Osmanlı Siyaset Düşüncesi Kaynakları ile İlgili Yeni Bir Kavramsallaştırma: Islahatnâmeler

Yıl 2003, Sayı: 2, 299 - 338, 01.09.2003

Coşkun Yılmaz

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

A New Conceptualization Concerning the Sources on Ottoman Political Thought: Islahatnames

Öz

Upon the signs of corruption in the administration and bureaucracy, a new literature which focuses with a new pattern on the administrative issues came into being. This genre bared authentic features, especially with its suggestions, critiques, interpretation of the past and references to the past. There has been serious conceptual confusion on the identification of this genre. Here, it is argued that ıslahatname is the most correct concept for these historical sources. This article aims to introduce a new conceptualization concerning the sources that are frequently referred in the Ottoman political thought and then presents the leading examples of the genre. It also evaluates the critiques addressed to these sources and attempts to bring in a new approach in reading and understanding them. After discussing their importance in the Ottoman social and political thought, it assesses their role in the history of Turkish/Ottoman reform tradition.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Aktan, Coşkun Can, “Politikada Liyakat Üzerine Kutadgu Bilig Ve Koçi Bey Risale- si’nden Öğreneceklerimiz”, Yeni Türkiye, Ankara, 1997, sy. 14, s. 1389-1392.
• Akün, Ömer Faruk, “Koçi Bey”, DİA, C. 26, s. 143-148.
• Akyılmaz, Gül, “Osmanlı Devleti’nde Reâyâ Kavramı Ve Devlet-Reâyâ İlişkileri”, Os- manlı, Kemal Çiçek (ed.), Ankara, 1999, C. IV, s. 40-56.
• Akyüz, Vecdi, Osmanlıda Din Devlet İlişkileri, İstanbul, 1999.
• Ali b. Mecdüddin eş-Şahrudi, Musannifek, Tuhfetü’l-vüzera, Mustafa Çiçekler (haz.), İstanbul 2002, (basılmamıştır).
• Alkan, Ahmet Turan, “Nizâm-ı Âlem”, Osmanlı Ansiklopedisi, İstanbul, 1996, s. 260.
• Anay, Harun, “Celaleddin Devvânî Hayatı Eserleri Ahlak ve Siyaset Düşüncesi”, Dok- tora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1994.
• Arslan, Mahmut, “Eski İran Devlet Geleneği ve Siyâsetnâmeler”, İstanbul, Üniversi- tesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Dergisi, İstanbul, 1989, sy. 1, s. 231-262.
• Arslan, Mahmut, Kutadgu Bilig’deki Toplum ve Devlet Anlayışı, İstanbul, 1987.
• Arslantürk, Zeki, Naîmâ’ya Göre XVII. Yüzyıl Osmanlı Toplum Yapısı, İstanbul, 1997.
• Aruçi, Muhammed, “Hasan Kâfi”, DİA, c. 16, s. 326-329.
• Atik, Kayhan, “XVII. Yüzyıl Osmanlı Aydınlarına Göre İlmiye Teşkilatındaki Çözül- meye İlişkin Tespit ve Teklifler”, Türkler, Hasan Celal Güzel (ed.), Ankara, 2002, c. 11, s. 45-51.
• Atmaca, Veli, “Hadisleri Bakımından Siyâsetnâmeler ve Ebun’necib’in Ennehcü’l Meslûk fî Siyâseti’l-Mülûk’u”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 1993.
• Avcılar, Suna Başak, “Osmanlı Tabakalaşma Sistemine İlişkin Görüşler Üzerine Bir Değerlendirme”, Osmanlı, Kemal Çiçek (ed.), Ankara, 1999, c. 2, s. 55-68.
• Aykut, Nezihi, “Hasan Beyzade Ahmet Paşa”, DİA, c. 16, s. 363-364.
• Aynî Ali Efendi, Kavânîn-i Âl-i Osmânî der Hülâsa-i Mezâmin-i Defter-i Dîvan, Tay- yip Gökbilgin (haz.), İstanbul, 1979.
• Aziz Efendi, Kânunnâme-i Sultânî lî Aziz Efendi, On Yedinci Yüzyılda Bir Osmanlı Devlet Adamının Islahat Teklifleri, Rhoads Murphey (haz.), Harvard, 1985.
