Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Sekiz Yıllık Zorunlu Kesintisiz Eğitim Yasa Tasarısı Görüşmelerinde Eğitimde Eşitsizlik Tartışmaları

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 79 - 102, 31.12.2024

Yunus Vehbi Karaman

Öz

Sekiz Yıllık Kesintisiz Zorunlu Eğitim Yasası 16 Ağustos 1997 tarihinde meclisten geçmiş Cumhurbaşkanı’nın onayıyla 18 Ağustos 1997’de yasalaşmıştır. İlkokul ve ortaokul kademelerini birleştirerek tek bir diploma ile mezuniyet sağlayan bu yasa, eğitim sisteminde köklü bir değişikliği temsil ediyordu. Bu yasaya göre meslek liseleri, anadolu liseleri ve imam hatip liselerinin orta kısımları da kapatılarak ilköğretim kademesine bağlanmıştır.
Tasarı Meclis Genel Kurulu’na gelmeden önce kamusal tartışmalara konu olmuştur. Bu tartışmalar mecliste de karşılık bulmuştur. Bu makale 14-16 Ağustos 1997 tarihleri arasında Sekiz Yıllık Zorunlu Kesintisiz Eğitim Yasa Tasarısı görüşmelerinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurul’unda milletvekillerinin söz alarak gerçekleştirdiği tartışmaları eğitim eşitsizlikleri bağlamında incelemektedir.
Araştırmada veriler eleştirel söylem analizi tekniğiyle analiz edilmiştir. Meclis Genel Kurul’unda gerçekleştirilen tartışmalarda zorunlu eğitimin kesintisiz bir şekilde sekiz yıla çıkarılmasını eleştiren vekillerin, bu yasa tasarısının eğitimde eşitsizliklere neden olacağına ve sosyoekonomik olarak dezavantajlı ailelere mensup çocukların olumsuz etkileneceğine odaklandıkları dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyoloji, Eğitimde eşitsizlik, Eğitimde fırsat eşitliği, Kesintisiz eğitim, Zorunlu eğitim, 8 yıllık kesintisiz eğitim, imam hatip lisesi

Debates on Educational Inequality in the Context of the Discussions on the Eight-Year Compulsory and Continuous Education Bill in the TGNA

Öz

The Eight-Year Uninterrupted Compulsory Education Law was ratified by the parliament on August 16, 1997, and officially enacted on August 18, 1997, following the President’s approval. This legislation, which consolidated both primary and secondary education levels and conferred a single diploma upon completion, made a significant restructuring in the education system. Notably, it resulted in the closure and integration of the middle sections of vocational high schools, Anatolian high schools, and imam hatip high schools into the primary education framework.
Before its presentation to the General Assembly of the Parliament, the bill underwent extensive public scrutiny and debate, which were subsequently echoed within the parliamentary chambers. This article scrutinizes the deliberations of deputies in the General Assembly of the Grand National Assembly of Turkey between August 14th and 16th, 1997, concerning the Eight-Year Compulsory Uninterrupted Education Bill within the context of educational disparities.
Through employing critical discourse analysis, this study examines how members of parliament addressed concerns during the debates. Critics of the extension of compulsory education to eight uninterrupted years primarily emphasized the potential for exacerbating educational inequalities. They contended that children from socioeconomically disadvantaged backgrounds would bear the brunt of these consequences.

Anahtar Kelimeler

Sociology, Inequality in education, Equality of opportunity in education, Uninterrupted education, 8-year uninterrupted education, Compulsory education, Imam hatip high school

مناقشات حول عدم المساواة في التعليم خلال مناقشات مشروع قانون التعليم الإلزامي المستمر لمدة ثماني سنوات في البرلمان التركي

Öz

صادق البرلمان التركي على قانون إلزامية التعليم المتواصل لمدة ثماني سنوات بتاريخ 16 أغسطس/آب 1997، وتم إقراره رسميًا في 18 أغسطس/آب 1997، وذلك بعد موافقة رئيس الجمهورية، وقد أفضى هذا التشريع إلى الجمع بين مستويي التعليم الابتدائي والثانوي مما يمنح النظام الجديد شهادة واحدة عند الانتهاء من هذه المرحلة، وهذا يعتبر تغيير كبير وإعادة لهيكلة نظام التعليم في تركيا، كما وأدى النظام الجديد إلى إلى إغلاق ودمج الأقسام المتوسطة من المدارس الثانوية المهنية، ومدارس الأناضول الثانوية، ومدارس إمام خطيب الثانوية في إطار التعليم الابتدائي.
وقد خضع مشروع القانون قبل عرضه على الجمعية العامة للبرلمان لتمحيص ونقاش عام واسع النطاق، وهو ما تردد صداه لاحقًا داخل قبة البرلمان. وتحلل هذه الدراسة مداولات النواب في الجمعية العامة للجمعية الوطنية الكبرى بتركيا خلال الفترة بين 14 و16 آب/أغسطس 1997، بشأن مشروع قانون إلزامية التعليم المتواصل لمدة ثماني سنوات وتلك المرتبطة منها بالفوارق التعليمية.
ومن خلال استخدام أداة تحليل الخطاب، تحلل هذه الدراسة كيفية تعامل أعضاء البرلمان مع القضايا والمخاوف التي تتعلق بهذا القانون وذلك عبر تحليل المناقشات التي تمت في قبة البرلمان، حيث تبرز أهم المخاوف من القانون الجديد والتي تتمثل لاحتمال تفاقم عدم المساواة في التعليم، وكذلك إمكانية أن يتحمل الأطفال من خلفيات اجتماعية واقتصادية محرومة العبء الأكبر من هذه العواقب.

