Burhānuddīn al-Biqāʿī’s Naẓm al-Durar Tafsir: A Study on the Application of Relationship Science in 30th Part

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 278 - 297, 30.04.2021

Adnan Arslan

https://doi.org/10.31121/tader.857537

Cited By: 1

Öz

al-Biqāʿī, (d. 885/1480) one of the leading Shāfiʿī scholars of the 9th century thought that an important manifestation of the miracle of the al-Qur'ān’s composition is in the meaning relationship between verses and ṣurah. He paid attention to wits and lessons has been put into words since the fourth cen-tury which can be accepted as early about relationships between the verses and surahs. In his own words he wrote a tafsīr on this miraculous spirituality which is manifested on the horizon of science of munāsabah. al-Biqâi named his tafsir Nazm al-Durar, which indicates this meaning, by likening the perfect use of the relationship between the verses and the surahs in the Quran to string pearls on a string. This study is a product of the opinion that an aspect of the iʿcāz can be reached by following the traces of the signs in the harmony of verses and suras. In the article, the findings of readings on al-Biqāʿī’s tafsīr are presented in three headings and it has been tried to manifested original sides of the author. The aim of the study is to contribute to research on munâsabah al-Qur’an. Since the article is a specific study the subject is dealt with in 30th part.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Belagat, al-Bikasi, Nazm al-Durar, Science of Munāsabah

Bikâî’nin Nazmu’d-Dürer Tefsirinde Münâsebet İlmi’ne Dair Bir İnceleme: 30. Cüz Özelinde

Öz

Hicrî 9. yüzyılın önde gelen Şâfiî âlimlerinden olan Bikâî, (öl. 885/1480) Kur’ân nazmındaki mucizeliğin önemli bir tezahürünün âyet ve sûreler arasındaki anlam ilişkisinde olduğunu düşünmüştür. Hicri dördüncü asırdan itibaren âyet ve sûrelerin kendi aralarında teşkil ettiği münasebetlere dair dile getirilmiş nükte ve fâidelere dikkat çekmiştir. Kendi ifadesiyle, münasebet ilmi ufkunda tecelli eden bu mucizevi tenâsübü gözler önüne serecek bir tefsir kaleme almıştır. Bikâî, Kur’ân’da münâsebetin mükemmel bir şekilde kullanılmasını incilerin bir ipe dizilmesine benzeterek tefsirine bu manaya delalet eden Nazmu’d-dürer adını vermiştir. Eser, kendinden önce bu sahada telif edilmiş bilgileri havi oluşu ve kendisinden sonra kaleme alınan tefsirlere de kaynaklık etmesi bakımından ayrı bir önemi haizdir. Bu çalışma, âyet ve sûrelerin tertibinde tecelli eden münasebetlerin izini sürerek nazımdaki i‘câzın bir veçhine ulaşılabileceği kanaatinin mahsulüdür. Makalede Bikâî’nin mezkûr tefsiri üzerine yapılan okumalardan elde edilen bulgular üç başlık halinde sunulmuş ve müellifin konuya dair özgün tarafları ortaya konulmuştur. Çalışmanın münasebet ilmi araştırmalarına katkı sunması amaçlanmıştır. Makale düzeyinde özel bir çalışma olduğu için konu, 30. cüz çerçevesinde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Bikai, Münasebet, Nazmu’d-dürer, Arap Dili Belâgati