• Baysun, M. Cavid, “Naîma”, İA, c. 9, s. 44-49.
• Berkes, Niyazi, “İlk Türk Matbaası Kurucusunun Dini ve Fikri Kimliği”, Belleten, An- kara, 1962, c. XXVI, sy. 104, s. 723-733.
• Bilgin, Azmi, “İlk Osmanlı Siyâsetnâmelerinden Enîsü’l-Celîs”, IX. Milli Türkoloji Kongresi, İstanbul, 15-19 Eylül 1997.
• Bosworth, C. E., “Nasîhat al-Mulûk” EI2, c. VII, s. 984-988.
• Canikli Ali Paşa, Tedâbîrü’l-gazavât, Yücel Özkaya (haz.), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, Ankara, 1969, sy. 12- 13, s. 119-173.
• Cezar, Yavuz, “Osmanlı Aydını Süleyman Penah Efendi’nin Sosyal, Ekonomik ve Ma- li Konulardaki Görüş ve Önerileri”, Toplum ve Bilim, İstanbul, 1988, sy. 42, s. 111-132.
• Çelebioğlu, Amil, “Kâbus-name Tercümesi Muradname’ye Dair”, Türk Kültürü, An- kara, 1978, c. XVI, sy. 192, s. 719-728.
• Çiçek, Kemal, “Osmanlı Yönetim Yapısında Yozlaşma ve Siyâsetnâmeler”, Türkiye’de Yönetim Geleneği, Davut Dursun vd. (ed.), İstanbul, 1988, s. 31-60.
• Çiçek, Kemal, “Siyâsetnâme Kültürümüze göre Siyasetteki Yozlaşma ve İdeal Siya- set”, Yeni Türkiye, Ankara, 1997, sy. 14, s. 1384-1388.
• Davutoğlu, Ahmet, “Devlet”, DİA, c. 9, s. 234-240.
• Davutoğlu, Ahmet, “Tarih idraki oluşumunda metodolojinin rolü: Medeniyetlerara- sı etkileşim açısından dünya tarihi ve Osmanlı”, Dîvân İlmî Araştırmalar, İstanbul, 1999, sy. 7, s. 1-63.
• Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Devlet Adamlarına Öğütler (Nesayihü’l-vüzera Ve’l- ümera), Hüseyin Ragıp Uğural (haz.), Ankara, 1987.
• Deniz, Gürbüz, “Son Dönem Bir Osmanlı Aydını Bursalı Mehmed Tahir Bey ve “Siya- sete Yönelik İslami Eserler” Adlı Risalesi”, İslami Araştırmalar, Ankara, 1999, c. XII, sy. 1, s.164-197.
• Deryan, Hayriye, “Hâb-nâme-i Veysî”, Mezuniyet Tezi, İstanbul Üniversitesi Edebi- yat Fakültesi, İstanbul, 1961, Türkiyat Enstitüsü nr. 571.
• Dinçer, Ömer, “Çağdaş Yönetim düşüncesi Açısından Koçi Bey Risaleleri”, İlim ve Sa- nat, İstanbul, 1992, sy. 31, s. 43-49.
• Dursun, Davud, “Osmanlı Sultanlık Rejimi Üzerine Notlar”, Çerçeve, İstanbul, 2000,
• Düzen, İbrahim, “Muhammed b. Gazi al-Malatyavi ve Eseri Ravzat al-Ukul”, Doçent- lik Tezi, Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi, Erzurum, 1978.
• Eğri, Sadettin, “Gelibolulu Âlî’nin “Nushatüs-Selâtin” adlı Eserindeki Rüşvetle İlgili Değerlendirmeler”, Tarih ve Toplum, İstanbul, 1999, sy. 181, s. 52-54.
• Erdem, Hüsameddin, “Osmanlı’da Ahlak ve Bazı Ahlak Risaleleri”, Selçuk Üniversite- si İlahiyat Fakültesi Dergisi, Konya, 2000, sy. 10, s. 25-64.
• Ergen, Nevin Güngör, “Siyâsetnâmelerimizde Çizilen “Devlet Adamı” Portresinin Te- mel Özellikleri”, Bilig, Ankara, 1999, sy. 8, s. 27-47.