Anahtar Kelimeler

علم الاجتماع, عدم المساواة في التعليم, تكافؤ الفرص في التعليم, التعليم المتواصل, التعليم المتواصل لمدة 8 سنوات, التعليم الإلزامي, مدارس إمام خطيب الثانوية

Kaynakça

• AA, Anadolu Ajansı, “Türkiye'nin ilk "mesleki ortaokulları"nın eğitim vereceği iller belli oldu”. Erişim 20 Eylül 2024. https://www.aa.com.tr/tr/egitim/turkiyenin-ilk-mesleki-ortaokullarinin-egitim-verecegi-iller-belli-oldu/3328253.
• Akın, Mahmut Hakkı. “Türkiye Modernleşmesi Karşısında Dini Gruplar”, İnsan ve Toplum Dergisi, 7/1, (2017), 1-24. dx.doi.org/10.12658/human.society.7.13.M0213
• Aktay, Yasin. “Eğitimde Küresel İmkanlar: Küreselleşen Dünyada Eğitimde Fırsat Eşitliği ve Özgürleşim Fırsatları Üzerine”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 2/1, (2002), 7-22.
• Aktay, Yasin. “Türkiye'de Eğitim Bir Maxwell Cini Olacak mı?”, Muhafazakar Düşünce Dergisi, 2/6, (2005), 31-52.
• Alpman, Polat, S. Toplumsal Sınıflar ve Eğitim, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Aslanargun, Engin. “Eğitimi Düzenleyen Kanunların Ruhu Üzerine”, Eğitime Bakış: Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 7/21, (2011), 41-46.
• Aşlamacı, İbrahim. Paydaşlarına Göre İmam Hatip Ortaokullarında Din Eğitimi, İstanbul: DEM Yayınları, İstanbul.
• Atmaca, Taner. “Covid-19 Salgınıyla Eğitimde Ortaya Çıkan Çaşıtlı Fırsatlara, Risklere ve Eşitsizliklere Bakış”, Modernitenin Pandemik Halleri, ed. Fahri Çakı. 227-241. Ankara: Nobel Yayınları, 2020.
• Atmaca, Taner. Eğitimde Toplumsal Eşitsizliğin Kültürel Sermayenin Aktarımıyla Yeniden Üretilmesi, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Aydemir, Mehmet Ali. “Türkiye’de İmam Hatip/li Algısı: Bazı Göstergeler Bağlamında Sosyolojik Bir Değerlendirme”. Talim. 1/1 (2017). 5-27.
• Ayhan, Halis. Türkiye'de Din Eğitimi, İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 2014
• Bahçekapılı, Mehmet. Türkiye'de Din Eğitiminin Dönüşümü (1997-2012), İstanbul: İlke Yayınları, 2012.
• Blau, Peter M. ve Duncan, Otis Dudley. The American Occupational Structure, John Wiley And Sons, 1967.
• Bourdieu, Pierre ve Passeron, Jean-Claude. Reproduction in Education, Society and Culture, SAGE Publications, 1977.
• Bourdieu, Pierre ve Passeron, Jean-Claude. Varisler: Öğrenci ve Kültür, Ankara: Heretik, 2014.
• Bourdieu, Pierre. Pratik Nedenler. İstanbul: Kesit Yayınları, 1995.
• Cicioğlu, Hasan. Türkiye Cumhuriyet’inde İlk ve Ortaöğretim (Tarihi Gelişimi), Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1985.
• Coleman, James Samuel vd. Equality of Educational Opportunity. Washingron: US Office of Education, 1966.
• Coşkun Demirpolat, Başak. Türkiye'nin Yabancı Dil Öğretimiyle İmtihanı: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. İstanbul: SETA, 2015.
• Çetintaş, Bengül, ve Genç, Ayten. “Eğitim Reformu Sonrası Anadolu Liselerinde Yabancı Dil Öğretimi”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(20), (2001), 51-56
• Eğitim-Bir-Sen. Rakamlarla 28 Şubat Raporu, Ankara: Eğitimciler Birliği Sendikası, 2014
• Özdalga, Elizabeth. “Islamic Education in Turkey”, Handbook of Islamic Education, ed. H. Daun and R. Arjmand, 593-609. Cham: Springer, 2018.
• Fairclough, Norman, ve Wodak, Ruth. “Critical Discourse Analysis”, Discourse as Social Interaction, ed Teun A. van Dijk. 258-284. London: Sage, 1997.
• Featherman, David, L., vd. “Toward Comparable Data on İnequality and Stratification: Perspectives on The Second Generation of National Mobility Studies”. The American Sociologist, 9/1, (1974), 18-25.
• Göksoy, Süleyman. “Türkiye ve Avrupa Birliği Ülkelerinde Zorunlu Eğitim Uygulamaları”, Asya Öğretim Dergisi, 1/1, (2013), 30-41.
