Platon ve Doğa Blimleri

Yıl 2023, Sayı: 41, 45 - 56

Ercan Salğar

Öz

Bütün zamanların en büyük filozoflarından birisi şüphesiz Platon’dur. Onun varlık, bilgi, etik, estetik ve siyaset gibi alanlara ilişkin yapmış olduğu özgün çalışmalar, çağdaşlarını etkilediği gibi Orta çağ, Yeniçağ ve Yakınçağ üzerinden geçerek, günümüzde dahi birçok düşünür ve akımın şekillenmesinde önemli bir rol oynar. Bu noktada Platon’un doğaya ve doğa bilimlerine yönelik görüşleri de önemli olmakla birlikte tartışma konusu olmuştur. Söz gelimi, pozitivist düşünürler Platoncu felsefenin doğa bilimlerine yönelik olumsuz bir tutumunun olduğunu dolayısıyla da bu felsefenin modern doğa bilimlerinin oluşum ve gelişim süreçlerini engellediğini iddia ederler. Buna karşın 20. Yüzyılın başlarından itibaren E.A.Burtt, A.Koyre ve T. Kuhn gibi bazı düşünürler ise Platoncu felsefenin, modern doğa bilimlerinin gelişiminde belirleyici bir rol oynadığını ileri sürerler. Bu birbirine karşıt iddialar dikkate alındığında, Platoncu felsefenin doğa bilimlerine yönelik tutumunun gerçekte ne olduğu bir merak konusu olmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmanın amacı, Platon felsefesi içerisinde doğa bilimlerinin yeri ve öneminin ne olduğunu ve bunun bilhassa modern doğa bilimlerinin oluşum ve gelişimine ne bakımdan bir etkisinin olduğunu incelemektir. Nihayetinde bilimsel etkinliğin metafiziksel yönü esas alındığında Platoncu ve Yeni Platoncu felsefelerin modern bilimin oluşumunda belirleyici bir rol oynadığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Platon, doğa bilimleri, modern bilim, Yeni Platonculuk

Kaynakça

• Aristoteles. Metafizik, Çev. Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1996.
• Arslan, Ahmet. İlkçağ Felsefe Tarihi (Cilt II), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Burtt, E. Arthur, The Metaphysical Foundations of Modern Science, New York: Dover Publications, 1954.
• Comte, Auguste. Pozitif Felsefe Kursları, Çev: Erkan Ataçay, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 2001.
• Cornford, M. Francis. Sokrates Öncesi ve Sonrası, Çev. A.M. Celal Şengör & Senem Onan, İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2019.
• Çağatay, Hasan. “Bilinçsiz İstekler ve Bilinçsiz Otomatikleşmiş Davranışların Olanaklılığı”. İçinde Güncel Felsefe Tartışmaları. (A. U. Hacıfevzioğlu, Ed.), İstanbul: Sosyal Yayınları. 2020.
• Denkel, Arda, İlkçağ'da Doğa Felsefeleri, İstanbul: Doruk Yayınları, 2011.
• Guthrie, K.C.William. Yunan Felsefe Tarihi I, Çev. Ergün Akça, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2021.
• Kuhn, S. Thomas. Kopernik Devrimi, Çev. Halil Turan ve dğr., Ankara: İmge Yayınları, 2007.
• Koyré, Alexandre. Kapalı Dünyadan Sonsuz Evrene, çev. Aziz Yardımlı, İdea Yayınları, Eskişehir 1998.
• Koyré, Alexandre. Yeniçağ Biliminin Doğuşu, Çev. Kurtuluş Dinçer, Ankara: Gündoğan Yayınları, 2000.
• Kranz, Walter. Antik Felsefe, Çev. Suad Y. Baydur, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1994.
• Losee, John, Bilim Felsefesine Tarihsel Bir Giriş, Çev. Elif Böke, Dost Kitabevi, Ankara 2008.
• Platon, Timaios, Çev. Erol Güney & Lütfi Ay, İstanbul: MEB Yayınları, 1989.
• Platon, Devlet, Çev. Sabahattin Eyüboğlu & M. Ali Cimcoz, İstanbul: Remzi Kitapevi, 1995.
• Platon, “Kratylos”, İçinde Diyaloglar, Çev. Adnan Cemgil, İstanbul: Remzi Kitapevi, 2011.
• Platon, "Menon", İçinde Diyaloglar, Çev. Adnan Cemgil, İstanbul: Remzi Kitapevi, 2011.
• Platon, "Protagoras", İçinde Diyaloglar Çev. Adnan Cemgil, İstanbul: Remzi Kitapevi, 2011.
• Platon, "Theaitetos", İçinde Diyaloglar Çev. Adnan Cemgil, İstanbul: Remzi Kitapevi, 2011.
• Taylor, E. Alfred. Plato The Man and Hıs Work, London: Methuen & Co.Ltd, 1955.
• Whitehead, N. Alfred. Process and Reality, Newyork: Free Press, Newyork, 1979.
• Zeller, Eduard, Grek Felsefesi Tarihi, Çev. Ahmet Aydoğan, İstanbul: Say Yayınları, 2008.