• Ergene Boğaç, “Osmanlı’da Adalet Söylemi Üzerine Uzunca Bir Not”, Mürekkep, An- kara, 1998, sy. 10-11, s. 206-215.
• Ergene Boğaç, A., “On Ottoman justice: interpretations in conflict (1600-1800)”, Isla- mic Law and Society, Leiden: Brill, 2001, c. 8, sy. 1, s. 52-87.
• Faroqhi, Suraiya, Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla, İstanbul, 1998.
• Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri, İçtimaiyyât, İstanbul, 1947.
• Fleischer, Cornell H., Tarihçi Mustafa Âli Bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı, çev. Ayla Ortaç, İstanbul, 1996.
• Fleischer, Cornell H., “From Şehzade Korkud To Mustafa Âli: Cultural Origins Of The Ottoman Nasihatname”, Congress on the Social and Economic History of Turkey, Hieth W. Lowry vd. (ed.), İstanbul: İSİS Pres, 1990.
• Fleischer, Cornell H., “Royal Authority, Dynastic Cylism and “İbn Haldunism” in Six- teenth Century Ottoman Letters”, Journal of Asian and African Studies, 1983, c. XVIII, sy. 3-4, s. 198-220.
• Fodor, Pal, “Stade and Society, Crisis and Reform in 15th-17thCentury Ottoman Mir- ror For Princes”, Acta Oriantalia Academia Scientiarum Hung Tomus, Bu- dapeşte, 1986, c. XL, sy. 2-7, s. 217-240.
• Gökbilgin, Tayyip, “XVII. Asırda, Osmanlı Devleti’nde Islahat İhtiyaç ve Temayülleri ve Kâtip Çelebi”, Kâtip Çelebi Hayatı ve Eserleri Hakkında İncelemeler, An- kara, 1985, s. 196-220.
• Gökbilgin, Tayyip, “Devlet Adamları Vasıfları ve Tarihimizde Bazı Bilgili Devlet Adamları”, İstanbul Üniversitesi İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, sy. 4, s. 18-20.
• Gökbilgin, Tayyip, “Lütfi Paşa”, İA, c. 7, s. 96-101.
• Gökyay, Orhan Şaik, “Düstûrul-amel”, DİA, c. 10, s. 50-51.
• Gökyay, Orhan Şaik, “Katip Çelebi”, DİA, c. 25, s. 36-40.
• Gökyay, Orhan Şaik, “Nasîhatü’s-selâtin”, Tarih ve Toplum, İstanbul, 1995, c. IV, s. 134-140.
• Görgün, Tahsin, “Osmanlı’da Nizam-ı Alem Fikri ve Kaynakları Üzerine Bazı Göz- lemler”, İslami Araştırmalar, Ankara, 2000, c. 13, sy. 2, s. 180-188.
• Haarmann, Ulrich, “The Plight Of the Self-Appointed Genius-Mustafa ‘Ali”, Arabica, 1991, c. XXXVIII, sy. 1, s. 72-86.
• Hadj, Rıfa’at Abou-El, Modern Devletin Doğası 16.Yüzyıldan 18.Yüzyıla Osmanlı İm- paratorluğu, çev. Oktay Özel ve Canay Şahin, Ankara, 2000.
• Hadj, Rıfa’at Abou-El, “Fitnah, huruc ala al-sultan and nasihat, political struggle and social conflict in Ottoman society, 1560s-1770s”, Actes du VI Symposium du comite Internationel d’etudes pre-ottomanes et Ottomanes, İstanbul, 1987.
• Hadj, Rıfa’at Abou-El, “The Ottoman Nasihatname as a Discourse Over “Moralitiy”, Robert Mantran etudes Reunies et presentees par, Abduljelil Temimi (ed.), Zaghoan, 1988, s. 17-30.
• Hasan Kafi el-Akhisari, Usûlü’l-hikem fi Nizâmi’l-âlem, Mehmed İpşirli (haz.), İstan- bul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, İstanbul, 1981, sy. 11, s. 239-278
• Hathaway, Jane, “Problems of Periodization in Ottoman History: The Fifteenth thro- ugh the Eighteenth Centuries”, The Turkish Studies Association, Fall 1996, c. XX, sy. 2, s. 25-31.
