizmi ve Osmanlı Devleti’ndeki Faaliyetleri”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (Mart 2022), ss. 86-111.
• Atay E E, İdare Hukuku, (Seçkin Yayınları Ankara 2018
• Başgil A F, Esas Teşkilat Hukuku (Birinci Cilt, Türkiye Siyasi Rejimi ve Anayasa Prensipleri, 1. Fasikül, İstanbul, 1960 Baha Matbaası
• Chu V S./Garvey T, Executive Orders: Issuance, Modification and Revocation, Congressional Researh Service (CRS), ss. 1-10. 2014, <https://digitalcommons.ilr.cornell.edu/key_workplace/1262/> erişim tarihi 22 Aralık 2018
• Contrubis J, Executive Orders and Proclamations, CRS Report for Congress, ss.1-26 (1999), <https://fas.org/sgp/crs/misc/95-772.pdf > erişim tarihi 22 Aralık 2018
• Covington M, Executive Legislation and the Expansion of Presidential Power, Humanities and Social Science, Spring 2012, Cilt 8, ss. 1-8. 2012, <https://ejournals.library.vanderbilt.edu/index.php/vurj/article/view/3556> erişim tarihi 22 Aralık 2018
• Çolak Ç D, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Yetkisinin Amerikan Sistemi Üzerinden Karşılaştırmalı Analizi”, (Stratejik Public Management Journal, Vol. 3, Special Issue, 2017), ss. 51-65. <http://dergipark.gov.tr/download/article-file/395026> erişim tarihi 22 Aralık 2018).
• Daniel R, American Philantrophy in the Near East 1820-1960, Athens, Ohio University Press, 1970.
• Devlet Personel Başkanlığı, ABD Kamu Yönetimi ve Kamu Personel Sistemi, (Ankara 2016, Devlet Personel Başkanlığı Yayını).
• Emanuel S L, Constitutional Law, (Twenty-Ninth Edition, New York, 2011), Published by Wolters Kluver Law and Business in New York.
• Fendoğlu H T, Modernleşme Bağlamında Osmanlı-Amerika İlişkileri (1786-1929), (Beyan Yayınları, İstanbul 2002).
• — —, Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri Mahfuz Yetki Midir, (Ankara Barosu Dergisi, 2019/3, Ankara 2013).
• — —, Presidential Decrees (Türkiye-USA), (Ankara 2022), Yetkin Yayınevi.
• — —, Anayasa Hukuku, (On Birinci Baskı, Ankara, 2023), Yetkin Yayınevi.
• Fleishman J L./Aufses, A H, Law and Orders: The Problem of Presidential Legislation, Law and Contemporary Problems, Cilt 40, Sayı 3, ss. 1-45. 1976, <https://scholarship.law.duke.edu/cgi/viewcontent.cgi?article> erişim tarihi 22 Aralık 2018).
• Forte D F., “Pocket Veto” (Art. I, Sect 7, Cl. 2), The Heritage Guide to the Constitution, Editors: Edwin Meese, Matthew Spalding, David Forte, Published in the U.S by Regnery Publishing Inc. Washington, ss. 89-91.
• Gordon L J, American Relations with Turkey 1830-1930, An Economic Interpretation, (University of Pennsylvania Press, 1932).
• Hamlin, Cyrus, Among The Turks, New York American Truct Society, Boğaziçi Üniversitesi Yayını, 2014.
• Harman Ö F, “Yahudi Hristiyanlığı” , TDV. İA, C. 43, İstanbul 2013, ss. 184-187.
• Keser H, “Başkanlık Sistemi”, Yeni Türkiye, Mart-Nisan 2013, Yıl 9, Sayı 51, ss. 430-438.
• Kocabaşoğlu U, Kendi Belgeleriyle Anadolu’daki Amerika, 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğundaki Amerikan Misyoner Okulları, İstanbul, 1989.
• Köprülü O, Tarihte Türk Amerikan Münasebetleri, Belleten C. LI, Ağustos 1987, Sayı 200, ss. 927-945.
• Lawson G, Due Process Clause, in: The Heritage Guide to the Constitution, Editors: Edwin Meese, Matthew Spalding, David Forte, Published in the U.S by Regnery Publishing Inc. Washington, 2005.
• Morlan R L, American Government, Policy and Process, Second Edition, USA, Boston, 1975.
• Moore J H, America Looks At Turkey, 1876-1909, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Doctorate Dissertation), Virginia University 1961, Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi.
• Neil B A, Presidential Executive Orders: Laws Without Legislation, Journal of Criminal Justice Research, http://www.aabri.com/manuscripts (ty)> erişim tarihi 22 Aralık 2018).
• Nomer M, ABD Başkanlık Sisteminde Başkanın Yetkileri, (İstanbul 2013, XII Levha Yayınları).
• Polat İ, Osmanlı İmparatorluğunda Yabancı Okullar, Ankara, 1990.
• Polat İ, Osmanlı İmparatorluğunda Açılan Amerikan Okulları Üzerine Bir İnceleme, Belleten, Sy. 203, C.II.
• Redlich N/Attanasio J/Goldstein J K, Understanding Constitutional Law, Third Edition, New York, 2004, LexisNexis Publication.
• Söyler Y, Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri, Ankara, 2018, Seçkin Yayınları.
• Tanyu, Hikmet, “Ağlama Duvarı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.1, ss. 474-475, İstanbul, 1988.
• Tınaz, Nuri, “Yehova Şahitleri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 43, İstanbul, 2013, ss. 391-396.
