Batı Anadolu’da Güç Dengesi: Türkiye Selçuklu Devleti ile İznik Rum Devleti Arasındaki İlişkiler

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 1, 1 - 12, 30.06.2025

Galip Bingöl , Hasan Çopur

Öz

1204’teki IV. Haçlı Seferi sonrası Bizans’ın İstanbul’u kaybetmesiyle İznik’te yeni bir Bizans ruhu yaşatılmaya çalışılmış ve Thedore I. Laskaris’in liderliğineki İznik Rum Devleti kurulmuştur. Ancak bu durum İznik ile Selçuklu Devleti arasında Batı Anadolu’daki topraklar üzerinde çatışmaların yaşanmasına neden olmuştur. Sultan I. Gıyaseddin Keyhüsrev’in 1211’deki ölümü, Selçuklu içindeki taht mücadelelerini artırmış ve bu durum İznik’i rahatlatmıştı.1212’deki barış antlaşması, iki devlet arasında güvenliği sağlamış ve ilişkiler devam etmiştir. Alâeddin Keykubad dönemi, doğu cephesine yönelik dış politikalarla şekillenmiş, Moğol tehdidi ve Türkmen akınları Selçuklu’nun Batı Anadolu’daki stratejisini etkilemiştir. Rumlar, bölgeye Kumanları yerleştirerek sınırlarını korumaya çalışırken, Selçuklu Devleti uç bölgesindeki Türkmenlere destek vererek Rumlara karşı pozisyon almaya çalışmıştır. Ancak her iki devlet de Batı Anadolu’daki Türkmen hareketlerine karşı stratejik adımlar atmıştır. Bu makale, Türkiye Selçuklu Devleti ve İznik Rum Devleti arasındaki ilişkileri, Batı Anadolu’daki sınır çatışmalarını ve barış sürecini ele almaktadır. İznik Rum Devleti’nin varlığını sürdürme çabaları, Selçuklu yönetiminin Batı Anadolu’daki etkisini artırma stratejisiyle karşı karşıya gelirken, Türkmen akınları ve Moğol tehdidi gibi dış faktörler de ilişkilerin nasıl şekillendirildiği ve her iki devletin siyasi ve askeri stratejilerini, karşılıklı etkileşimlerini ve bu süreçteki diplomatik hamlelerini incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Selçuklu Devleti , İznik Rum Devleti , IV. Haçlı Seferi , Bizans , Rumlar.

The Balance of Power in Western Anatolia: Relations Between the Seljuk Empire of Turkey and the Byzantine Empire of Nicaea

Öz

After the loss of Constantinople by the Byzantine Empire following the Fourth Crusade in 1204, efforts, were made to revive the Byzantine spirt in Nicea, leading to establishment of the Nicean Byzantine Empire under the leadership of Theodore I. Laskaris. However, this situation resulted in conflicts between the Nicean Empire and the Seljuk State over territories in Western Anatolia. The death Sultan I. Gıyaseddin Keyhüsrev in 1211 intensified the internal struggles fot the throne within the Seljuk Empire, which relieved Nicea. The peace treaty of 1212 secured relations betwen the two states, and diplomatic relations continued. The reign of Alaeddin Keykubad was shaped by foreign policies focused on the eastern front, with the Mongol threat and Turkmen raids infuluencing the Seljuck’s strategy in Western Anatolia. The Byzantines attempted to defend their borders by setting the Cumans in the region, while the Seljuks supported the Turkmen in the frontier region, taking a position against the Byzantines, However, both states took strategic steps to counter Turkmen movemnts in Western Anatolia. This article examines the relations between the Seljuc Sultanate of Rum and the Niceaen Byzantine Empire, the border conflicts in Western Anatolia, and the peace processes. The efforts of the Nicaean Empire to maintain is existence were confronted by the Seljuk’s strategies to increase their influence in Western Anatolia, while external factors such as Turkmen raids and the Mongol threat shaped how relations evolved, as well as the political and military strategies, interactions, diplomatic moves of both states.

Anahtar Kelimeler

Seljuk Sultanate of Rum , Nicaean Byzantine Empire , Fourth Crusade , Byzantines , Rum.

