انعكاس فكر التطور في الترجمة التركية لمعاني القرآن: "القرآن الحكيم" كدراسة حالة

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 513 - 538, 30.10.2024

İdris Sami Sümer

https://doi.org/10.31121/tader.1489383

Öz

من المشكلات التي تكون موضعًا للنقد في تأويلات القرآن الكريم وتفسيره باللغة التركية هي أن يعكس المترجمون آراءهم الشخصية على تفسير تعبيرات آيات القرآن الكريم. ومن الأمثلة المثيرة لهذا الواقع نظرية التطور، التي لا قيمة لها سوى كونها نظرية علمية، وتأثيرها القاطع على ترجمة القرآن الكريم، وقد ترجمت بعض الآيات كدليل وحجة على صحة هذه النظرية.
وقد ترجمت بعض الآيات كدليل وحجة على صحة نظرية التطور في الترجمة المسماة باسم "ترجمة القرآن الحكيم" التي ألفها إسماعيل ياقوت، الذي ادعى أن لنظرية التطور حقيقة دامغة، وترجم بعض الآيات ةفقا لهذه النظرية في الهوامش التي تتعلق بالآيات المعنية في كتابه "ترجمة القرآن الحكيم". وقد ينظر باحث إلى نظرية التطور إيجابيًا، ولا تهدف هذه الدراسة إلى مناقشة حقيقة هذه النظرية، بل تهدف إلى أن مناقشة انعكاس نظرية التطور على ترجمة بعض الآيات القرآنية وعرض النظرية كحقيقة مثبتة والدفاع عنها بأسلوب جازم في الهوامش التي تتعلق بالآيات المعنية. وفي هذا الموضوع نحتاج إلى النقد العلمي الذي سيبحث في هذه الترجمة المذكورة من هذه الوجهة فقط. وعلى غرار ذلك، دُرِسَت الآيات التي يربطها المؤلف بنظرية التطور، وقد دُققت ترجمة وتفاسير الآيات المعينة التي كتبها المؤلف. حاول الباحث توضيح ما إذا كانت الآيات التي تم تفسيرها في الترجمة المعنية والمتعلقة بالتطور قد أُخرجت من سياقها اللغوي والموضوعي أم لا، وما إذا كانت تتوافق مع وجهات نظر علماء اللغة العربية والمفسرين أم لا.

Anahtar Kelimeler

التفسير, القرآن الكريم, ترجمة, خلق, التطور

Evrim Düşüncesinin Türkçe Kur’ân Meâline Yansıması ‘‘Kur’ân’ı Hakim Meâli’’ Özelinde Bir İnceleme

Öz

Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe meâllerinde eleştiri konusu yapılan sorunlardan birisi de mütercimlerin indi düşüncelerini yorum ekseninde âyet meâllerine yansıtmalarıdır. Bu probleme en ilginç örneklerden birisi de henüz bilimsel bir teori olmaktan öte bir değeri olmayan evrim görüşünün, kesin bir olguymuş gibi Kur’an meâline yansıtılması ve bazı âyetlerin bu çerçevede çevrilip yorumlanmasıdır. İsmail Yakıt tarafından ortaya konulan Kur’ân’ı Hakim Meâli isimli meâlde de bazı âyetler evrim teorisine delil mahiyetinde çevrilmiş ve ilgili âyet meâllerine düşülen dipnotlarda evrimin inkâr edilemez bir gerçeklik olduğu ileri sürülmüştür. Evrim teorisi üzerine doktora yapan İsmail Yakıt, birçok akademik çalışmasında da evrimi gündeme getirmiş ve evrimin gerçekliğinin kesin olduğunu ileri sürmüştür. Elbette bir ilim adamının evrimle ilgili olumlu düşünmesi kendi tercihidir. Bu çalışmanın amacı da evrim düşüncesinin hakikatini tartışmak değildir. Sorun, evrim teorisinin kesinliği kanıtlanmış bir hakikatmiş gibi bazı âyet meâllerine yansıtılması ve ilgili âyet meâllerine düşülen dipnotlarda kati bir dille savunulmasıdır. Bu durum eleştiriye ihtiyaç duyan bir husustur. Çalışmada, mezkûr meâl sadece bu yönüyle inceleme konusu yapılmıştır. Bu kapsamda, müellifin evrimle ilişkilendirdiği âyetler tespit edilmeye çalışılmış ve ilgili âyetlere verdiği meâl ve açıklamalar değerlendirme konusu yapılmıştır. Çalışma sonunda tespit edilebildiği kadarıyla, ilgili meâlde evrimle ilişkili yorumlanan âyetlerin; bağlamından koparılıp koparılmadığı, Arap dili alimlerinin ve müfessirlerin bakış açısıyla uyuşup uyuşmadığı ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'an, Meâl, Yaratılış, Evrim

Destekleyen Kurum

Yoktur

Teşekkür

İlginize teşekkür ederim.

