Müzik Biliminde Eleştirel Yöntem Sorunu: Arabesk Eleştirisi Bağlamında Gencebay Şarkılarına Felsefi Yaklaşım

Yıl 2024, Sayı: 43, 75 - 96

Kemal Çinçin , Şahin Filiz

Öz

Müzik biliminde eleştirel yöntem sorunu özellikle Orhan Gencebay şarkıları örneğinde kendini göstermektedir. Gencebay bağlamında ‘arabesk’ kategorisi, yanlış müzik eleştirisi nedeniyle neredeyse yerleşik bir sınıflama haline gelmiş bulunmaktadır. Orhan Gencebay şarkılarının müzik eleştirilerindeki yöntem sorunu, en görünür biçimde, şimdiye kadar bu şarkıların felsefi bir çözümleme konusu yapılmadan aceleci, yüzeysel ve önyargılı yaklaşımlarla incelenmesinden kaynaklanmaktadır. Genel olarak pek çok akademik alanda var olan yöntem sorunu, müzik bilimi ve müzik eleştirisi için de geçerlidir. Bunun en çarpıcı örneklerinden birisi ise arabesk müziğin sınıflandırılmasındaki yöntemsel ve ilkesel problemlerdir. Bu problemler bilimsel yöntem sorunu olarak da kalmamış, ideolojik dayatmalar, kültürel sınıflandırmalar ve sosyolojik sorunlar olarak da ortaya çıkmıştır. Bu eleştirel yöntem hatasının temel nedeni, felsefi bakış açısının eksikliği ve kavramsal analizlerin yeterince ortaya konulmamış olmasından kaynaklanmaktadır. Çalışmanın amacı ‘arabesk müzik’ kavramını yeniden tartışmaya açmak, ‘arabesk’ kategorisinin müzik bilimi açısından ele alınışındaki yetersizliklere dikkati çekmek, yöntemsel sorunları tartışmak ve Gencebay şarkılarındaki felsefi bakış açısını ortaya koymaktır. Gencebay eserlerini basit bir sınıflandırma içerisinde ele almak, aceleci ve yüzeysel bir yaklaşımdır. Gencebay eserlerinin etkileyici gücü, milyonlarca kişinin eserdeki sözlerle ve müzikal harmoniyle kurduğu ontolojik bağa dayanmaktadır. Bu nedenle akademik, politik, ideolojik hiçbir güç Gencebay eserlerinin dinlenmesinin ve sevilmesinin önüne geçememiştir. Ancak, her yeni alanda ve her değişimde karşılaşılabilen gelenekçi tutumla birlikte müzik alanında uzman kabul edilen pek çok akademisyen, Türk kültürü için yeni sayılabilecek bu tarz şarkılar karşısında da kuşkucu ve eleştirel bir tavır içerisinde kalmayı devam ettirmiştir. Gencebay eserleri arabesk kategorisine sıkıştırılarak değersizleştirilmiş ve yadsınmıştır. Ülkemizde bu tarz sanatçıların sayısının azlığı düşünüldüğünde Gencebay eserlerinin akademik, bilimsel ve felsefi açıdan incelenmesi, ‘Arabesk’ adlandırmasıyla gözlerden kaçmış değerini ve Türk müziğindeki ağırlığını vurgulamak bilimsel ve felsefi yaklaşımın gereğidir

Anahtar Kelimeler

Müzik, Bilim, Arabesk, Gencebay, Felsefe

Etik Beyan

bu çalışma için etik beyan gerekmemektedir

Kaynakça

• Aristoteles. (2019). Oluş ve Bozuluş.(Çev. Y. G. Sev). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Ayas, G. (2019). Türk Oryantalizminin Arabesk tartışmalarına etkisi: Kendini Şarklılaştırma, Garbiyatçı Fantezi ve Arabesk Müzik. Rast Müzikoloji Dergisi, 7(2), s.2091-2121. Doi:https://doi. org/10.12975/pp2091-2121.
• Faucault, M. (2022). Bu Bir Pipo Değildir. (Çev. S. Hilav). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Filiz, Ş. (2022). Felsefenin İşleyiş İlkeleri ve Kanıtlama Yöntemi. K. Çinçin (Ed.), Bilimde Kanıtlama ve Doğrulama içinde (1-24. ss.). Ankara: Palme Yayınevi.
• Küçükkaplan, U. (2013). Arabesk. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Langer, S. K. (2012). Sanat Problemleri. (Çev. A. F. Korur). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Lévi-Strauss, C. (2018). Modern Dünyanın Sorunları Karşısında Antropoloji. (Çev.A. Terzi). İstanbul: Metis Yayınları.
• Mannheim, K. (2015). İdeoloji ve Ütopya.(Çev. M. Okyayuz). Ankara: Nika Yayınevi.
• Soydan, E. (2015). Televizyonun Arabesk Müziğin Soylulaşmasındaki Rolü. Marmara İletişim Dergisi, Sayı: 23 ss. 61-73 • ISSN: 1300-4050 • DOI: 10.17829/midr.20152316043.
• Stokes, M. (2012). Türkiye’de Arabesk Olayı. (Çev. H. Eryılmaz). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şen, M. E. ve Kaplan, B. (2020). Alt Kültürün Bir Yansıması Olarak Arabesk Müziğin Sosyolojik Boyutları. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 6 (2). s. 45-50.
• Wood, R. G. C. (2021). Felsefi Yöntem. (Çev. A. Aytış). Ankara: Fol Yayınları.