GENOTYPE X ENVIRONMENT INTERACTIONS, ESTIMATES OF HERITABILITY AND STABILITY ANALYSIS OF CERTAIN AGRONOMICAL TRAITS IN BREAD WHEAT

Yıl 2005, Cilt: 14 Sayı: 1-2, 75 - 84, 01.06.2005

Hasan Kılıç

Öz

Seven bread wheat varieties were sown at 3 dates between 1995-1998. The different sowing dates were treated as different growth environment. Variance analysis was performed using variance components method and genotype x environment interactions and heritability was estimated for hectolitre weight, thousand kernel weight and yield. Genotype x location interaction was found to be significant for all traits studied, while genotype x year interaction was significant for grain yield and thousand kernel weight and insignificant for hectolitre weight. Heritability was found to be low for grain yield, moderate for hectolitre weight and high for thousand kernel weight.

Adaptation and stability of genotypes were studied using regression analysis of data in different growing environments. In terms of hectolitre, genotypes Sham IV, Karacadağ-98, Pehlivan and Hahn-44 which gave a ‘b’ value close to ‘1’ were found to be moderate adapting to all three environments. Sham IV, Karacadağ-98, Hahn-44 and F/68 showed moderate level of adaptation to the all environments for thousand kernel weight. For the grain yield, Pehlivan, F/68 and Karacadağ-98 varieties or line showed moderate level of adaptation to the all environments. Sham-IV variety showed well adaptation to the all environments for grain yield, Hahn-44 which gave b value smaller than ”1” was found to be moderate adapting to low  environments.

Anahtar Kelimeler

Bread wheat; stability; heritability; genotype x environment interaction

EKMEKLİK BUĞDAYDA BAZI TARIMSAL ÖZELLİKLERİN GENOTİP X ÇEVRE İNTEREAKSİYONU, KALITIM DERECESİ TAHMİNLERİ İLE STABİLİTE ANALİZLERİ

Öz

Diyarbakır yağışa dayalı şartlarında 1995-1998 yılları arasında üç yıl sureyle beş ekmeklik buğdayın üç farklı zamanda ekildiği bu çalışmada her bir ekim zamanı farklı bir çevre olarak kabul edilmiştir. Ele alınan özelliklerden hektolitre ağırlığı, bin tane ağırlığı ve tane verimi için varyans komponentleri metoduna göre genotip x çevre (ekim.zamanı) intereaksiyonları ve kalıtım dereceleri saptanmıştır. Tane verimi ve hektolitre ağırlığı açısından tüm komponentler, bin tane ağırlığı yönünden ise genotip x yıl ve genotipik varyans önemli bulunurken, genotip x yer ile genotip x yer x yıl intereaksiyonu da yalnızca bin tane ağırlığı için önemsiz bulunmuştur. Kalıtım derecesi, tane verimi için düşük, hektolitre ağırlığı için orta ve bin tane ağırlığı için de yüksek bulunmuştur

Çevresel değerler üzerine regresyonları kullanılarak bulunan genotip adaptasyonlarında hektolitre ağırlığı yönünden Sham-IV, Pehlivan, Karacadağ-98 ile Hahn-44, bin tane ağırlığı yönünden Sham IV, Karacadağ-98, Hahn-44 ve F/68, tane verimi yönünden de Pehlivan, F/68 ve Karacadağ-98 çeşit veya hatları tüm çevrelere orta uyumlu bulunurken, Sham IV çeşidi tüm çevrelere iyi uyumlu, Hahn-44 hattı da düşük verimli çevrelere orta derecede uyumlu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ekmeklik buğday; stabilite; kalıtım derecesi; çevre x genotip interaksiyonu

