Urban History of the Ottoman Balkans: Cities in Bosnia,Hungary, and Greece

Yıl 2005, Sayı: 6, 117 - 150, 01.09.2005

M. Ali Gökaçtı Fatma Sel Turhan -özgür Kolçak

Öz

The aim of this work is to evaluate the Ottoman Balkan city historiography and its main trends based on the studies about Ottoman Bosnia, Hungary and Greece. For a long period the region was ruled by closed regimes which restricted researchers and thus the Ottoman heritage of the region became one of the least known issues. But after 1980s the changes in political systems enabled historians to make new researches on various topics and documents concerned with the region's Ottoman city history. The main issues as related the Ottoman Bosnia city historiography are the Islamization process of the region and socio-cultural mobility based on this development; the demographic changes after the conquest and urban growth, the administrative structure, land tenure system and changes on those systems as time went on; and, comparison of those systems with other parts of the empire in terms of similarities and differences. After the 1992 war, the protection and saving of the Ottoman cultural heritage, such as architectural monuments or archival documents also became one of the main themes because of the destructive effects of the war. The new studies which concentrate on the Ottoman Bosnia's trading networks or crime patterns enabled researchers to look at the city life in a more complex relationship framework. In the Hungary section of this paper, the studies on the Hungarian city establishment during the Ottoman period are analyzed and the structure of those cities are compared and contrasted. The role played by the Ottoman archival documents to fill the gap of the Hungarian records as related to this issue and the enrichment of the literature thanks to this contribution which brings a variousness of research perspective is discussed as well. In the section where the paper focuses on the Greece, the peculiarity of the Ottoman period Greek urban establishment is emphasized.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Balkans, Balkan City, City Development, Urban Growth, Demographic Changes, Bosnia, Hungary, Greece.

Osmanlı Dönemi Balkan Şehir Tarihi: Bosna, Macaristan ve Yunanistan Şehirleri

Öz

Bu çalışmanın amacı, Osmanlı dönemi Balkan şehir tarihçiliğinin gelişimi üzerinde durmak ve Bosna, Macaristan ve Yunanistan örneklerinden yola çıkarak önemli temayülleri değerlendirmektir. Bölgenin genel olarak uzun yıllar kapalı rejimle yönetilme- si konuyla ilgili az sayıda çalışmanın yapılmasına sebep olmuştur. Ancak 1980'lerden sonra ilginin çeşitlendiği ve bölgenin şehir tarihi ile ilgili farklı konu ve kaynakların devreye sokulduğu görülmektedir. Osmanlı dönemi Bosna'sının şehir tarihi açısından öne çıkan konuları; bölgenin yaşadığı İslamlaşma, buna bağlı gelişen sosyokültürel hareketlilik, bölgede yaşanan demografik değişim ve kentsel büyüme, idarî yapılanma, toprak sistemi ve zamanla yaşanan değişim ve bu yapılanmaların Osmanlı'nın diğer eyaletlerinden farklılık gösterip göstermediği meseleleri olarak zikredilebilir. Osmanlı'dan kalma mimari doku veya arşiv malzemesi gibi kültürel mirasın korunup saklanması meselesi de özellikle 1992 savaşının yaptığı yıkımın ardından çalışmalara sıklıkla yansımıştır. Son dönemlerde ise Osmanlı dönemi Bosna'sını, şehirlerin ticaret ağına veya bölgede işlenen suçlara bakarak tanımaya yönelik çalışmalar, bölgenin şehir tarihine daha karmaşık ilişkiler çerçevesinde bakmayı sağlaması açısından hayli önemlidir. Çalışmanın Macaristan bölümünde Osmanlı dönemi Macar yerleşimlerine yönelik çalışmalar incelenmiş ve şehirlerin benzerlik ve farklılıkları üzerinde durulmuştur. Bu bölümün üzerinde durduğu diğer bir konu da, Macar kaynaklarının yarattığı boşluğun doldurulmasında Osmanlı arşiv kaynaklarının oynadığı rol ve bu sayede çeşitlenen bakış açılarıdır. Yunanistan örneğinde ise Osmanlı dönemi Yunanistan şehirlerinin kendine özgü yapıları vurgulanmış ve bu şehirleri konu edinen çalışmaların, her yerleşim biriminin kendine özgü özelliklerini ve tarihî şartlarını yansıtacak tarzda kaleme alındığı belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Balkanları, Balkan Şehri, Şehir Gelişimi, Kentsel Büyüme, Demografik Değişim, Bosna, Macaristan, Yunanistan.