• Heffening, “Tedbir”, İA, c. 12/I, s. 108-109.
• Heper, Metin, “Osmanlı-Türk Bürokratik Kurumlaşması-I Patrimonyalizm”, Türk Kamu Bürokrasisinde Gelenekçilik ve Modernleşme Siyaset Sosyolojisi Açı- sından Bir İnceleme, İstanbul, 1997, s. 54-71.
• Hezarfen Hüseyin Efendi, Telhîsü’l-beyân Fi Kavânîn-i Âli Osman, Sevim İlgürel (haz.), Ankara, 1998.
• Hirzül-Mülûk, Hazırlayan Yaşar Yücel, Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Kaynaklar, Ankara, 1988.
• Hovard, Douglas A., “Ottoman Historiography and the Literature of “Decline” of the Sixteenth and Seventeenth Centuries”, Journal of Asian History, 1988, c. XXII, sy. 1, s. 52-77.
• İbrahim Müteferrika, Usûlü’l-hikem Fi Nizâmi’l-ümem, Adil Şen (haz.), Ankara, 1995.
• İlgürel, Mücteba, “Hüseyin Efendi (Hezarfen)”, DİA, c. 18, s. 544-546.
• İnalcık, Halil, “Adaletnameler”, Belgeler, Ankara, 1967, c. II, sy. 3-4, s. 49-145.
• İnalcık, Halil, “Kutadgu Bilig’de Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri”, Reşit Rahmeti Arat İçin, Ankara, 1966, s. 259-271.
• İnalcık, Halil, “Osmanlı Padişahı”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Der- gisi, Ankara, 1958, c. XIII, sy. 4, s. 68-79.
• İnalcık, Halil, “Osmanlı Tarihinde Dönemler”, çev. F. Kırlıdökme-Mollaoğlu, Osman- lı Tarihi Araştırmaları, Ankara, 1999, sy. 10, s. 333-350.
• İnalcık, Halil, “Osmanlı Tarihine Toplu Bakış”, Osmanlı, Kemal Çiçek (ed.), Ankara, 1999, c. 1, s. 37-122.
• İnalcık, Halil, “Osmanlılar’da Saltanat Veraseti Usulü ve Türk Hakimiyet Telakkisiyle İlgisi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Ankara, 1959, c. XIV, sy. 1, s. 69-94.
• İnalcık, Halil, (“Sultanizm” Üzerine Yorumlar: Max Weber’in Osmanlı Siyasal Tiple- mesi”) Dünü ve Bugünüyle Toplum ve Ekonomi, İstanbul, 1994, sy. 7, s. 26- 35.
• İnalcık, Halil, “Şeriat ve Kanun, Din ve Devlet”, İslamiyat, Ankara, 1998, c. 4, sy. 1, s. 135-142.
• İnalcık, Halil, “Türk Devletlerinde Sivil Kânun Geleneği”, Türkiye Günlüğü, Ankara, 1999, sy. 58, s. 4-11.
• İnalcık, Halil, Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, İstanbul, 2000.
• İpşirli, Mehmed, “Andreas Tietze: Mustafa Ali’s Counsel for Sultans of 1581”, Osman- lı Araştırmaları, İstanbul, 1980, c. I, s. 261-265.
• İpşirli, Mehmed, “Âsafnâme”, DİA, c. III, s. 456.
• İpşirli, Mehmed, “Islahat”, DİA, c. XIX, s. 170-174.
• İpşirli, Mehmed, “Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Bir Eser: Kavânîn-i Osmânî ve Râ- bıta-i Âsitâne”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, İstanbul, 1994, sy. 14, s. 9-35.
• İpşirli, Mehmed, “Osmanlı İdarî Geleneği’nin Teşekkülü ve Tatbikatı”, XV. ve XVI. As- rı Türk Asrı yapan Değerler, Abdulkadir Özcan (ed.), Mahir Aydın (haz.), İs- tanbul, 1999, s. 109-121.
• İpşirli, Mehmed, “Osmanlı İlmiye Mesleği Hakkında Gözlemler (XVI. – XVII. Asır- lar)”, Osmanlı Araştırmaları, İstanbul, 1988, c. VII-VII, s. 273-285.