Reflection of the Thought of Evolution in the Turkish Translation of the Qur'an An Examination Specially on the "‘Kur’ân’ı Hakim Meali"

Öz

One of the problems criticized in the Turkish translation of the Qur’ān is that some translators present their thoughts as the translation of the Qur’ān. One of the most interesting examples of this problem is that the theory of evolution, which has no value other than as a scientific theory, is mirrored in the meaning of the Qur’ān as if it were a truth. Some verses are translated and interpreted within this framework. In the translation "Kur’ân’ı Hakim Meâli" written by İsmail Yakıt, some verses were translated as evidence for the theory of evolution. In the footnotes of the relevant verses interpretations, it was claimed that evolution is an undeniable reality. İsmail Yakıt, who has a doctorate in the theory of evolution, has brought evolution to the agenda in many of his academic studies and claimed that the reality of evolution is certain. Of course, it is a scientist's own choice to think positively about evolution. The purpose of this study is not to discuss whether the evolution theory is false or true. The problem is that the theory of evolution is reflected in some verses’ interpretations as if it were a proven truth and is defended in a definitive manner in the footnotes to the relevant verses’ interpretations. This situation needs to take some criticism from certain aspects. In this study, the mentioned translation was examined from this point. In this context, the verses that the author associates with evolution were tried to be identified, and the meanings and explanations he gave to the relevant verses were evaluated. At the end of the study, as far as could be determined, an effort was made to reveal whether the verses interpreted in relation to evolution in the relevant meaning were taken out of context and whether they align with the perspectives of scholars of the Arabic language and classical commentators.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’ān, Translation, Creation, Evolution