• Gündüz, Mustafa. “Zorunlu ve Kesintisiz Eğitimin Kısa Tarihi”, Eğitime Bakış: Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 7/21, (2011), 3-10.
• Günkör, Cumhur. ve Demir, Cennet Göloğlu, “5/1/1961 Tarih ve 222 Sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanununda Değişik Yapılmasına Dair Kanun Teklifine Yönelik Basında Yer Alan Görüşlerin İncelenmesi”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10/2, (2017), 1425–1452.
• Hayıt, Halil. 8 Yıllık Zorunlu Eğitime Gerçekçi Bakış. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Kaya, Ahmet. “Kesintisiz Eğitimin Okul Yönetimi, Öğretmenler ve Öğrenciler Üzerindeki Sosyo-Psikolojik Etkilerine İlişkin Bir Değerlendirme”, Eğitime Bakış: Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 7/21, (2011), 11-18.
• Kıran, Hüseyin. “Sekiz Yıllık Zorunlu Eğitim Uygulamasında Karşılaşılan Sorunlar”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, (2000), 80–83.
• Koytak, Elyesa. Mesleğin Dönüşümü: Hekimler ve Avukatlar. İstanbul: Matbu Kitap, 2022.
• MEB. 222 Sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Yapılan Değişiklik Sonucu Getirilen Yenilikler, Ankara: Gazi Mesleki Eğitim Merkezi Matbaası, 2012.
• Okutan, Mehmet. “Sekiz Yıllık Kesintisiz Zorunlu İlköğretim Uygulaması”, Eğitime Bakış: Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 7/21, (2011), 31-36.
• Öcal, Mustafa. Öncü 7'ler: Mukaddime. Ankara: MEB Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, 2021.
• Özensel, Ertan ve Aydemir, Mehmet Ali. Türkiye'de İmam Hatipli Olmak, Konya: Çizgi Kitabevi, 2016.
• Özer, Mahmut vd. “Türkiye’de Eğitimde Eşitsizlikleri Azaltmak İçin Uygulanan Politikalar”. OMÜ Eğitim Fakültesi Dergisi. 39/2 (2020), 294-312.
• Özer, Mahmut. “Türkiye’de Mesleki Eğitimi Güçlendirmek için Atılan Yeni Adımlar”. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 9/16 (2021), 1-16.
• Resmî Gazete, 23084, İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Millî Eğitim Temel Kanunu, Çıraklık ve Mesleki Eğitim… Hakkında Kanun (4306 sayılı kanun), (18 Ağustos 1997).
• Sorokin, Pitirim. Social and Cultural Mobility, New York: Free Press, 1959.
• Sorokin, Pitirim. Social Mobility, New York: Harper And Brothers, 1927
• Sunar, Lütfi. Sosyal Tabakalaşma, Eskişehir: AUZEF, 2017.
• Sunar, Lütfi. Sosyal Tabakalaşma: Kavramlar, Kuramlar ve Temel Meseleler. Ankara: Nobel, 2018.
• Sunar, Lütfi. Türkiye'de Sosyal Hareketliliği Yapısı ve Biçimleri, 2020. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/621508/.
• Şekerci, Mehmet. “Kesintili Eğitim Çağdaş Dünyanın Bir Gerçeğidir”, Eğitime Bakış: Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 7/21, (2011), 61-68.
• TBMM Tutanak Dergisi, 135. Birleşim, (14.8.1997). Cilt 33.
• TBMM Tutanak Dergisi, 136. Birleşim. (15.8.1997). Cilt 33.
• Tekeli, İlhan. Toplumsal Dönüşüm ve Eğitim Tarihi Üzerine Konuşmalar, Ankara: Mimarlar Odası Yayını, 1980.
• Turan, Fethi. “Türkiye’nin Zorunlu Eğitim Politikaları -Tarihsel Perspektif”, Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 3/1, (2016), 1-10.
• Ünsür, Ahmet. Kuruluşundan Günümüze İmam-Hatip Liseleri, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006.
• Van Dijk, Teun A. Discourse and Power. Basingstoke and New York: Palgrave Macmillan, 2018.
• Yanıklar, Cengiz. “Kültürel Sermaye, Eğitim ve Toplumsal Tabakalaşma: Pierre Bourdieu’nün Yeniden Üretim Kuramına Eleştirel Bir Bakış”, Sosyoloji Dergisi, 22, (2010), 121–138.
• Yılmaz, Murat. “Türkiye’de Kırsal Nüfusun Değişimi ve İllere Göre Dağılımı (1980-2012)”. Doğu Coğrafya Dergisi, 20(33), (2015), 161-188. https://doi.org/10.17295/dcd.71070