Belâ-Musibetler Üzerine Fıtrat Eksenli Bir Okuma

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 3, 30 - 64, 20.12.2020

Güven Ağırkaya

https://doi.org/10.31121/tader.797773

Cited By: 2

Öz

İnsan, çift yönlü bir zeminde hayat bulan bir varlıktır. Bu zeminin bir tarafı bolluk-bereket ve afiyet; diğer tarafı bela-musibet ve hastalık olabilmektedir. Herşeyin zıttıyla kaim olduğu ilkesi bu durumun bir ifadesidir. Hayat denilen vakıanın hakikati de bu şekildeki sürüp gelmiştir. Hayattaki bu düalist yapı bir düzensizliğin değil bilakis bir dengenin belirtisidir. Bu meyanda evren ve içindeki bütün varlıklar Allah’ın birer eseridir. Bu eserlerle ilgili beşer idrakini hayran bırakan fazlaca unsur mevcuttur. İnsan bu eserlerin en mükerremidir. Özellikle evrendeki işleyiş ve düzene bakıldığında ilk başta zihinlerde beliren husus dengedir. Bir başka ifade ile zerreden küreye bütün varlık, yaratan tarafından belirlenmiş bir denge ile ayakta durmaktadır. Yüce yaratıcı bütün mahlûkatı adeta kodlayarak onları varlık alanına koymuştur. Fıtrat olarak da ifade edilen bu kodlama, küçükten büyüğe her bir varlığın sebep-sonuç döngüsü içerisinde varlığını sürdürdüğü en doğal halidir. Varlığın kendine has bu doğal hali yaratıcının koyduğu dengenin fesada uğramaması için elzemdir. İlgili çalışmalarda fıtrat konusu insan-din merkezli ele alındığı için bütüncül değil parçacı bir yaklaşım ortaya konulmaktadır. Bu parçacı yaklaşım ise çoğunlukla insan-fıtrat ilişkisini ön plana çıkardığı için varlık-fıtrat ilişkisi geri planda kalmış olmaktadır. Zira parçacı yaklaşımlar konu veya kavramların bütününe değil ancak bir-iki yönüne işaret etmektedir. Bu araştırmada belâ-musibetler, varlık-fıtrat eksenli bir okuma ve bütüncül bir yaklaşımla mütalaa edilmiştir. Bu mütalaada hem teolojik hem de bilimsel verilerden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'an, Fıtrat, Varlık, Düzen, Musibet

