Tıbbi Adaçayı (Salvia officinalis L.) Populasyonundan Geliştirilen Klonların Verim ve Uçucu Yağ Özellikleri

Yıl 2017, Cilt: 26, 99 - 104, 30.11.2017

Murat Karakuş Hasan Baydar , Sabri Erbaş

https://doi.org/10.21566/tarbitderg.359374

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmada, spontan melez
tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.)
bitkilerinden klon seleksiyonu ile geliştirilmiş 60 adet A klonunun 2011 ve
2012 yılları yetişme sezonlarında drog yaprak verimi, uçucu yağ oranı ve uçucu
yağ bileşenleri belirlenmiştir. Tıbbi adaçayı klonlarında drog yaprak verimi
2011 yılında 45.6– 188.4 kg da-1 ve 2012 yılında 26.4–638.0 kg/da arasında,
uçucu yağ oranı 2011 yılında %0.60–1.90 ve 2012 yılında %1,11–2,53 arasında
değişim göstermiştir. Adaçayı klonlarında en önemli uçucu yağ bileşeninin α-tuyon, 1.8-sineol, kafur ve β-tuyon olduğu tespit edilmiştir.
2011 yılında α-tuyon
%0.8–29.5, β-tuyon
%0.7–29.1, 1.8-sineol %1.0–30.5 ve kafur %0.4–19.1 arasında, 2012 yılında ise
aynı bileşenler sırasıyla %1.0–53.2, %2.2–54.7, %2.8–34.0 ve %6.4–29.2 arasında
değişim göstermiştir. Sonuç olarak drog yaprak verimi, uçucu yağ oranı ve uçucu
yağ kalitesi yüksek olan 10 adet A klonu (3, 8, 11, 14, 21, 26, 27, 35, 41 ve
51 nolu klonlar) belirlenmiş, bu klonların B klonları olarak tekerrürlü verim
denemelerine alınmasına karar verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tıbbi adaçayı, klon seleksiyonu, drog verimi

Kaynakça

• Angerhofer C.K., 2001. Sage: The Genus Salvia Edited by Spiridon E. Kintzios (Agricultural University of Athens, Greece). Harwood Academic Publishers, The Netherlands. doi: 10.1021/np000756b
• Anonim, 2017. Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü, Milli Çeşit Listesi (Tarla Bitkisi Çeşitleri) (Field Crops), Ankara
• Baricevic D. and Bartol, T. 2000. The Biological/ pharmacological Activity of the Salvia Genus. In: Kintzios, S.E., editor. Sage the Genus Salvia. Harwood Academic Publishers; Amsterdam, The Netherlands: 2000. pp. 143–184
• Başer H.C., 2000. Production of Salvia oil in Mediterranean countries. In: Kintzios, S.E., editor. Sage the Genus Salvia. Harwood Academic Publishers; Amsterdam, The Netherlands: 2000. pp. 263-268
• Bayram E., 2001. Batı Anadolu florasında yetişen Anadolu adaçayı (Salvia fructicosa Mill)’nda uygun Tiplerin seleksiyonu üzerine araştırma, Turk. J. Agric. For., 25: 351-357
• Ceylan A., 1995. Ege üniversitesi ziraat fakültesi tarla bitkileri bölümünde tıbbi ve aromatik bitkiler üzerinde yapılan agronomik çalışmalar. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Çalıştayı, 25-26 Mayıs 1995, Bornova-İzmir
• Ceylan A., Yurtseven M. ve Ozansoy Y., 1979. Salvia officinalis L.’nin agronomik ve teknolojik özelliklerine azotlu gübrelemenin etkisi üzerinde araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 16 (3): 83-95
• Coşge Şenkal B., İpek A., Gürbüz B., Türker A. ve Bingöl M.Ü., 2012. Bolu ekolojik koşullarında yetiştirilen Salvia officinalis L. ve Salvia tomentosa L. türlerin bazı önemli tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 5 (2): 38–42
• Erbaş S. ve Baydar H., 2007. Adaçayında (Salvia officinalis L.) farklı kurutma sıcaklıklarının uçucu yağ içeriği ve kompozisyonu üzerine etkisi. 7. Tarla Bitkileri Kongresi. 25-27 Haziran 2007, Erzurum, s: 403-406
• Gürbüz B., Bayrak A., Arslan A. and Gümüşçü A., 1999. Research on yield, essential oil composition of sage (Salvia officinalis L.) lines. Zeitschrift fur Arznei and Gewurzpflanzen, 4: 177-180
• Höld K.M., Sirisoma, N.S., Ikeda T., Narahashi T. and Casida J.E., 2000. Alpha-thujone (the active component of absinthe): gamma-aminobutyric acid type A receptor modulation and metabolic detoxification. Proc Nat Acad Sci U S A, 97 (8), 3826–3831. doi: 10.1073/pnas.070042397
• İpek A. ve Gürbüz B., 2010. Türkiye florasında bulunan Salvia türleri ve tehlike durumları. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 19 (1-2): 30-35
• İpek A., 2007. Tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.) hatlarında azotlu gübrelemenin herba verimi ve bazı özellikleri üzerine etkileri. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara
• Kargiolaki H., Fournaraki C., Kazakis G. and Skoula M., 1994. Seasonal differentiation in essential oil composition of Salvia fruticosa. Progress Report of the EEC CAMAR-Programme No. 8001-CT91–0104, August 1993-January 1994
• Kırıcı S., Özgüven M. ve Yenikalaycı A., 1995. Çukurova bölgesinde tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.) üzerinde araştırmalar. Workshop, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler, 25-26 Mayıs, Bildiri Özetleri, İzmir, 39-40
• Özgüven M., 1989. Tıbbi Adaçayı (Salvia Officinalis L.)’ında Ekolojik ve Morfogenetik Varyabilite.”, Ç.Ü. Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 3, no.2, ss.115-129
• Perry B.N., Anderson R.E., Brennan R.J., Douglas, M.H., Heaney, A.J., McGimpsey, J.A., and Smallfield, B.M., 1999. Essential oils from Dalmatian sage (Salvia officinalis L.): variations among individuals, plant parts, seasons, and sites. J Agric Food Chem 47: 2048-2054
• Putievsky E., Ravid U. and Dudai N., 1986a. The influence of season and harvest frequency on essential oil and herbal yields from a pure clone of sage (Salvia officinalis) grown under cultivated conditions. Journal of Natural Products, 49: 326–329
• Putievsky E., Ravid U. and Dudai N., 1986b. The essential oil and yield components from various plant parts of Salvia fruticosa. Journal of Natural Products, 49: 1015–1017
• Putievsky E., Ravid U. and Sanderovich D., 1992. Morphological observations and essential oils of sage under cultivation. J Essent Oil Research, 4: 291-293
• Raal A., Orav A. and Arak E., 2007. Composition of the essential oil of Salvia officinalis L. from various European countries. Nat Prod Res 21: 406-411. doi: 10.1080/14786410500528478
• Stefkov G., Cvetkovikj I., Karapandzova M. and Kulevanova S., 2011. Essential oil composition of wild growing sage from R. Macedonia. Macedonian Pharmaceutical Bulletin, 57 (1-2): 71-76