Henri Poincare’in Bilim Anlayışı Çerçevesinde Bilimin Yapısı ve Değerine Yönelik Görüşleri

Yıl 2022, Sayı: 39, 8 - 18, 28.12.2022

Mehmet Ali Sarı , Alper Bilgehan Yardımcı

Öz

Fransız bilim insanı Henri Poincaré bilime ve bilimsel etkinliğe yönelik tespitleriyle bilim felsefesi alanında önde gelen düşünürlerden biridir. Poincare’in bilim anlayışı matematik dahil tüm bilimlerin sözleşmeler ve tanımlardan meydana geldiğini ileri sürmesi nedeniyle uzlaşımcı olarak ifade edilir. Bu makalede Poincare’in bilimin yapısına yönelik tespitleri doğrultusunda bilim insanlarının çalışmalarında gözlem ve deneyden hareketle elde ettikleri verileri nasıl değerlendirmeleri gerektiği, olgular arasındaki ilişkileri bilim insanı için anlamlı kılan hipotezlerin nasıl ele alındığı ve değer bağlamında bilimin bize hangi nitelikte bir bilgi sağlayabileceği meseleleri tartışılmaktadır. Makalede özellikle Poincare’in bilimin yapısı ve bilimsel etkinliğin doğası hakkında ileri sürdüğü tezlerinin yirminci yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan kimi bilim görüşlerinin anlaşılması açısından önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

H. Poincare, Konvansiyonalizm (Uzlaşımcılık), Bilim Felsefesi, Bilimsel Etkinlik, Kuram, Hipotez

Henri Poincare's Views on the Structure and Value of Science in the Context of His Understanding of Science

Öz

French scientist Henri Poincaré is one of the leading thinkers in the field of philosophy of science with his determinations on science and scientific activity. Poincare's understanding of science is expressed as conventionalist because he asserts that all sciences, including mathematics, consist of conventions and definitions. In this article, Poincare's views on how scientists should evaluate the data obtained from observation and experiment in their studies and the hypotheses that describe the relationships between these data are discussed. In the article, it is also thought that especially Poincare's claims about the structure of science and the nature of scientific activity are important in terms of understanding some scientific views that emerged in the second half of the twentieth century.

Anahtar Kelimeler

Conventionalism, Philosophy of Science, Scientific Activity, Theory, Hypothesis

Kaynakça

• Aldemir, A. (2008). Henri Poincare’nin Bilim Anlayışı. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Başer, N. (1998). Yirminci Yüzyıl Fransız Düşüncesinde Aynılık ve Ayrılık Kavramları Açısından Bilim Felsefesi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tez. İstanbul.
• Giedymin, J. (1982). Science and Convention: Essays on Henri Poincaré’s Philosophy of Science and the Conventionalist Tradition. Oxford: Pergamon Press.
• Güzel, C. (2010). Bilim Felsefesi. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Heinzmann, G. (2010). Henri Poincaré and His Thoughts on the Philosophy of Science. in The Scientific Legacy of Poincaré, American Mathematical Society, pp. 373–388.
• Heinzmann, G. and D. Stump, "Henri Poincaré", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2022 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/sum2022/entries/poincare/>.
• Poincare, H. (1965). Son Düşünceler. İstanbul: MEB Yayınları.
• Poincare, H. (1997). Bilimin Değeri. İstanbul: MEB Yayınları.
• Poincare, H. (2001). Bilim ve Varsayım. İstanbul: MEB Yayınları.
• Poincare, H. (2017). Science and Hypothesis: The Complete Text. London and New York: Bloomsbury.
• Russell, B. (1899). The Classification of Relations. Collected Papers, 2, 138-146.
• Worrall, J. (1989). Structural realism: The best of both worlds?. Dialectica, 43(1‐2), 99-124.
• Yardımcı, A. B. (2020). “Norton-Brown Tartışması Bağlamında Bilimsel Düşünce Deneyleri”, Beytulhikme: An International Journal of Philosophy, 10(4), 1235-1255.
• Yardımcı, A. B. (2020). David Hume’un Nedensellik Eleştirisi Bağlamında Tümevarımsal Akıl Yürütmeye Yönelik Argümanlarının Yeniden Yapılandırılması. Sosyal ve Beşeri Bilimlerde Teori ve Araştırmalar (Cilt 3) içinde (s. 573-585). Gece Kitaplığı.
• Zahar, E. (2001). Poincare’s Philosophy: From Conventionalism to Phenomenology. Chicago and La Salle IL: Open Court Publishing.