• Teziç E, Anayasa Hukuku, 21. Baskı, İstanbul, 2017, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Tozlu N, Osmanlı İmparatorluğunda Misyoner Okulları, Yeni Türkiye, Osmanlı Özel sayısı, Ankara, 1999, ss. 329-339.
• Trask R R, The Relations of the United States and Turkey 1927-1939, (A Thesis in History, The Pennsylvania State University, 1959, Submitted For The Degree of Doctor of Philosophy).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (Araştırma Hizmetleri Başkanlığı), Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri, Yarı-Başkanlık Sistemi (Fransa, Polonya ve Rusya Örnekleri), (Ankara 2014, Türkiye Büyük Millet Meclisi Yayını).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (Araştırma Hizmetleri Başkanlığı), ABD Kongresinde Yasama, Denetim ve Bütçe Süreçleri, (Ankara 2019, Türkiye Büyük Millet Meclisi Yayını).
• Ülman H, İkinci Dünya Savaşının Başından Truman Doktrinine Kadar Türk-Amerikan Diplomatik Münasebetleri (1939-1947), AÜSBF Yayını, Ankara 1961.
• Vahapoğlu M H, Osmanlı’dan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okulları, (Yönetimleri Açısından), Ankara 1990, (Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, No. 109).
• Wheeler E D, The Duty of the United States of America to American Citizens in Turkey, New York, Chicago and Toronto, 1896.
• Yamaç M, “Evanjelik Dinî Hareketin Teo-Sosyolojik Paradigması”, İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi- İhya International of Islamic Studies 8/2 (Temmuz/July 2022), ss. 704-726.
• Zengin M A, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Ekseninde Yargısal Aktivizm Doktrini, (Adalet Yayınevi), Ankara, 2014.
• <https://www.senate.gov/general/search/ search_central_solr.cfm?q=oath> erişim tarihi 18 Ağustos 2020
• <http://www.sfgate. com/ nation/article/In-God-We-Trust-suit-rejected-by-Supreme-Court-2471527.php> erişim tarihi 10 Eylül 2014
• <http://www.religionnews. com/2014/05/28/atheists-lose-latest-legal-fight-god-trust/> erişim tarihi 10 Eylül 2014
• <http://www.historylearningsite. co.uk/ USA_pressure_groups.htm> erişim tarihi 10.9.3014
• <https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/2025/01/president-trumps-america-first-priorities/> erişim tarihi 9 Haziran 2025
• <https://www.bbc.com/turkce/articles/cq6g7rdmpe9o> erişim tarihi 9 Haziran 2025
• <https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_executive_orders_in_the_second_presidency_of_Donald_Trump#> erişim tarihi 10 Haziran 2025
• <https://tr.euronews.com/2025/01/21/trump-abd-baskani-olarak-ilk-gununde-cok-sayida-kararname-imzaladi> erişim tarihi 9 Haziran 2025
• <https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_executive_orders_in_the_second_presidency_of_Donald_Trump#> erişim tarihi 10 Haziran 2025
• <https://setadc.org/trump-ilk-kararnameleri-imzaladi/> erişim tarihi 9 Haziran 2025
• <https://www.whitehouse.gov/presidential-actions/2025/04/protecting-american-communities-from-criminal-aliens/> erişim tarihi 9 Haziran 2025
• <https://www.academia.edu/33672049/TRUMPIN_GÖÇMEN_KARARNAMESİ> erişim tarihi 9 Haziran 2025
• <https://www.whitehouse.gov/presidential-actions/2025/04/extending-the-tiktok-enforcement-delay/> erişim tarihi 9 Haziran 2025. <https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_executive_orders_in_the_second_presidency_of_Donald_Trump#> erişim tarihi 10 Haziran 2025
• <https://en.wikisource.org/wiki/Executive_Order_14188> erişim tarihi 10 Haziran 2025 (farklı kararnameler)
• <https://setadc.org/trump-ilk-kararnameleri-imzaladi/> erişim tarihi 9 Haziran 2025
• <https://www.bbc.com/turkce/articles/cq6g7rdmpe9o> erişim tarihi 9 Haziran 2025
• <https://www.theguardian.com/us-news/2025/jan/29/donald-trump-executive-orders-signed-list> erişim tarihi 9 Haziran 2025
• <https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kim-bu-evanjelikler/1221601> erişim tarihi 12 Haziran 2025
• <https://tr.wikipedia.org/wiki/Evanjelizm> erişim tarihi 12 Haziran 2025
• <https://ordaf.org/turkiyede-evanjelistler-ve-billy-graham-evanjelist-kurumu/> erişim tarihi 12 Haziran 2025
• <https://en.wikipedia.org/wiki/Donald_Trump_and_religion#: erişim tarihi 12 Haziran 2025
• <https://en.wikipedia.org/wiki/Trumpism#Christian_Trumpism> erişim tarihi 12 Haziran 2025
• Armstrong v. US, 80 USA 154 (1871).
• Baker v. Carr 369 U. S. 186 (1962).
• Clinton v. City of New York.
• Hamdi v. Rusfeld (2004).
• Hamdan v. Rumsfeld (2006).
• Korematsu v. USA, 323 US 214 (1944).
• Medellin v. Texas, 552 US 491 (2008).
• Missisippi v. Johnson, 71 U 475 (1866).
• Nixon v. US, 506 U. S. 224 (1993).
• Panama Refining Co. V. Ryan (1935).
• Schechter Poultry Corp v. United States (1935).
• The pocket Veto Case, 279 U. S. 655 (1929).
• US v. Klein (60 US 128).
• Youngstown Sheet and Tube Co. V. Sawyer, 343 US 579 (1952).