Marx’ın Feuerbach Eleştirisi Bağlamında Felsefenin Mahiyeti

Yıl 2023, Sayı: 41, 57 - 76

Hakan Güney

Öz

Mitostan logosa geçiş olarak tanımlanan felsefe, kavramsal bir düşünme faaliyeti olarak eleştirel yönelimini imgeye dayalı düşünmeye yöneltir. Bu yönelimin gücü, modern felsefe ile birlikte pekişerek eleştiri, kurumsal dinlere temayüz ederek gerçekleşir. Felsefenin özellikle 19.yy’da özerk bir disiplin olarak düşünülmesinin temeli, bu eleştiri gücünden kaynaklanır. Oysa Feuerbach’a göre felsefe, eleştirdiği dinin düşünme yapısından ayrı olarak konumlanması bir yana, dinin nesnesini kavramsal olarak ortaya koyma gayesi taşımaktadır. Kendini bu gaye ile gerçekleştirmeye çalışan felsefenin, özerk bir disiplin ve ele aldığı nesne bakımından özgün bir düşünme biçimi sunması mümkün değildir. Marx, Feuerbach’ın doğru ama yetersiz olan bu düşüncesini, felsefenin özellikle praksis özelliğini vurgulayarak tamamlamaya çalışır. Dolayısıyla bu çalışmada Marx’ın Feuerbach eleştirisi bağlamında felsefenin anlam ve mahiyetine yönelik getirmiş olduğu düşünceler ele alınacaktır. İlk olarak Feuerbach’ın, felsefenin teolojik niteliğine yönelik antropolojik çerçevede yöneltmiş olduğu eleştiriler ortaya konacak ve göksel kutsallıktan yeryüzünün kutsallığına geçişin felsefenin yeni konumunda nasıl bir anlam ihtiva ettiği gösterilecektir. Sonrasında Feuerbach’ın düşüncelerinin doğruluğuna ve fakat, aynı zamanda eksikliğine işaret edecek olan Marx’ın, yeryüzünün kutsallığı mefhumunun halihazırda çelişkilerle dolu olduğuna dair düşüncesi irdelenecektir. Son olarak tarafımızca bu çelişkilerin aşılmasında felsefeye düşen görevin ne olduğu Marx üzerinden gösterilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Akıl, Din, Materyalizm, Spekülatif Düşünme, Praksis

Kaynakça

• Akdemir, Ferhat. “Feuerbach’ın Antropolojik Ateizmi ve Teistik Açıdan Değerlendirilmesi” Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı, 18-19, (2005), ss.341-357.
• Abdurrahman Aliy, “Ludwig Andreas Feuerbach’ın “Yeni Felsefe”si ve Din Eleştirisi”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, Sayı 26, (Ekim 2014), ss.11-50.
• Althusser, Louis. İki Filozof: Machiavelli-Feuerbach, Çev. Alp Tümertekin, İstanbul, İthaki Yayınları, 2010.
• Engels, Friedrich. “Ludwig Feuerbach ve Klasik Alman Felsefesinin Sonu”, Çeviren: Cem Eroğul, Felsefe İncelemeleri, İstanbul: Yordam Kitap, (2009), ss.11-78.
• Feuerbach, Ludwig. Das Wesen Des Christentums, Berlin, Akademie Verlag, 2006.
• Feuerbach, Ludwig. Philosophie Der Zukunft, Stutgart, Fr. Frommanss Verlag, 1922.
• Feuerbach, Ludwig. Principles of Philosophy of The Future, trans.Zawar Hanfi, London, Forgotten Books, 1972.
• Feuerbach, Ludwig. The Essence of Christianity, trans. Marian Evans, London, Trübner and Co., 1881.
• Feuerbach, Ludwig. Thoughts on Death and Immortality, trans. James A. Massey. Berkeley: University of California Press, 1980.
• Feuerbach, Ludwig. Towards a Critique of Hegel's Philosophy, trans. Zawar Hanfi, London, Forgotten Books, 1972.
• Feuerbach, Ludwig. Lectures on the Essence of Religion, trans. Ralph Manheim. New York: Harper & Row, 1967.
• Göçmen, Doğan. “Feuerbach'a Dair İkinci Tez ve Marksçı Diyalektik Felsefenin "Nüvesi" Üzerine”, Özne Felsefe Bilim ve Sanat Yazıları, C.1, Sayı:28 (2018), ss.73-97.
• Hegel, G.W.F. The Science of Logic, trans. George di Giovanni, Cambridge, Cambridge University Press, 2010.
• Kant, Immanuel. Critique of Pure Reason, trans.Paul Guyer, Allen W. Wood, Cambridge, Cambridge University Press, 1998.
• Kınağ, Mustafa. “God As The Implication of Alienation: A Criticism of Religion in Ludwig Feuerbach’s Anthropological Atheism”, Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi - Journal of the Faculty of Theology, C. 9, Sayı: 2, (December 2022), ss.417-440.
• Marx, Karl. 1844 El Yazmaları, Çeviren: Murat Belge, İstanbul: Birikim Yayınları, 2011.
• Marx, Karl. “Feuerbach Üzerine Tezler”, Çeviren: Cem Eroğul, Felsefe İncelemeleri, İstanbul: Yordam Kitap, 2009, ss.78-83.
• Marx, Karl. Grundrisse: Ekonomi Politiğin Eleştirisi İçin Ön Çalışma, Çev.Sevan Nişanyan, İstanbul, Birikim Yayıncılık, 1979,.
• Marx, Karl. Hegel’in Hukuk Felsefesinin Eleştirisi, Çeviren: Kenan Somer, Ankara: Sol Yayınları, 2009.
• Marx, Karl. Kapital I: Ekonomi Politiğin Eleştirisi, Çev. Mehmet Selik, Nail Satlıgan, İstanbul, Yordam Kitap, 2011.
• Marx, Karl. Engels, Friedrich. Komünist Manifesto, Çeviren: Nail Satlıgan, İstanbul: Yordam Kitap, 2014.
• Marx, Karl. Yahudi Sorunu, Çeviren: Niyazi Berkes, Ankara: Sol Yayınları, 1997.
• Özyurt, Cevat, “Marx’ta Yanılsama ve İdeoloji Olarak Din”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 7, Sayı 2, (2014), ss. 207-240.