Parents’ Duty of Educati̇on and Mai̇ntenance Towards the Di̇sabled Child: An Examination within The Framework of Turki̇sh Civil Code Provis

Yıl 2025, Sayı: 64, 95 - 140, 31.10.2025

Esma Kıraç Adır

https://doi.org/10.54049/taad.1810188

Öz

According to Turkish Civil Code, parents must raise the child’s and provide for the child a general and vocational education appropriate to her/his abilities and inclinations. On the other hand, parents must provide for the child’s maintenance, including the costs of caring, education and measures taken for his or her protection. Parents’ duty of maintenance lasts in principle until the child attains the age of majority. However if at that point the child’s education is continuing, parents must pay for his or her maintenance, to the extend conscionable in the overall circumstances. These principles are undoubtedly applicable to disabled children as well. However the special needs of disabled children will have an impact on parents’ duty of education and maintenance. Parents should take the child’s disability into account in order to provide an suitable education. On the other hand, the special needs of disabled child will also determine the scope, content and boundaries of parents’ duty of maintenance.
The aim of this study is to examine the parents’ duty of education and maintenance, specifically for disabled children. The focus of study is, primarily, to show which impacts the child’s disability has on the parents’ duty of education and maintenance. On the other hand, parents’ duty of maintenance lasts in principle until the child attains the age of majority. However the special needs of disabled child will exist after this point. There is no specific provision in the Turkish Civil Code regulating the parents’ duty of maintenance for major disabled child. Therefore it is necessary to resort to other means existing in the Turkish Civil Code. In this context, respectively, education alimony (Art. 328/II) and duty of assistance (Art. 364) will be examined specifically for disabled child and (Art. 674/II, regulates the granting appropriate advance payment for the children still in education or with disability from the inheritance, will be analysed.

Anahtar Kelimeler

Disabled Child , Duty of Education , Duty of Maintenance , Education Alimony , Duty of Assistance , Advance Payment

Etik Beyan

This article is not subject to Ethics Committee permission.

ANA BABANIN ENGELLİ ÇOCUĞA KARŞI EĞİTİM VE BAKIM YÜKÜMLÜLÜĞÜ: TÜRK MEDENİ KANUNU HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE BİR İNCELEME

Öz

Türk Medeni Kanunu’na göre ana ve baba çocuğu yetiştirmek ve ona, yetenek ve eğilimlerine uygun genel ve mesleki eğitim sağlamakla yükümlüdür. Diğer taraftan çocuğun bakımı, eğitimi ve korunması için gerekli giderleri karşılama yükümlülüğü de ana babaya aittir. Ana babanın bu bakım yükümlülüğü kural olarak çocuk ergin oluncaya dek devam eder. Ancak bu noktada çocuğun eğitimi hala sürmekte ise, somut olayın koşullarına göre beklenebilir olduğu ölçüde ana ve baba bakım yükümlülüğü altında olmaya devam edecektir. Bu prensipler şüphesiz engelli çocuklar için de geçerlidir. Bununla beraber engelli çocukların özel gereksinimleri, gerek ana babanın eğitim gerekse bakım yükümlülüğü üzerinde etkili olacaktır. Ebeveyn çocuğa uygun bir eğitim sağlamak için onun engelliliğini hesaba katmalıdır. Diğer taraftan engelli çocuğun özel gereksinimleri, ana babanın bakım yükümlülüğünün kapsam, içerik ve sınırlarını da belirleyecektir.
Bu çalışmanın amacı ana babanın eğitim ve bakım yükümlülüğünü, engelli çocuklar özelinde ele almaktır. Çalışmanın odak noktası evvela, çocuğun engelliliğinin ana babanın eğitim ve bakım yükümlülüğü üzerinde hangi etkilere sahip olduğunu ortaya koymaktır. Öte yandan ana babanın engelli çocuğa karşı bakım yükümlülüğü onun ergin olmasıyla beraber kural olarak sona erecektir. Oysa ergin engelli çocuğun gereksinimleri bu noktadan sonra da devam edecektir. Türk Medeni Kanunu’nda ergin engelli çocuğa karşı ebeveynin bakım yükümlülüğünü düzenleyen özel bir hüküm de bulunmamaktadır. Bu nedenle Türk Medeni Kanunu’nda yer alan diğer imkanlara başvurmak gerekmektedir. Bu kapsamda çalışmanın devamında eğitim nafakası (TMK m. 328/II) ve yardım nafakası (TMK m. 364), engelli çocuk özelinde incelenecek ve eğitimi devam eden veya engelli çocuğa terekeden uygun bir ödeme yapılmasını düzenleyen TMK m. 674/II üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Engelli Çocuk , Eğitim Yükümlülüğü , Bakım Yükümlülüğü , Eğitim Nafakası , Yardım Nafakası , Uygun Ödeme