Kaynakça

• Abdülbaki, Muhammed Fuad. el-Mu‘cemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’ani’l-Kerîm. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2001. Agwan, A. R. “Ekolojik Bir Bilince Doğru”. çev. Akif Demirci. İslâmî Sosyal Bilimler Dergisi 1/2 (K 1993), 91-101.
• Akçay, Mustafa. “‘Sünnetullah, Fıtratullah, Sıbgatullah’ Kavramlarının Anlamlandırılışı Üzerine”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (2008), 125-158.
• Aşkın, Mehmet. “Genetik mühendislik: Dost mu düşman mı?” Türkiye Biyoetik Dergisi 2/2 (2015), 160-165. https://doi.org/10.5505/tjob.2015.36855
• Bakırtaş, Yasin. Dünya’da ve Türkiye’de Ekonomik Kalkınma, Küresel Kalkınma Odaklı Sorunlar Yeni Model Arayışları. Ankara: Nobel, 2014.
• Begavî, Ebû Muhammed Hüseyin b. Mes‘ûd b. Ferrâ . Me‘âlimu’t-tenzîl fi tefsîri’l-Kur’an. thk. Abdürrezzak el-Mehdî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 1999.
• Beyzâvî, Ebû Saîd Nasırüddin Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envarü’t-tenzil ve esrarü’t-te’vil. thk. Muhammed Abdurrahman Mara’şalî. 5 Cilt. Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1. Basım, 1997.
• Bor, Adil. “Din ile İlişkisi Bağlamında Fıtratın Mahiyeti”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/3 (2017), 1671-1704.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail Ebu Abdullah. Sâhîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. Dâru Tavki’n-Necât, 1. Basım, 2001.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh tâcu’l-luga ve sıhâhu’l-Arabiyye. thk. Ahmed Abdülgafûr Attar. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melayîn, 1987.
• Crouch, Martha L. “From Golden Rice to Terminator Technology: Agricultural Biotechnology Will Not Feed the World or Save the Environment”. Redesigning life? the worldwide challenge to genetic engineering. ed. Brian Tokar. 22-39. London & New York: Zed Books, 2001.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. Kitabü’t-Ta‘rîfât. 1 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1983.
• Çağrıcı, Mustafa. “Musibet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/255-246. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Çağrıcı, Mustafa. “Sevap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 36. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Çelebi, İlyas. “Sünnetullah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/159-160. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Çetin, Rabiye. “Ku’ran-ı Kerim Bağlamında Kader-İmtihan İlişkisi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5/4 (2016), 780-800. http://dergipark.gov.tr/doi/10.15869/itobiad.60995
• Ebussuûd, Muhammed b. Muhammed el-İmâdî. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-kitâbi’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Elmalılı, Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. 9 Cilt. İstanbul: Eser Kitabevi, ts.
• Ergene, Abdüsselam. Toprak Biliminin Esasları. Konya: Öz Eğitim Basım Yayın Dağıtım, 7. Basım, 1997.
• Ergi̇n, İşıl - Karababa, Ali. “Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar: Sağlığa Zararlarını Kanıtlamak Neden Zor? Sorunlar ve Riskin İpuçları”. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 9/2 (2011), 113-122. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tjph/173117
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı. çev. Cahit Koytak - Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yayınları, 5. Basım, 2002.
• Ettafeyyiş, Muhammed b. Yusuf el-Vehbî el-İbâzî el-Mus’âbî. Himyânu’z-zâd ilâ dâri’l-me‘âd. 1-15=21 Cilt. Maskat: Vizâretu’t-Turâsi’l-Kavmî ve’s-Sekâfe, 1980.
• Ettafeyyiş, Muhammed b. Yusuf el-Vehbî el-İbâzî el-Mus’âbî. Teysîru’t-tefsîr. thk. İbrâhim b. Muhammed Talay. Maskat: Vizâretu’t-Turâs ve’s-Sekâfe, 2004.
• Ezherî, Muhammed b. Muhammed. Tehzîbu’l-luga. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2001.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Yakub b. Muhammed. el-Kâmûsu’l-muhît. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Gazzâlî, Ebu Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâu ulûmi’d-dîn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Guénon, René. Modern Dünyanın Bunalımı. çev. Mahmut Kanık. İstanbul: İnsan Yayınları, 4. Basım, 2019.
• Güney, Emrullah. Çevre ve İnsan: Toplum Doğa İlişkileri. İstanbul: Çantay, 2003.
• Halil b. Ahmed, Ebû Abdurrahman. Kitâbü’l-ayn. thk. Mehdi el-Mahzûmî - İbrâhim es-Sâmerrâî. 8 Cilt. Dâr ve Mektebetü’l-Hilâl, ts.
• Hamevi, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Muhammed b. Ali el-Feyyumi. el-Misbahü’l-münir fî garibi’ş-şerhi’l-kebir. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• Hâzin, Alaeddin Ali b. Muhammed b. İbrâhim el-Bağdadi. Lübâbü’t-te’vîl fî meâni’t-tenzîl/Tefsirü’l-Hazin. 4 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1994.
• Herevî, Ahmed b. Muhammed. el-Garîbeyn fi’l-Kur’an ve’l-hadîs. thk. Ahmed Ferid el-Mezîdî. 6 Cilt. Suud: Meketebetü Nezzâr Mustafa el-Bâz, 1. Basım, 1999.
• Hocaeminefendizade Ali, Haydar Efendi. Dürerü’l-hukkam şerhu Mecelleti’l-ahkam. çev. Raşit Gündoğdu - Osman Erdem. 4 Cilt. İstanbul: Gül Neşriyat-Osmanlı Yayınevi, 2014.