• İslamoğlu, Huri, “16. Yüzyıl Anadolusu’nda Köylüler, Ticarileşme ve Devlet İktidarı- nın Meşrulaştırılması”, Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım, Çağ- lar Keyder ve Faruk Tabak (ed.), çev. Zeynep Altok, İstanbul, 1998, s. 59-82.
• Kafadar, Cemal, “Osmanlı Siyasal Düşüncesinin Kaynakları Üzerine Gözlemler”, Mo- dern Türkiye’de Siyasi Düşünce, İstanbul, 2001, c. 1, s. 23- 28.
• Kafesoğlu, İbrahim, “Büyük Selçuklu Veziri Nizamülmülk’ün Eseri Siyâsetnâme ve Türkçe Tercümesi”, Türkiyat Mecmuası, İstanbul, 1955, sy. XI, s. 231-256.
• Kafesoğlu, İbrahim, “Yazılışının 900. Yılı Münasebetiyle Kutadgu Bilig ve Kültür Ta- rihimizdeki Yeri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, İstanbul, 1970, sy. 1, s. 1-38.
• Kaplan, Mahmut, “Divan Edebiyatında Manzum Nasihat-name Yazan Şairler ve Eserleri I”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Van 1992, c. III, sy. 3, s. 23-68.
• Karal, Enver Ziya, “Yavuz Sultan Selim’in Oğlu Şehzade Süleyman’a Manisa Sancağı- nı İdare Etmesi İçin Gönderdiği Siyâsetnâme”, Belleten, Ankara, 1942, c. VI, sy. 21, s. 37-44.
• Katip Çelebi, “Düstûru’l-Amel Li-Islâhi’l-Halel”, Kâtip Çelebi’den Seçmeler I, Orhan Şaik Gökyay (haz.), Ankara, 1981.
• Keykâvus, Kâbusnâme, çev. Mercimek Ahmed, Orhan Şaik Gökyay (haz.), İstanbul, 1944.
• Kınalıâzade Ali Efendi, Ahlâk-ı Alâî, Bulak, 1833.
• Yaşar Yücel (haz.), Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Kaynaklar, Ankara, 1988.
• Kitâbu Mesâlihi’l-Müslimîn ve Menâfi’i’l-Mü’minîn, Yaşar Yücel (haz.), Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Kaynaklar, Ankara, 1988.
• Koçibey Risalesi, Yılmaz Kurt (haz.), Ankara, 1998.
• Koçibey Risalesi, Zuhuri Danışman (haz.), Ankara, 1985.
• Kontantamer, Tuncay, “17. Yüzyıl Şairi Atayi’nin Hamsesi’nde Osmanlı İmparatorlu- ğu’nun Görüntüsü”, Ege Üniversitesi Tarih İncelemeleri Dergisi, İzmir, 1983,
• Kontantamer, Tuncay, “Nabi’nin Osmanlı İmparatorluğu Eleştirisi”, Ege Üniversitesi Tarih İncelemeleri Dergisi, İzmir, 1984, sy. 2, s. 61-105.
• Köksal, Osman, “XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Islahat İhtiyacının Algılanışı ve Islahat Temayülleri”, Osmanlı, Kemal Çiçek (ed.), Ankara, 1999, c. 7, s. 161- 169.
• Kuray, Gülbende, “Türkiye’de Bir Machievalli: Koçi Bey”, Belleten, Ankara, 1988, c. LII, sy. 205, s. 1655-1662.
• Kütükoğlu, Bekir ve Ömer Faruk Akün, “Âlî Mustafa Efendi”, DİA, c. II, s. 414-421.
• Kütükoğlu, Mübahat S., “Lütfi Paşa Asafnamesi (Yeni Bir Metin Denemesi)”, Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul, 1991, s. 49-120.
• Lekesiz, M. Hulusi, “Osmanlı İlmi Zihniyeti: Teşekkülü, Gelişmesi ve Çözülmesi Üze- rine Bir Tahlil Denemesi”, Türk Yurdu, İstanbul, 1992, c. XI, sy. 49,s. 20-31.
• Levent, Agah Sırrı, “Siyaset-nameler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, Anka- ra, 1962, s. 167-194.
• Levent, Agah Sırrı, “Ümmet Çağında Ahlak Kitaplarımız”, Türk Dili Araştırmaları Yıl- lığı-Belleten, Ankara, 1963, s. 89-115.