Etik Beyan

Bu makale Etik Kurul iznine tabi değildir.

Kaynakça

• Aebi-Müller RE ve Tanner D, “Das behinderte Kind im Zivilrecht” Franziska Sprecher ve Patrick Sutter (Hrsg), Das behinderte Kind im schweizerischen Recht (Schulthess Juristische Medien AG 2006).
• Affolter-Fringeli K ve Vogel U, in Heins Hausheer ve Hans Peter Walter (Hrsg), BK – Berner Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Die elterliche Sorge/der Kindesschutz, Art. 296-317 ZGB – das Kindesvermögen, Art. 318-327 ZGB, Minderäjhrige unter Vormundschaft, Art. 327a-327c ZGB (Stämpfli Verlag AG 2016).
• Akıntürk T ve Ateş D, Aile Hukuku (25. Baskı, Beta 2024).
• Akyüz E, Çocuk Hukuku – Çocukların Hakları ve Korunması (9. Baskı, Pegem 2024).
• Akçaal M, “Evlilik Birliği İçinde Doğan Çocuklar İçin Koca Tarafından Yapılan Giderlerin Biyolojik Babadan Talebinin Hukuki Dayanağı” (2019) 7(14) Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 433-457.
• Altıner Yolcu FZ, “Soybağının Reddi Davasında Biyolojik Baba” (2020) 6(2) İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 249-286.
• Ateş D, “İsviçre Hukuku’ndaki Gelişmeler Işığında Ana Babanın Ergin Çocuğun Bakım ve Eğitim Giderlerini Karşılama Yükümlülüğü” (2021) (47) Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 179-214.
• Aydın R, “Engellilik Araştırmaları ve Değişen Paradigmalar” Başak Baysal, Mustafa Keskin, Hande Heper ve Gizem Arslan (Eds), Engelli Hakları I-II 2023-2024 Akademik Yılı Konferansları (On İki Levha Yayıncılık 2025) 1-17.
• Baygın C, Soybağı Hukuku (On İki Levha Yayıncılık 2010).
• Birinci Uzun T, “Eğitimine Devam Eden Ergin Çocuğa Ödenen Nafakanın Bazı Yargıtay Kararlarında Yardım Nafakası Olarak Nitelendirilmesi” (2018) 20(2) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 89-125.
• Bosshardt M, in Jolanta Kren Kostkiewicz, Stephan Wolf, Marc Amstutz ve Roland Fankhauser (Hrsg), OFK – Orell Füssli Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch ( 4. aktualisierte Auflage, Orell Füssli Verlag 2021).
• Breitschmid P, in Ruth Arnet, Peter Breitschmid ve Alexandra Jungo (Hrsg.), CHK – Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Personen- und Familienrecht Art. 1-456 ZGB- Partnerschaftsgesetz (4. Auflage, Schulthess Juristische Medien AG 2023).
• Camenzind J, “Die Auswirkungen einer Behinderung auf die Unterhaltspflicht der Eltern” (9. April 2018) Jusletter.
• Çabri S, Miras Hukuku Şerhi (TMK m. 640-682) C. III (On İki Levha 2020).
• Çakırca Sİ, “Kardeşler Arasında Nafaka Yükümlülüğü” (2015) 15(1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 65-102.
• Çilenti Konuralp A, “Türk-İsviçre Hukukunda Yardım Nafakası Yükümlülüğünün Hakkaniyete Aykırılık Nedeniyle Azaltılması veya Kaldırılması” (2020) 22(2) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1021-1051.