• Hökelekli, Hayati. “Fıtrat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/47-48. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed et-Tâhir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunusiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdullah b. Gâlib İbn Atiyye el-Endelûsî. el-Muharraru’l-vecîz fi tefsîri’l-kitâbi’l-Azîz. thk. Abdüsselam Abdüşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasan el-Ezdi el-Basri. Cemheretü’l-luga. thk. Remzi Münir Ba’lebekkî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, 1. Basım, 1987.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hasen Ahmet b. Fâris b. Zekeriya el-Kazvînî er-Râzî. Mu’cemu mekâyisi’l-luga. 6 Cilt. Daru’l-Fikr, 1979.
• İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed. el-Müsned. 45 Cilt. Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• İbn Manzûr, Muhammed bin Mükerrem bin Ali Ebü’l-Fadl Cemâleddin. Lisânu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1994.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsir. thk. Abdürrezzak el-Mehdi. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabî, 2001.
• Kara, Necati. “Kur’ân ve Sünnet’te Belâ - Musibet”. EKEV Akademi Dergisi 1/3 (1998), 33-58.
• Karaman vd., Hayrettin. Kur’an Yolu. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Kılavuz, A. Saim. Anahatlarıyla İslam Akâidi ve Kelam’a Giriş. İstanbul: Ensar Neşriyat, 13. Basım, 2007.
• Kurt, Yaşar. “Kur’ân’da Fıtrat Kavramı”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5/2 (2005), 71-104.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’an. thk. Ahmet el-Berdûnî - İbrahim Ettafeyyiş. 20 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtu ehli’s-sünne. thk. Mecdi Baslum. 10 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Milanovic, Branko. Global Inequality: From Class to Location, from Proletarians to Migrants. The World Bank, 2011. https://doi.org/10.1596/1813-9450-5820
• Mücahid, Ebü’l-Haccâc Mücahid b. Cebr. Tefsiru Mücahid. thk. Muhammed Abdüsselam Ebü’n-Nîl. 1 Cilt. Mısır: Dârü’l-Fikri’l-İslamiyyi’l-Hadîse, 1. Basım, 1989.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc b. el-Câmiu’s-Sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdülbaki. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Özsoy, Ömer. Sünnet, Bir Kur’an İfadesinin Kavramlaşması. Ankara: Fecr Yayınevi, 1. Basım, 1994.
• Öztürk, Yener. “İnsan ve Fıtrat”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1999), 321-330.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal. el-Müfredat fî garibi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnan ed-Dâvûdî. Dimeşk: Dârü’l-Kalem, 1. Basım, 1992.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1999.
• Schumacher, Ernst Friedrich. Küçük Güzeldir. çev. Osman Deniztekin. İstanbul: E Yayınları, 1. Basım, 1979.
• Sem‘ânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. Abdilcebbâr et-Temîmî. Tefsîru’l-Kur’an. thk. Yasir b. İbrahim - Ganîm b. Abbas b. Ganîm. 6 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1. Basım, 1997.
• Sülün, Murat. Kur’an Ne Diyor? Biz Ne Anlıyoruz? İstanbul: Ensar Neşriyat, 1. Basım, 2015.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed es-San‘ânî el-Yemenî. Fethu’l-kadîr. 6 Cilt. Dimeşk: Dâru İbn Kesir, 1993.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’an. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. Kâhire: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Temiz, Bilal. “Kur’ân’a Göre İmtihan Kavramının Semantik İzahı ve İnsan İçin Önemi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/1 (2003), 251-268.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî et-. Sünenu’t-Tirmizî,. thk. Beşşar Avvad Maruf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslamî, 1998.
• Tokar, Brian (ed.). Redesigning life? the worldwide challenge to genetic engineering. London & New York: Zed Books, 2001.
• Tokar, Brian. “Genetik Mühendisliğinin Ardındaki Öykü-Brian Tokar ile Söyleşi”. çev. Şadi İdem. Toplumsal Ekoloji Dergisi 4 (Yaz 2005), 19-24.
• Turgut, Nükhet. “İhtiyat İlkesi”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 45/1 (1996), 67-102.
• Uludağ, Süleyman. “Belâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/380. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• WHO, World Health Organization Food Safety Department. Modern Food Biotechnology, Human Health and Development: An Evidence-Based Study. WHO, 2005. http://www.who.int/foodsafety/publications/biotech/biotech_en.pdf
• Yıldız, İbrahim. Kur’an İnsan ve Yanılgı -Psikososyal Bir Okuma-. Bursa: Emin Yayınları, 1. Basım, 2019.
• Zebîdî, Muhammed b. Abdirrezzak el-Hüseynî Ebü’l-Feyz Murtaza. Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. 40 Cilt. Dâru’l-Hidâye, ts.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmut b. Amr b. Ahmed. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabî, 1987.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmut b. Amr b. Ahmed ez-. Keşşâf Tefsiri. ed. Murat Sülün. çev. Ahmet Alim vd. Ankara: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2018.