• Lewis, Bernard, “İslam Devlet ve Müessese Telakkileri Üzerinde Bozkır Ahalisinin Tesiri”, çev. Salih Tuğ, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İslam Tetkik- leri Enstitüsü Dergisi, İstanbul, 1960, c. II, sy. 2-4, s. 209-230.
• Lewis, Bernard, “Osmanlı İmparatorluğu’nun İnhitatı Üzerine Bazı Gözlemler”, çev. Salih Tuğ, İstanbul, Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İslam Tetkikleri Enstitü- sü Dergisi, İstanbul, 1960, c. III, sy. 1-2, s. 161-168.
• Lewis, Bernard, “Ottoman Observers of Ottoman Decline”, Islamic Studies, Karachi, 1962, c. I, sy. 1, s. 71-87.
• Lewis, Bernard, “Some Reflections on the Decline of the Ottoman Empire”, Studia İs- lamica, Karachi, 1958, sy. IX, s. 111-127.
• Lütfi Paşa, Âsafnâme, M. S. Kütükoğlu (haz.), Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul, 1991, s. 49-120
• Majer, Hans Georg, “Die Kritik and en Ulema in den Osmanishen Politischen Trak- taten des 16-18. Jahrhunderts”, Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1071- 1920), Ankara, 1980, s. 147-155.
• Mardin, Şerif, “Tabakalaşmanın Tarihsel Belirleyicileri: Türkiye’de toplumsal Sınıf ve Sınıf Bilinci”, Türkiye’de Toplum ve Siyaset, Makaleler I , İstanbul, 1992, s. 77-117.
• Mardin, Şerif, Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, İstanbul, 1998.
• Mehmed, Mustafa A., “La Crise Ottomane dans la Vision de Hasan Kiafi Akhisari (1544-1616)”, RESEE, 1975, c. 10, sy. 3, s. 385-402.
• Muhammed b. Turtuşi, Sirâcü’l-mülûk, Siyaset Ahlakı ve İlkelerine Dair, Sait Aykut (haz.), İstanbul, 1995.
• Muhyiddin Seydi Çelebi, Buhari’de Yönetim Esasları (Müstahrec mine’l-Buhari) Mehmed Erdoğan (haz.), İstanbul, 2000.
• Murphey, Rhoads, “Dördüncü Sultan Murad’a Sunulan Yedi Telhis”, VIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara, 1981, c. II, s. 1095-1099.
• Murphey, Rhoads, “Mustafa Âli and the Politics of Cultural Despair”, International Journal of Middle East Studies, 1986, sy. 21, s. 243-255.
• Murphey, Rhoads, “The Veliyüddin Telhis Notes on the Sources and Interrelations between Koçi Beg and Comtemporary Advice to Kings”, Belleten, Ankara, 1978, c. XLIII, sy. 171, s. 547-571.
• Mustafa Âli, Nushatü’s-selâtîn, Andreas Tietze (haz.), Wien, 1979, 1982, c. I, II.
• Mustafa Naîma, Tarih, Mehmed İpşirli (haz.), İstanbul, 2002 (TTK tarafından baskı- ya hazırlanıyor).
• Nahifi Süleyman Efendi, Nasihatü’l-vüzera, Mehmed İpşirli (haz.), İstanbul Üniver- sitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, İstanbul, 1997, sy. 15, s. 15-28.
• Ocak, Ahmet Yaşar, “Din ve Düşünce”, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, Ekme- leddin İhsanoğlu (ed.), İstanbul, 1998, c. II, s. 164-173.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler, İstanbul, 1998.
• Ocak, Yaşar, “Klasik Dönem Osmanlı Düşünce Hayatı” Türkler, Hasan Celal Güzel (ed.), Ankara, 2002, c. 11, s. 15-26.
• Oktay, Ayşe Sıdıka, “Kınalızâde Ali Efendi ve Ahlâk-ı Alâî”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1998.
• Okumuş, Ejder, “İbn Haldun ve Osmanlı’da Çöküş Tartışmaları”, Dîvân İlmî Araştır- malar, İstanbul, 1999, sy. 6, s. 135-151.
• Orhonlu, Cengiz, Osmanlı Tarihine Ait Belgeler: Telhisler (1597-1607), İstanbul, 1970.