• Dural M, Öğüz T ve Gümüş MA, Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku (Gözden Geçirilmiş 19. Bası, Filiz Kitabevi 2024).
• Dural M ve Öz T, Türk Özel Hukuku (Cilt IV), Miras Hukuku (19. Baskı, Filiz Kitabevi 2023).
• Eitel P, in, Heinz Hausheer (Hrsg.), BK – Berner Kommentar Band/Nr. III/2/3, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Erbrecht, Der Erbgang, Die Ausgleichung, Art. 626-632 ZGB (Stämpfli Verlag AG 2004).
• Erdem M ve Makaracı Başak A, Aile Hukuku (2. Baskı, Seçkin 2024).
• Erlüle F, “Engelli Bireylerin Vesayet Altına Alınması: Sorunlar ve Çözüm Önerileri” Başak Baysal, Mustafa Keskin, Hande Heper ve Gizem Arslan (Eds), Engelli Hakları I-II 2023-2024 Akademik Yılı Konferansları (On İki Levha Yayıncılık 2025) 89-111.
• Ertaş Ş, “Yeni Medeni Kanunumuzda Velinin Çocuk Malları Üzerindeki Tasarruf Yetkisi” (2007) 9(Özel Sayı) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 391-398.
• Escher A, Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Das Erbrecht, Zweite Abteilung: Der Erbgang (Art. 537-640) (3. Auflage, Schulthess & Co AG Zürich 1960).
• Fankhauser R, in Ruth Arnet, Peter Breitschmid ve Alexandra Jungo (Hrsg.), CHK – Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Erbrecht Art. 457-640 ZGB, (4. Auflage, Schulthess Juristische Medien AG 2023).
• Forni R ve Piatti G, in Thomas Geiser ve Stephan Wolf (Hrsg.), Basler Kommentar, Zivilgesetzbuch II, (Art. 457-977 ZGB, Art. 1-61 SchlT ZGB) (6. Auflage, Helbing Lichten hahm Verlag 2019).
• Fountoulakis C ve Breitschmid P, in Thomas Geiser und Christiana Fountoulakis (Hrsg.), Basler Kommentar, Zivilgesetzbuch I, Art. 1-450 ZGB ( 6. Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag 2018).
• Gmünder E, in Jolanta Kren Kostkiewicz, Stephan Wolf, Marc Amstutz ve Roland Fankhauser (Hrsg.), OFK – Orell Füssli Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch (4. aktualisierte Auflage, Orell Füssli Verlag 2021).
• Gutterman AS, “Definitions and Models of Disability” (2023) SSRN 1-14
• Gülen Erdoğan İ, “Kanuni Babanın Evlilik Birliği İçinde Doğan Çocuk İçin Yaptığı Masrafları Biyolojik Babadan İsteme Hakkı ve Kapsamı” (2024) 28(4) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 239-270.
• Hartmann S, in Ruth Arnet, Peter Breitschmid ve Alexandra Jungo (Hrsg.), CHK – Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Personen- und Familienrecht, Art. 1-456 ZGB – Partnerschaftsgesetz (4. Auflage, Schulthess Juristische Medien AG 2023).
• Hegnauer C, in Heinz Hausheer (Hrsg.), BK - Berner Kommentar Band/Nr. II/2/2/1, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Familienrecht, Die Verwandtschaft, Die Wirkungen des Kindesverhältnisses, Die Gemeinschaft der Eltern und Kinder, Kommentar zu Art. 270- 275 (mit Supplement); Die Unterhaltspflicht der Eltern, Kommentar zu Art. 276-295 ZGB (Stämpfli Verlag AG 1997).