Kaynakça

• Abu’l-Farac. (1999). Abu’l-Farac Tarihi (Çev. Ö. R. Doğrul). Türk Tarih Kurumu.
• Aksarayî, K. M. (2000). Müsâmeretü’l-Ahbâr (Çev. M. Öztürk). Türk Tarih Kurumu.
• Ayönü, Y. (2006). Selçuklu-Bizans ilişkileri. Türkler, (6).
• Baykara, T. (1997). I. Gıyaseddin Keyhüsrev (1164-1211) Gazi-Şehit. Ankara.
• Cahen, C. (2002). Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler (Çev. E. Üyepazarcı). Tarih Vakfı.
• Demirkent, I. (2005). Bizans Tarihi Yazıları. Dünya Yayıncılık.
• Georgios, A. (2008). Vekayinâme (Çev. B. Umar). İstanbul.
• Göksu, E. (2010). Türkiye Selçuklularında Ordu. Türk Tarih Kurumu.
• Herbert, J. (2010). Selçuklu Sultanlarından Birinci Alâeddin Keykubad’ın emniyet politikası. Zeki Velidi Togan’a Armağan. Ankara.
• İbn Bibi. (1996). el-Evâmirü’l-Alâiyye fi’l-Umûri’l-Alaiyye, Selçukname (Çev. M. Öztürk). T.C. Kültür Bakanlığı 1000 Temel Eser.
• İbnü’l-Esir. (1987). el-Kâmil fi’t-Tarih (Çev. A. Ağırakça & A. Özaydın). İstanbul.
• Kaya, S. (2006). I. Gıyâseddin Keyhüsrev ve II. Süleymanşah Dönemi Selçuklu Tarihi. Türk Tarih Kurumu.
• Kaymaz, N. (2009). II. Gıyaseddin Keyhüsrev ve Devri. Türk Tarih Kurumu.
• Kılıç, Ş. (tarih yok). Yükselme devri Selçuklu-Bizans ilişkileri. Türkler, (6), 618-629.
• Koca, S. (1997). Sultan I. İzzeddin Keykâvus (1211-1220). Türk Tarih Kurumu.
• Longdon, J. (1992). Byzantium’s Last Imperial Offensive in Asia Minor. New York.
• Keçiş, M. (2009). Georgios Akropolites ve “Tarih” adlı eseri. AÜDTCF, 28(45).
• Niketas K. (2004). Historia’sı 1195-1206 (İstanbul’un Haçlılar Tarafından Zaptı ve Yağmalanması) (Çev. I. Demirkent). İstanbul.
• Ostrogorsky, G. (2006). Bizans Devleti Tarihi (Çev. F. Işıltan). Türk Tarih Kurumu.
• Runciman, S. (2008). Haçlı Seferleri Tarihi (Çev. F. Işıltan). Türk Tarih Kurumu.
• Savvides, A. G. C. (1991). Acropolites and Gregoras on the Byzantine-Seljuk confrontation at Antioch-on-the Meander (A. D. 1211), English translation and commentary. AÜDTCF, Tarih Araştırmaları Dergisi, 15(26), 93-101.
• Sevim, A. (2000). Anadolu’nun Fethi (Selçuklular Dönemi). Türk Tarih Kurumu.
• Şen, M. E., & Bingöl, G. (2022). Anadolu’da Moğol tahakkümüne karşı aykırı bir ses: Beylerbeyi Hatiroğlu Şerafeddin. Ortaçağ Araştırmaları Dergisi, 5(2), 381-392. https://doi.org/10.48120/oad.1171449
• Turan, O. (2010). Selçuklular Zamanında Türkiye. Turan Neşriyat.
• Umar, B. (1993). Türkiye’deki Tarihsel Adlar. İstanbul.
• Umar, B. (1999). Karia. İnkılap Kitapevi.
• Uyumaz, E. (2003). Sultan I. Alâeddin Keykubad Devri Türkiye Selçuklu Devleti Siyasi Tarihi (1220-1237). Türk Tarih Kurumu.
• Wittek, P. (1999). Menteşe Beyliği (Çev. O. Ş. Gökyay). Türk Tarih Kurumu.
• Yakubovski, A. (1954). İbn Bibi’nin, XIII. asır başında Anadolu Türklerinin Sudak, Polovets (Kıpçak) ve Ruslara karşı yaptıkları seferin hikayesi (Çev. İ. Kaynak). AÜDTCF, 12.