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Muʿcemü’l-müfehres. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1996.
• Akgül, Ramazan. Yeni İlm-i Kelâm Bağlamında Darvinizm’e Yazılan Reddiyeler. İstanbul: İbn Haldun Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Ateş, Süleyman. “Kur’ân-ı Kerim’e Göre Evrim Teorisi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XX (1975), 127-146.
• Bakkal, Ali. “Nefs-i Vâhide Nedir? = What is Nefs-i Vahide?” Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48 (2022), 108-132.
• Bayati, Ahmet Teil al. “Mevkifu Mustafa Sabri min Nazariyyeti Darwin = Mustafa Sabri ve Darwin’in Evrim Kuramı = The Views of Mustafa Sabri and Darwin’s Theory”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi IX/1 (2023), 15-30.
• Bayrakdar, Mehmet. “Kınalızâde Ali Efendi ve Evrim Fikri”. Uluslararası Kınalızâde Ailesi Sempozyumu, 31-37.
• Bayrakdar, Mehmet - Vural, Mehmet. “Cahız ve Biyolojik Evrimciliğin Doğuşu”. Kelâm Araştırmaları Dergisi<br /> Kader X/1 (2012), 117-126.
• Begavî, Ebû Muhammed Hüseyn b. Mes’ûd b. Muhammed. Meâlîmü’t-tenzîl fi tefsîri’l-Kur’ân. thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1999.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullâh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl (Tefsîrü’l-Beyzâvî). ed. Muhammed Abdurrahman el-Mer‘aşlî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1418/1997.
• Çıtır, Aslan. “Kur’ân’ın Müheyminliğinde İlâhî Vahiylerin Korunmuşluğu Üzerine”. Eskiyeni: Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi <br /> Eski Yeni: Üç Aylık Düşünce Dergisi<br /> Eskiyeni: Sosyal Bilimler Dergisi 46 (2022), 305-335.
• Demir, Remzi - Yurtoğlu, Bilal. “Unutulmuş Bir Osmanlı Düşünürü Hoca Tahsin Efendi’nin Târîh-i Tekvîn Yâhûd Hilkat Adlı Eseri ve Haeckelci Evrimciliğin Türkiye’ye Girişi”. Nüsha: Şarkiyat Araştırmaları Dergisi I/2 (2001), 166-196.
• Demirci, Osman. “Modern Evrim Teorisinin Muhammed İkbal’in Düşüncelerindeki Rolü Üzerine Eleştirel Bir Yaklaşım = A Role of Modern Evolution Theory Over Mohammad Iqbal’s Thoughts: A Critical Approach”. Kelâm Araştırmaları Dergisi XIX/2 (2021), 727-756.
• Doko, Enis. “Islam and Evolution: A Defense = İslam ve Evrim: Bir Savunma”. Kelâm Araştırmaları Dergisi<br /> Kader XIX/3 (2021), 899-913.
• Ebüssuûd, Muhammed b. Muhammed b. Mustafa. İrşâdü’l-ʿakli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Azim Yayınları, ts.
• Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Kâsım b. Muhammed. el-Müzekker ve’l-mü’ennes (Kitâbü’t-tezkîr ve’t-te’nîs). ed. Muhammed Abdülhâlik Uzayme. 2 Cilt. Lecnetü İhyâi’t-Türâs, 1981.
• Erten, Murat. “İbn Haldûn’da Varlık ve İnsanın Evrimi = Evolution of Existence and Man on Ibn Khaldun”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi XXI (2019), 59-79.
• Ezdî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen b. Düreyd. Cemheratü’l-luga. thk. Remzî Munîr Ba’lebekkî. Beyrut: Dâru’l-‘İlmi li’l-Melâyîn, 1987.
• Ferâhîdî, Ebû Abdurrahman el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. Kitâbü’l-ayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî - İbrâhîm es-Sâmerrrâî. 8 Cilt. b.y.: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, ts.
• Gördük, Yunus Emre. “Elmalılı Hamdi Hz. Âdem’in Evrimle Yaratıldığını mı Söylüyor? (Süleyman Ateş’in İddiası Üzerine Bir İnceleme)”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 42 (Ocak 2019), 27-42.
• Güllüce, Veysel. “Canlıları Evrimci Bakış Açısıyla Okumanın Kur’an Işığında Değerlendirilmesi = The Evaluation in the Light of the Qur’an from the Evolutionary Living Things View’s Reading”. 3rd International Creation Congress in the Light of Sciences Proceedings Book<br /> III. Uluslararası Bilimler Işığında Yaratılış Kongresi Bildiriler Kitabı II (2019), 1039-1045.
• Güllüce, Veysel. “Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretlerine İsnat Edilen Evrim Görüşlerinin Değerlendirilmesi”. Bütün Yönleriyle Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri Sempozyumu, 219-227.
• Hicâzî, Muhammed Mahmûd. et-Tefsîrü’l-vâzıh. Beyrut: Dâru’l-Ceylî’l-Cedîd, 10. Basım, 1413/1992.
• İbanoğlu, Fulya. “Akseki’nin Biyolojik ve Sosyal Evrim Yaklaşımı: '‘Beşeriyetin Kaynağı Hz. Âdem ise Kemâl-i Medeniyet Niçin Muhal Olsun?’' Ahmet Hamdi Akseki (Sempozyum), 463-468.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnûsiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib. el-Muharrarü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz. ed. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1422/2001.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: Dâru’s-Sadr, ts.
• İbnü’l-Mübârek, Ebû Abdurrahmân Abdullâh. Müsnedü’l-İmâm Abdullâh b. Mübârek. ed. Subhî el-Bedrî es-Sâmirâî. Riyad: Mektebetü’l-Maârif, 1408/1987.
• Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdülmelik. Letâifü’l-işârât. ed. İbrahim el-Besyûnî. Mısır: el-Heyetü’l-Mısrıyyetü’l-Âmmetü li’l-Küttâb, 3. Basım, ts.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. thk. Bekir Topaloğlu. İstanbul: Dâru’l-Mîzân, 2007.
• Merâgî, Ahmed b. Mustafa. Tefsîrü’l-Merâgî. 30 Cilt. Mısır: Şeriketü Mektebetü ve Matbaatü Mustafa el- Bâbî el-Halebî ve Evlâduhû, 1. Basım, 1946.
• Mevdûdî, Ebü’l-A‘lâ. Tefhîmü’l-Kur’ân. çev. Muhammed Han Kayani vd. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
• Muhammed Esed. Kur’an Mesajı: Meal-Tefsir. çev. Cahit Koytak - Ahmet Ertürk. Ankara: İşaret Yayınları, 2002.
• Mukâtil, Ebü’l-Hasen Süleymân b. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullâh Mahmûd Şehhâte. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1. Basım, 1423/2002.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’s-sahîh. ed. M. Fuâd Abdulbâkî. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 5 Cilt. Kahire: Matbaatü Îsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâhû, 1374-75/1955-56.
• Okcu, Abdulmecit. “Kur’ân ve Evrim Açısından Canlıların Oluşumu = Formation of Living Things from Perspective of the Qur’an and Evoluation”. EKEV Akademi Dergisi XVII/56 (2013), 151-177.
• Öktem, Ülker. “Darwin’in Evrim Kuramı’nın Tanzimat’taki Etkileri”. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 11 (2011), 1-24.
• Özdemir, Ahmet. “Kur’ân ve Bazı Âlimleri Açısından Yaratılış ve Evrimci Görüş = Creation and Evolutionary Opinion in Terms of the Qur’an and Some Islamic Sciences”. BİDER: Bitlis İslamiyat Dergisi<br /> Journal of Bitlis Islamiyat II/1 (2020), 61-76.
• Özgökman, Fatih. “Evrim Teorisi Tanrı İnancını Dışlar mı?” Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi I/1 (Ocak 2012), 41-60.
• Özgökman, Fatih. “Yaşamın Kökeni, Evrim ve Tanrı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi LIV/2 (2013), 49-76.
• Râzî, Fahreddîn. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1999.
• Soysal, Esra Kartal. “Teoman Duralı’nın Darvinci Evrim ve Darwinizm Eleştirisi”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2023), 42-61.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Bağdâdî. Câmiu’l-beyân an te’vili’ âyi’l-Kur’ân. thk. Mahmûd Muhammed Şâkir. 24 Cilt. Mekketü’l-Mükerreme: Dâru’t-Terbiyeti ve’t-Türâs, ts.
• Tilci, Önder. Charles Darwin ve Herbert Spencer’da Evrim, Ahlak ve Toplum Düşüncesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Vâhıdî, Ebü’l-Hasan Alî b. Ahmed b. Muhammed. et-Tefsîrü’l-basît. ed. Risâletü Doktorâde bi-Câmiati’l-İmâm Muhammed b. Suûd. 25 Cilt. ‘Imâdetü’l-Bahsi’l-İlmiyyi- Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd’i-İslâmiyye, ts.
• Yakıt, İsmail. “Darwin’den Önce İslam Düşünürlerinde Evrimle İlgili Fikirler”. Felsefe Arkivi (Dergi) 24 (1984), 101-122.
• Yakıt, İsmail. “Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Evrimle İlgili Görüşlerinin Analizi”. Türk-İslam Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu II (2007), 179-189.
• Yakıt, İsmail. “Kur’an’da Hz. Adem”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 [Kuruluşunun 700. Yılında Osmanlı Özel Sayısı] (1999), 1-18.
• Yakıt, İsmail. “Kur’an’da İnsanın Yaratılışı ve Evrimi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1998), 1-16.
• Yakıt, İsmail. Kur’an’ı Hakim Meâli-Semantik Analizli Açıklamalı ve Yorumlu. İstanbul: Ötüken, 4. Basım, 2024.
• Yakıt, İsmail. L ’attitude du christianismeet de L’İslam en face du Darwinisme( positions exegetiques ) / Darwinizm karşısında Hıristiyanlık ve İslam’ın tutumu (kutsal kitapların yorumları açısından). Paris: Université de Paris-Sorbonne, Doktora Tezi, 1979.
• Yakıt, İsmail. “Mevlâna’ya Göre Hayatın Evrimi”. Millî Mevlânâ Kongresi (Selçuk Üniversitesi), 41-56.
• Yakıt, İsmail. “Yaratılış ve Evrim Konusunda Türkçe Kur’an Meallerindeki Tercüme Hataları”. Kur’an Mealleri Sempozyumu II (2007), 229-236.
• Yılmaz, Muhammet. “Âdem ile Havva’nın Yeryüzünde İşledikleri İddia Edilen İlk Günah: Şirk (A’râf Sûresi, 189-190. Âyetler Bağlamında)”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (2015), 65-101.
• Zeccâc, Ebû İshak İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl. Me‘âni’l-Kurʾân ve iʿrâbühû. thk. Abdülcelîl Abduh Şelbî. 5 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütub, 1988.
• Zeccâc, Ebû İshak İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl. Tefsîru esmâillâhi’l-hüsnâ. ed. Ahmed Yûsuf Dikâk. b.y.: Dâru’s-Sekâfeti’l-Arabiyye, ts.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an hakâik-i gavâmîdi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. thk. Muhammed Bâsil Uyûnü’s-Sevd,. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 3. Basım, ts.