Kaynakça

• Abdürrâdî, Ahmed Muhammed. Revâbıtı’t-terkîb ve eseruhâ alâ dirâseti’l-ma’nâ fî kitâbi nazmi’d-durer li’l-Bikâî. Yüksek Lisans Tezi: Kahire Üniversitesi, 2017.
• Âl Huveymil, İbrâhîm b. Suleymân. “İlmu’l-munâsebât beyne’l-mâniîn ve’l-mucîzîn”. Mecelletu Câmiati’l-İmâm 25 (1420), 95-140.
• Aydın, Muhammed. “Temmulât fi’l-munâsebât ve dirâsetun tatbikiyye min’l-Kur’âni’l-Kerîm”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (2008), 25-45.
• Aytekin, Arif. “Bikâî’nin Ruh Görüşü”. Düzce Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/1 (2018), 66-79.
• Bikâî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn İbrâhîm b. Ömer b. Hasen er-Rubât el-Hırbevî. Naẓmü’d-dürer fî tenâsübi’l-âyât ve’s-süver. Kahire: Dâru’l-kitâbi’l-İslâmî, ts.
• Demirci, Sabri. “Kur’an Ayetleri Ve Sureleri Arasındaki Tenasüb (Fahruddin Razi‘nin Tefsiri Mefatihu’l- Gayb Örneği)”. Ekev Akademi Dergisi 19/62 (Bahar 2015), 147-172.
• Ebû Şeneb, Hânî Muhammed Mahmûd. el-Munâsebe beyne’l-fevâsili’l-Kur’âniyye ve âyâtihâ. Yüksek Lisans Tezi: el-Câmiatu’l-İslâmiyye Gazze, 2009.
• Endelüsî, Ebû Hayyân. el-Bahru’l-muhît. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1420.
• Güven, Şahin. “Tefsir İlminin Bir Alt Disiplini Olarak “Makâsıdu’s-Süver”. Bilimname 35/1 (2018), 95-124.
• Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el-Büstî. Selâsu rasêil fî i’câzi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Halefullah Ahmed, Muhammed Za’lûl Selâm. Kahire: Dâru’l-maârif bi-Misra, ts.
• Itr, Nurettin. “Münasebet İlmi Ve Kur'an Tefsirindeki Önemi”. çev. Eyüp Yaka. İslami İlimler Dergisi 1/2 (Güz 2006), 219-245.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tunisiyye li’n-neşr, 1984.
• İbn Fûrek, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen b. Fûrek el-İsfahânî en-Nîsâbûrî. Tefsiru’l-Kur'ân. İstanbul: Millet Kütüphanesi, Feyzullah Efendi Bölümü, 50.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil. Tefsîru İbn Kesîr. thk. Muhammed Huseyn Şemsuddîn. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye. 1419.
• İbnü’l-Mukaffa‘, Ebû Muhammed (Ebû Amr) Abdullah (Rûzbih / el-Mübârek). Edebü’ṣ-ṣaġīr ve’l-edebu’l-kebîr. Beyrut: Dâru Beyrût li’t-tıbâati ve’n-neşr, 1977.
• İbnü’z-Zübeyr es-Sekafî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. İbrâhîm b. ez- el-Gırnâtî el-Endelüsî. el-Burhân fî tertîbi suveri’l-Kur’ân. thk. Muhammed Şa’bânî. Fas: Vizâratu’l-evkâf, 1990.
• İzz b. Abdisselâm, Abdülazîz. el-İşâra ile’l-îcâz fî ba’di envâi’l-mecâz. Medine: El-Mektebetu’l-İlmiyye, ts.
• Kaplan, Abdürrahim. “Bikâ‘î’nin Nazmü’d-Dürer Adlı Tefsirinde İsrailiyât - Amaç, Dayanak Ve Sınırlar”. The Journal of Academic Social Science Studies 71 (Sonbahar 2018), 291-302.
• Kara, Necati. “Nazmü’d-Dürer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/463-464. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Kara, Necati. Burhanuddin İbrahim b. Omer el-Bika'i (885 / 1480) Ve Tefsirindeki Metodu. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 1981.
• Kara, Ömer. “Bikâî’nin Nazmu’d-Dürer’inde Yer Alan İhtibak Metinleri”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (2000), 149-224.
• Kattân, Mennâ’. Mebâhisun fî ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Mektebetu Vehbe, ts.
• Kuşeyrî, Ebü’l-Kāsım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik. Letâifu’l-işârât. thk. Abdüllatîf Hasen Abdurrahman. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2007.
• Mahfûzîn, Anaoğrah & Abdülâlî, Bây Zekûb. “Nazariyyetu nazmi’l-Kur’ân ve istihdâmuhâ fî tefsiri nazmi’d-durer”. Câmiatu’l-medîneti’l-âlemiyye mecelletu’l-ulûmi’l-İslâmiyyeti’d-devliyye 2/2 (2018), 23-42.
• Müşâhere, Mûsa Meşhûr. et-Tenâsubu’l-Kur’ânî inde’l-İmâmi’l-Bikâî: Dirâsetun belâğiyye. Yüksek Lisans Tezi: Ürdün Üniversitesi, 2001.
• Necm, İkbâl Vâfî. et-Tenâsub ve devruhu fi’l-i’câzi’l-Kur’ânî. Yüksek Lisans Tezi: Câmiatu’l-Kûfe, 2009.
• Nursi, Said. Mektubat. İstanbul: Envar Neşriyat, 2003.
• Özel, Mustafa. “Tefsir Kaynağı Olarak Kitab-ı Mukaddes: İbrahim Bikâî Örneği”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/1 (2010), 71-91.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî. Mefâtîḥu’l-ġayb. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî, 1420.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-İtkân fî ulûmi’I-Kur’ân. thk. Şuayb Arnavûd. Beyrut: Muesesetu’r-risâle, 2008.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. Kitâbu esrâri tertîbi’l-Kur’ân. thk. Abdülkâdir Ahmed Atâ. Merzûk Alî İbrâhîm. Kâhire: Dâru’l-fadîleti li’n-neşr, ts.
• Taberi, Ebû Ca’fer. Câmiu’l-beyân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî. b.y.: Dâru Hicr, 2001.
• Topaloğlu, Bekir. “Nebe’ Sûresi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/470-471. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Topaloğlu, Bekir. “Rahmân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/415-417. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Üzüm, İlyas. “Kevser Sûresi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/345. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Yılmaz, Mehmet Faik. “Münâsebâtü’l-âyât ve’s-süver”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/569. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Yılmaz, Mehmet Faik. Âyetler ve Sûreler Arasındaki Münâsebet. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Yüksel, Yakup. “Beydâvî Tefsiri’nde Besmele Tahlili”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/26 (2012/2), 91-107.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl el-Bağdâdî. Maâni’l-Kur’ân. thk. Abdülcelîl Abduh Şelebî. Beyrut: Âlemu’l-kutub, 1988.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-Arabî, 1407.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî el-Mısrî el-Minhâcî. el-Burhân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Şa’bânî. Fas: Vizâratu’l-evkâf, 1990.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilu’l-irfân. thk. Fevvâz Ahmed Zumerlî. b.y.:. ts.