Türkiye'de Mimarlık ve İnşaat Teknolojisi Tarihi Araştırmaları: Kısa Bir Tarihçe ve Bibliyografya

Yıl 2009, Sayı: 13, 191 - 204, 01.05.2009

Gülsün Tanyeli

Öz

Erken 19. yüzyıldan başlayarak Avrupa’da birçok Ortaçağ yapısı onarılmakta,
Ortaçağ’ın güncel mimarlıktaki eklektisist uzanımları biçimlenmekte ve tarihselci
akımlar doğmaktadır. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren tırmanacak mimarlık
teknolojisi tarihi çalışmalarının arka planını bu entelektüel ortam tanımlar. Bu tür
araştırmaların yapılmasına imkan verecek altyapı ise, daha geç 18. yüzyıldan beri
güncel yapım teknolojisine ilişkin kitaplarının yayınlanmasıyla inşa edilir. Zamanla,
yeni ilgi alanı Avrupa-dışı kültürlerin mimari üretimlerine de uzanır ve Bizans yapı
teknolojisini de irdelenir.
Osmanlı mimarlığının kendi teknik bilgisini yazılı hale getirme çabasının ilk kapsamlı
örneği daha 18. yüzyıl ortalarında gerçekleşir. Uzun bir gecikmeyle Osmanlı
geleneğini yapım teknolojisi açısından ele alan historiyografik araştırmalar ise
1940’lardan başlayarak yapılır; ama, bunların önemli bir kesimi ayrıntılar veya tekil
yapıların özgül sorunları üzerinde yoğunlaşan çalışmalardır. Mimarlık teknolojisine
ilişkin 1980’lerden itibaren gittikçe artan araştırmaların kısa değerlendirilmesi,
mevcut çalışmaların ağırlıklı olarak Osmanlı’ya ilişkin olduğunu ortaya koymaktadır.
Konunun kaynakçasında Osmanlı öncesi dönem hala pek az çalışmayla temsil edilir.

Anahtar Kelimeler

Mimarlık Historiyografisi, Yapı Teknolojisi Tarihi, Osmanlı Mimarlığı, Teknoloji Tarihi

Studies on History of Architectural and Construction Technology in Turkey: A Brief History and Bibliography

Öz

Beginning with the early 19th century, numerous medieval monuments in Europe
began to be repaired along with the birth of eclectic attitudes towards the medieval
architectural heritage. Historicist styles evolved in this context. The studies concerning
the history of architectural technology, which gradually emerged especially in the
second half of the same century, constituted the by-products of this intellectual
milieu. Their background, however, was defined by the handbooks on modern
building techniques that appeared as early as the late 18th century. The architectural
productions of non-European cultures were to be discussed in later scholarly works,
and the first studies on Byzantine building techniques were published in the late 19th
century.
Early attempts to write histories of the actual Ottoman architectural technology were
realized in the mid 18th century. First historiographical essays treating the Ottoman
tradition in terms of building technology were published, however, beginning with
the 1940s, but they were monographs on the particulars and details. The works on
the history of architectural techniques in general flourished after the 1980s with an
overwhelming focus on the Ottoman period. Pre-Ottoman era is still seldom
represented in the Turkish historiographical literature.

Anahtar Kelimeler

Historiography of Architecture, History of Building Technology, Ottoman Architecture, History of Technology