Kaynakça

• Anonim, 2004. Gelişme Raporları. Güneydoğu Anadolu tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü. Diyarbakır, 2004.
• Attary A. A, K.A., 1993. Study on Adaptability of Different Wheat genotypes in Various Climatic areas in Iran, Proceedings of The Eight International wheat Genetics Symposium, China Agricultural Scientech Press Beijing, 2:1081-1086.
• Breese, E.L., 1969. The Measurement and Significance of Genotype X Environment Interactions in Grasses. Heredity, 24, 27-44.
• Comstock, R.E. and Moll, R.H., 1963. Genotype-Environment Interactions, Statistical Genetics and Plant Breeding, nat. Acad. Sci. – Nat. Res. Counc., Publ. No. 982, 164-196
• Eberhart, S.A., Russel, W.A. 1966. Stability Parameters for Comparing Varieties. Crop Sci. 6:36-40.
• Fırat, A. 1998. Ekmeklik Buğday adaptasyonunda Vernelizasyona Tepkiyi Kontrol Eden Genlerin Etkisi Üzerine Araştırmalar. Ege Ün. Fen Bilimleri Enstitüsü. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı İzmir,1988.
• Finlay, K.W. ve Wikinson, G.N.,1963.The Analysis of Adaptation in a Plant Breeding Programme. Aust. J. Agr. Res. 14: 742-754.
• Hatipoğlu, R., 1997. Bitki Biyoteknolojisi. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Genel yayın No: 190, ders kitapları yayın No: A-58
• İkiz, F. 1976. Buğday Islahında Genotip x Çevre İntereaksiyonu İstatistik Analizleri, Doktora Tezi, E.Ü. Ziraat Fak., Agronomi-Genetik Kürsüsü, İzmir, 111 s. (yayınlanmamış).
• Kafa, İ., 1991.Çukurova Koşullarında On Yazlık Buğday Çeşidinin Genotip x Çevre İnteraksiyonları Ve Adaptasyon Yetenekleri Üzerine Araştırmalar. Doktora Tezi, Ç.Ü.Fen Bilimleri Enstitüsü, 147s., (yayınlanmamış).
• Kılıç, H., Yağbasanlar, T. Ve Türk, Z. 2003. Makarnalık Buğdayda Bazı Tarımsal Özelliklerin Genotip X Çevre İntereaksiyonu, Kalıtım Derecesi Tahminleri İle Stabilite Analizleri. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi, 13-17 Ekim, 2003, Diyarbakır. No: (1)/52-57
• Kılıç, H. 2003. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Koşullarında Makarnalık Buğday (Triticum Turgidum ssp Durum) Çeşitlerinin Bazı Tarımsal Ve Kalite Özellikleri İle Stabilitesi Üzerine Araştırmalar Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü (Doktora Tezi).
• Kılıç, H., Erdemci, İ., Karahan, T., Aktaş, H., Karahan, H. ve Kendal, E. 2005 Güneydoğu Anadolu Bölgesi Şartlarında Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Verim Stabiliteleri Üzerine Araştırmalar. GAP IV. Tarım Kongresi (21-23 Eylül 2005) 1. cilt s. 809-814
• Liang, G.H.L., Heyne, E.G. and Walter, T.L., 1966. Estimates of Variety Environmenttal Intereactions in Yield Tests of Three small Grains and Their Significanse of the Breeding Programs, Crop Sci. 6:135-139.
• Rasmusson, D.C. and Lambert, J.W., 1961. Variety x Environment Interactions in Barley Variety Tests, Crop Sci. 1:261-262.
• Siddique, K.H.M. and Whan, B.R., 1993. Ear: Stem Ratios in Breeding Populations of Wheat: Relationship With Grain Yield and Harvest Index, Proceedings of The Eight International Wheet Genetics Symposium, China Agricultural Scientech Press. Beijing, 2: 1139-1144
• Teich, A.H. 1984. Hertitability of Grain Yield, Plant Height and Test Weight of a Population of Winter Wheat Adapted to South-Western Ontario. Wheat, Barley an Triticale Abstract. June Vol (1): 3 3211.
• Tosun, M., Demir, İ., Sever, C. Ve Gürel, A., 1995 Bazı Buğday Melezlerinde Çoklu Dizi (line x tester) Analizi. ANADOLU, İzmir, 5 (2): 52-63.