• Ortaylı, İlber, “Osmanlı’da 18. Yüzyıl Düşünce Dünyasına Dair Notlar”, Modern Tür- kiye’de Siyasi Düşünce, İstanbul, 2001, c. 1, s. 37-41.
• Öz, Mehmet, “Gelenekçi Islahat Düşüncesine Göre Osmanlı Devlet ve Toplum Dü- zenindeki Çözülmenin Mahiyeti”, Türk Yurdu, İstanbul, 1994, c. 11, sy. 44, s. 49-52.
• Öz, Mehmet, “IV. Murat Devrine Ait Gelenekçi Bir Islahat Teklifi” Türkiye Günlüğü, Ankara, 1993, s. 80-85.
• Öz, Mehmet, “Klasik Dönem Osmanlı Siyasi Düşüncesi”, İslami Araştırmalar, Anka- ra, 1999, c. XII, sy. 1, s. 27-33.
• Öz, Mehmet, “On Yedinci Yüzyılda Osmanlı Devleti: Buhran, Yeni Şartlar ve Islahat Çabaları Hakkında Genel Bir değerlendirme”, Türkiye Günlüğü, Ankara, 1999, sy. 58, s. 48-53.
• Öz, Mehmet, Osmanlı’da Çözülme ve Gelenekçi Yorumlar, İstanbul, 1997.
• Özcan, Abdulkadir, “Defterdar Sarı Mehmed Paşa’nın Mali Görüş ve Faaliyetleri”, İs- tanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, İstanbul, 1981, sy. 10-11, s. 239, 252.
• Özcan, Abdulkadir, “Defterdar Sarı Mehmed Paşa”, DİA, c. 9, s. 98-100.
• Özcan, Abdulkadir, “Fatih’te Nizâm-ı Âlem Düşüncesi”, Tarih ve Medeniyet, İstanbul, 1994, sy. 3, s. 17-19.
• Özcan, Abdulkadir, “Osmanlı Siyâsetnâmelerinde Reâyâ Hukuku”, Tarih Boyunca Türkler’de İnsani Değerler ve İnsan Hakları, İstanbul, ts., c. II, s. 91-101.
• Özcan, Abdulkadir, “Şehid Ali Paşa’ya İzafe Edilen “Ta’limât-nâme”ye Dair” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, İstanbul, 1982, sy. 12, s. 191-202.
• Özel, Mustafa, İslam Geleneğinden Çağdaş Yönetime Etkici Yönetici, İstanbul, 1998.
• Özvar, Erol, “Osmanlı Tarihinin Dönemlendirme Meselesi ve Osmanlı Nasihat Lite- ratürü”, Dîvân İlmî Araştırmalar, İstanbul, 1999, sy. 7, s. 135-151.
• Rosenthal, Erwin I. J., Ortaçağda İslam Siyaset Düşüncesi, çev. Ali Çaksu, İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
• Röhborn, Von Klaus, “Mustafa Âli und die osmaniche Promemorien-Literatur bis zur Mitte des 17. Jahrhunderts”, ZDMG, Wiesbaden, 1987, sy. 137, s. 34-43.
• Sahillioğlu, Halil, “16. Yüzyıl Sonu Osmanlı Tacirleri –Vergi Adaleti- (Âlî’nin Nusha- tü’s-salâtîn’inden)”, Toplum ve Bilim, İstanbul, 1978, sy. 6-7, s. 157-174.
• Sarı, Mehmed, “Klasik Türk Şiirinde Devlet”, Osmanlı, Kemal Çiçek (ed.), Ankara, 1999, c. 9, s. 677-688.
• Savaş, İbrahim, “Layiha Geleneği İçinde XVIII. Yüzyıl Osmanlı Islahat Projelerindeki Tespit ve Teklifler”, Bilig, Ankara, 1999, sy. 9, s. 87-112.
• Severcan, Şefaettin, “Âlî’nin Siyaset Felesefesi”, İslâmiyât, Ankara, 1999, c. II, sy. 4, s. 123-144.
• Seyyid Ali Hemedani, Zahiratü’l-müluk, Necdet Yılmaz (haz.), İstanbul, 2003.
