Türkiye’de Film Arşivlerinin Gelişim Süreci ve TSA Örneği

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 37, 223 - 242, 23.06.2021

Barış Saydam

Öz

Türkiye’de 1960’lı yıllara kadar film arşivciliği depolarda filmlerin üst üste saklanmasından ibarettir. Modern anlamda Sinematek ya da film merkezi gibi kurum ve kuruluşlar yoktur. 1959 yılında İstanbul Belediyesi tarafından negatif filmlerin saklandığı depo yangınıyla birlikte filmlerin tek bir mekanda saklanmasının yeterli olmadığı ortaya çıkar. 1960’ların ortalarında Türk Sinematek Derneği ve Türk Film Arşivi kurulur. Birbiriyle rekabet içerisindeki bu iki kurumun faaliyetleriyle birlikte Batılı anlamda film arşivciliği çalışmaları da başlamış olur. 2000’li yıllarda ise internetin yaygınlaşması beraberinde dijital arşivlerin de ortaya çıkmasını sağlar. Özel kuruluşların, üniversitelerin, müzelerin ve devletin bu alandaki öncü rolü Türkiye’deki arşiv çalışmalarının da ilerlemesine katkıda bulunur. Bütün bu sürecin bir sonucu olarak 2014’te Türk Sineması Araştırmaları Merkezi kurulur. Merkez, fiziksel arşivin yanı sıra akademik ve yenilikçi bir yaklaşımla birlikte önemli bir dijital arşiv ve veritabanı projesi de başlatır. Web sitesi üzerinden kullanıcılara açılan merkezin çalışmaları diğer taraftan Türkiye’deki film arşivlerinin geldiği noktayı ve film arşivciliğinde yaşanan sorunları işaret etmesi anlamında da önem taşır.

Anahtar Kelimeler

film arşivleri, türk sinematek derneği, türk film arşivi, türk sineması araştrmaları merkezi, dijital film arşivleri

Development Process of Film Archives in Turkey and “TSA” Example

Öz

Film archiving had meant that the films were stored in a row until the 1960s in Turkey. In the modern sense, there were no institutions and organizations such as Cinematheque or film center. In 1959, after the fire in the warehouse, where the negative films were stored by the Municipality of Istanbul, it was recognized that storing movies in oneplace is not enough to protect and archive of them. In the mid-1960s, Türk Sinematek Derneği (Turkish Cinematheque Association) and Türk Film Arşivi (Turkish Film Archive) were established. Along with the activities of these two competing institutions, film archiving studies in the Western sense have also started. In the 2000s, the spread of the internet enabled digital archives to emerge. Private organizations, universities, museums, and government has contributed to the advancement of the overall archive studies in Turkey, and played a leading role in this area. In this context, Türk Sineması Araştırmaları Merkezi was established as a result of thew hole process in 2014. In addition to the physical archive, the center started a significant digital archive and database project within an academic and innovative approach. The studies of the center those were opened tousers through the website a real so crucial in terms of identifying the progress of the film archives in Turkey, and problems experienced in archival studies.

Anahtar Kelimeler

film archives, Turkish Cinematheque Association, Turkish Film Archive, Centre for Turkish Cinema Studies, digital film archives

Kaynakça

• Akad, Lütfi. Işıkla Karanlık Arasında. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Bali, Rıfat N. Bir Kıyımın, Bir Talanın Öyküsü II. İstanbul: Libra Kitap, 2020.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi. BOA. İ.DUİT, 116/19. (22 Kasım, 1919).
• Erdoğan, Nezih. Sinemanın İstanbul'da İlk Yılları Modernlik ve Seyir Maceraları. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Evren, Burçak. Yeşilçam’ın Gölgesinde Seyfi Havaeri. Antalya: Antalya Altın Portakal Film Festivali Yayınları, 2005.
• Evren, Burçak. Yılmaz Atadeniz. Antalya: Altın Portakal Film Festivali Yayınları, 2008.
• Evren, Burçak and Barış Saydam. Oyuncu, Yönetmen, Senarist, Yapımcı Yılmaz Güney. Adana: Altın Koza Film Festivali Yayınları, 2015.
• Evren, Burçak and Öztürk Birdal. “Kent Efsanesine Dönüşen Bir Olay.” Düşünen Şehir 7, (2018): 60-72.
• Feyizoğlu, Turhan. Yılmaz Güney: Bir Çirkin Kral. Tekin Yayınevi, 2014.
• Kutlar, Onat. “Sinematek Arşivi Konusunda Bir Açıklama.” Hürriyet Gösteri 149, (1993): 49.
• Mardin, Şerif. Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2006.
• Odabaşı, Arda İ. Milli Sinema: Osmanlı’da Sinema Hayatı ve Yerli Üretime Geçiş. İstanbul: Dergah Yayınları, 2017.
• Özön, Nijat. Karagözden Sinemaya Türk Sineması ve Sorunları I. Ankara: Kitle Yayınları, 1995.
• Özön, Nijat. Türk Sineması Tarihi (1896-1960). Ankara: Doruk Yayınları, 2013.
• Özgüç, Agah. Bütün Filmleriyle Yılmaz Güney. İstanbul: Horizon International, 2016.
• Refiğ, Halit. Ulusal Sinema Kavgası. İstanbul: Hareket Yayınları, 1971.
• Roud, Richard. A Passion for Films. New York: The Viking Press, 1999.
• Sağnak, Mehmet. Pelikül Haberler. İstanbul: Doğu Kitabevi, 2016.
• Scognamillo, Giovanni. Giovanni Scognamillo’nun Gözüyle Yeşilçam. Hazırlayan Barış Saydam. İstanbul: Küre Yayınları, 2011.
• Sekmeç, Alican. “İstanbul Belediyesi Film Deposu Yangını.” Altyazı 67, (2007): 60-65.
• Tokatlı, Erdoğan. “Can Çekişen Türk Filmleri Endüstrisi Yanarak Öldü.” Pazar Postası, 26 Temmuz, 1959.