• İmre Z ve Erman H, Miras Hukuku (17. Basım, Der Yayınları 2024).
• İnan AN, Ertaş Ş ve Albaş H, Türk Medeni Hukuku - Miras Hukuku (12. Baskı, Seçkin 2024).
• Kaplan D, “The Definition of Disability: Perspective of the Disability Community” (2000) (3) J. Health Care R. & Pol’y 352-365.
• Karacan Çetin H, “Aile Topluluğu” Özlem Tüzüner ve Metin İkizler (Eds), Medeni Hukuk – II (Aile Hukuku) (Adalet 2023).
• Keskin D, “Ergin Kısıtlı Üzerinde Velayet Hakkı (Uzatılmış Velayet) (2014) 9(2) Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 27-60.
• Kılıçoğlu A, Aile Hukuku (8. Baskı, Turhan Kitabevi 2025).
• Maranta L, in Jolanta Kren Kostkiewicz, Stephan Wolf, Marc Amstutz ve Roland Fankhauser (Hrsg), ZGB Art. 302, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, OFK-Orell Füssli Kommentar (4. aktualisierte Auflage, Orell Füssli Verlag AG 2021).
• Meşe İ, “Engelliliği Açıklayan Sosyal Model Nedir?” (2014) (33) Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi 79-92.
• Oliver M ve Barnes C, Disabled People and Social Policy: From Exclusion to Inclusion (Addison Wesley Longman Limited 1998).
• Özdemir H ve Ruhi AC, Çocuk Hukuku (On İki Levha 2019).
• Özdemir H, “Yargıtay Kararları Işığında Türk Medeni Hukukunda Yardım Nafakası” (2014) 9(100) Terazi Hukuk Dergisi 65-78.
• Özdemir H, “Çocuk Mallarının Yönetimi, Kullanılması, Harcanması ve Korunması” (2013) 17(3) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 81-106.
• Öztan B, Aile Hukuku (Yetkin 2015).
• Schwenzer I ve Cottier M, in Thomas Geiser ve Christiana Fountoulakis (Hrsg), Basler Kommentar, Zivilgesetzbuch I, Art. 1-450 ZGB (6. Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag 2018).
• Serozan R, Çocuk Hukuku (2. Baskı, Vedat 2005).
• Sonat KA, “Ana Babanın Eğitimi Devam Eden Ergin Çocuğa Karşı Nafaka Yükümlülüğü (2013) 19(1) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 235-292.
• Türkmen A, “Eğitim Nafakası (TMK m. 328/II), Education Alimony” 8(Özel Sayı) Yaşar Üniversitesi E-Dergisi 2707-2764.
• Uzun Kazmacı Ö, “Anne ve Babanın Çocuğa Karşı Bakım Yükümlülüğü” Şebnem Akipek Öcal (Ed), Medeni Kanunu’nun ve Borçlar Kanunu’nun 90. Yılı Uluslararası Sempozyumu, 1926’dan Günümüze Türk İsviçre Medeni Hukuku, C. I (Yetkin 2017) s. 701-712.
• Uzun Kazmacı Ö, “Nafaka” Şebnem Akipek Öcal ve Hayrunnisa Özdemir (Eds), Aile Hukuku (Seçkin 2024).
• Ünlü S, Bağçıvan A ve Kara B, “Geçmişten Günümüze Türk Kültüründe Engelli Anlamlandırmaları” (2022) 6(1) Milli Kültür Araştırmaları Dergisi 96-130.
• Yılmaz S, Medeni Hukuk C. III Aile Hukuku (Yetkin 2023).
• Yünlü S, “Soybağının Hükümleri, Genel Hükümler ve Velayet” Özlem Tüzüner ve Metin İkizler (Eds), Medeni Hukuk – II (Aile Hukuku) (Adalet 2023).