• Suzuki, Tadaşi, “Osmanlılarda Organik Bir Yapı Olarak Toplum Görüşünün Gelişme- si”, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Gelişme Dergisi, Ankara, 1987, c. XIV, sy. 4, s. 372-396.
• Şeker, Mehmed, Gelibolulu Mustafa Âli ve Mefâ’idü’n-Nefâis Fi-Kavâ’idi’l-Mecâlis, Ankara, 1997.
• Şeyhoğlu, Kenzü’l-küberâ ve Mehekkü’l-ulemâ (İnceleme-metin-indeks), Kemal Ya- vuz (haz.), Ankara, 1991.
• Tezcan, Baki, “II. Osman Örneğinde “İlerlemeci” Tarih ve Osmanlı Tarih Yazıcılığı” Osmanlı, Kemal Çiçek (ed.), Ankara, 1999, c. VII, s. 658-669.
• Timur, Taner, Osmanlı Kimliği, Ankara, 1998.
• Uğur, Ahmet, Osmanlı Siyâsetnâmeleri, ts.
• Uluçay, M. Çağatay, “Koçi Bey’in Sultan İbrahim’e Takdim Ettiği Risale ve Arzlar”, Ze- ki Velidi Togan’a Armağan, İstanbul, 1955, s. 177-199.
• Unat, Faik Reşit, “Kemankeş Kara Mustafa Paşa Layihası”, Tarih Vesikaları, 1944, c. I, s. 443-480.
• Uysal, Halil ve Mehmet Harmancı, “Osmanlı Çağı Türkçe Siyaset Kitâbiyâtı”, Makâ- lât, Konya 1999, sy. 2, s. 109-130.
• Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul, 1992.
• Ünver, Süheyl, “XVII. Yüzyıl Sonunda Padişaha Sunulan Bir Layiha”, Belleten, c. XXXIII, sy. 129, 1969, s. 21-34.
• Veysi, Habnâme, İstanbul, 1293.
• Yılmaz, Coşkun, “XVI ve XVII. Yüzyıl Islahatnâmelerine Göre Osmanlılarda Siyaset ve Toplum Düşüncesi”, Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, 2002.
• Yılmaz, Coşkun, “Hezarfen Bir Şahsiyet: İbrahim Müteferrika ve Siyaset Felsefesi”, İstanbul Armağanı 4, Lale Devri, Mustafa Armağan (haz.), İstanbul, 2000, s. 259-333.
• Yılmaz, Coşkun, “Nizamülmülk’ün Siyâsetnâmesi’ne Göre Büyük Selçuklu Devle- ti’nin Yönetim İlkeleri”, İlim ve Sanat, İstanbul, 1994, sy. 35-36, s. 99-108.
• Yılmaz, Coşkun, “Osmanlı Siyaset Düşüncesinde Kavramlar”, Türkler, Hasan Celal Güzel (ed.), Ankara, 2002, c. 11, s. 34-44.
• Yılmaz, Coşkun, “Osmanlılarda Siyaset Düşüncesi (XVI-XVIII. Asırlar), Akademik Araştırmalar, İstanbul, 2000, sy. 4-5, s. 43-85.
• Yılmaz, Coşkun, “Siyâsetnâmelere Göre Siyasetin Yozlaşması ve Temiz Siyaset İlkele- ri”, Yeni Türkiye, Ankara, 1997, sy. 14, s. 1366-1384.
• Yılmaz, Coşkun, “Siyâsetnâmeler ve Osmanlılar’da Sosyal Tabakalaşma”, Osmanlı, Kemal Çiçek (ed.), Ankara, 1999, c. 4, s. 69-81.
• Yılmaz, Coşkun, “Siyâsetnâmelere Göre XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda İkti- sadi Düşünce”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1994.
• Yılmaz, Nuran, “Hâb-nâme-i Veysî”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, İstanbul, 1998, sy. 9-10, s. 651-669.
• Yücel, Yaşar, “XVI-XVII. Yüzyıl Edebi Metinlerinde Rastlanan Osmanlı Devlet Yapısı ve Toplum Düzenine Ait Bazı Görüş ve Bilgiler”, Belleten, Ankara, 1987, c. LI, sy. 200, s. 897-925.
• Yücel, Yaşar, Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Kaynaklar, Ankara, 1988.