Socio-economic factors influencing maize producers’ marketing channel choices: The case of Adana Province

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 2, 335 - 348, 19.12.2025

Burhan Özalp

https://doi.org/10.24181/tarekoder.1747315

Öz

Purpose: This study analyses the reasons why maize farmers operating in Adana—one of Türkiye’s major maize production regions—choose specific buyers in the output market (traders, licensed warehouses, the Turkish Grain Board [TMO], starch factories) to sell their crops. The study aims not only to identify the channels through which farmers sell their products, but also to reveal the economic, social, and structural factors underlying these preferences.
Design/Methodology/Approach: The research is based on face-to-face surveys conducted with 101 maize farmers in Adana during August–September 2022. The sample was selected using purposive sampling from districts where maize production is concentrated. The data were analysed using descriptive statistics via SPSS, and the findings were supported by a SWOT analysis.
Findings: According to the study, 75.2% of the farmers sold their maize directly to merchants. This choice was primarily driven by urgent cash needs, input provision, and pre-harvest debt relations. The proportion of farmers selling to licensed warehouses was 12.9%; these farmers were motivated by the possibility of achieving higher prices, benefiting from tax exemptions, and securing payment guarantees. However, factors such as moisture content limits, lack of information, and transportation costs particularly restricted small-scale producers from using this channel. Only 5% of the farmers sold directly to starch factories, where sales were largely limited to large producers operating under contract-based input arrangements. No farmer sold directly to TMO, while only 6% reported selling a portion of their harvest to TMO. Although TMO is considered reliable, it is not a preferred channel due to delayed payments, a strict appointment system, and high transaction costs. While various sales channels appear to be available, their actual accessibility is shaped by farmers’ class and scale characteristics.
Originality/Value: This is one of the first studies in Türkiye to systematically examine maize producers’ output market preferences in a socio-economic context and to analyse the reasons behind these preferences. By addressing the often-neglected question of why farmers sell to particular buyers, the study offers a novel contribution from both a political economy perspective and a rural structural analysis. It also provides an up-to-date evaluation of the role of licensed warehousing in the market.

Anahtar Kelimeler

Adana , licensed warehousing , maize , starch factory , TMO , merchant

Etik Beyan

This research was conducted by the Scientific Research and Publication ethics committee in the field of Science and Engineering Sciences of Çukurova University in the following decision dated 18.10.2024, E-74009925-604.01-1154381 It has received ethics approval with the document number.

Mısır üreticilerinin ürünlerini satış tercihlerinde etkili olan sosyo-ekonomik faktörler: Adana İli örneği

Öz

Amaç: Bu çalışma, Türkiye'nin önemli mısır üretim merkezlerinden biri olan Adana'da faaliyet gösteren mısır çiftçilerinin çıktı piyasasında ürünlerini satmayı tercih ettikleri alıcıları (tüccar, lisanslı depo, TMO, nişasta fabrikası) belirleme nedenlerini analiz etmektedir. Çalışma, çiftçilerin sadece ürünlerini hangi kanaldan sattıklarını değil, bu tercihlerinin arkasındaki ekonomik, sosyal ve yapısal faktörleri de ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Tasarım/Metodoloji/Yaklaşım: Araştırma, 2022 yılı Ağustos–Eylül döneminde Adana’da mısır üretimi yapan 101 çiftçiyle yüz yüze yapılan anketlere dayanmaktadır. Örneklem, mısır üretiminin yoğunlaştığı ilçelerden gayeli örnekleme yöntemiyle seçilmiştir. Veriler SPSS programında tanımlayıcı istatistiklerle analiz edilmiştir. Bulgular SWOT analiziyle desteklenerek değerlendirilmiştir.
Bulgular: Çalışmaya göre çiftçilerin %75,2’si mısırını doğrudan tüccara satmıştır. Bu tercihte hızlı nakit ihtiyacı, girdi temini ve hasat öncesi borç ilişkileri belirleyicidir. Lisanslı depolara satış yapan çiftçilerin oranı %12,9'dur; bu tercihin başlıca nedenleri, daha yüksek fiyatlar elde etme, vergi muafiyetlerinden yararlanma ve garantili ödeme alma fırsatlarıdır. Ancak nem içeriği sınırlamaları, bilgi eksikliği ve nakliye maliyetleri gibi engeller, özellikle küçük üreticiler için bu kanalın kullanımını kısıtlamaktadır. Nişasta fabrikalarına doğrudan satış yapanların oranı yalnızca %5’tir; bu kanalda satış büyük üreticilerle sınırlıdır ve girdilerle olan sözleşmeli ilişki etkili olmaktadır. TMO’ya doğrudan satış yapan üretici bulunmazken, sadece %6’lık bir kesim ürününün bir kısmını TMO’ya da sattığını belirtmiştir. TMO güvenilirliğiyle öne çıksa da geç ödeme, randevu sistemi ve yüksek işlem maliyeti nedeniyle fazla tercih edilmemektedir. Görünürde çeşitli satış kanalları bulunsa da bu kanalların kullanım koşulları çiftçilerin sınıfsal ve ölçeksel özelliklerine göre belirlenmektedir.
Özgünlük/Değer: Bu çalışma, Türkiye’de mısır üreticilerinin çıktı piyasası tercihlerini sosyoekonomik bağlamda inceleyen ve satış nedenlerini sistematik olarak analiz eden ilk çalışmalardan biridir. Literatürde eksik olan “neden kime satıldığı” sorusunu ele alarak hem politik iktisat perspektifi hem de kırsal yapılar açısından yeni bir katkı sunmaktadır. Aynı zamanda lisanslı depoculuğun piyasadaki rolüne dair güncel bir değerlendirme de içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Adana , lisanslı depoculuk , mısır , nişasta fabrikası , TMO , tüccar

Etik Beyan

Bu araştırma, Çukurova Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Alanında Bilimsel Araştırma ve Yayın etik kurulu tarafından 18.10.2024 tarihli, E-74009925-604.01-1154381 sayılı belge numarasıyla etik onayı almıştır.

Kaynakça

• Abay, F.C., Ören, M.N., Türkekul, B. ve Gürer, B. (2017), “Türkiye'de uygulanan tarım politikalarının bazı tarımsal ürünlerin rekabet düzeyine etkisi üzerine bir araştırma”, 114O649 nolu yayınlanmamış TUBİTAK projesi raporu.
• Alemdar, T., Seçer, A., Demirdöğen, A., Öztornacı, B. and S. Aykanat. (2014), Çukurova bölgesinde başlıca tarla ürünlerinin üretim maliyetleri ve pazarlama yapıları. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü (TEPGE) Yayın No. 230. Ankara. ISBN 978-605-4672-65-3.
• Arıoğlu, H. (2003), Mısır Üretiminin Önemi ve Türkiye Ekonomisine Katkısı, Adana Çiftçiler Birliği, Adana.
• ATB (2020), Lisanslı Depoculuk, https://ankaratb.org.tr/index.php (Erişim: 17.07.2025).
• ATB (2023), Adana’da Lisanslı Depoculukta Kapasite 6 Yılda 700 Bin Tonu Aştı, https://www.adanatb.org.tr/haberler/basin-bildirisi/adanada-lisansli-depoculukta-kapasite-6-yilda-700-bin-tonu-asti/ (Erişim: 17.07.2025).
• Bag, M. (2021), “Rusya ile Ukrayna arasında savaş çıkma ihtimali var mı, riskleri neler, NATO müdahil olur mu?” https://tr.euronews.com/2021/11/24/rusya-ile-ukrayna-aras-nda-savas-c-kma-ihtimali-var-m-riskleri-neler-nato-mudahil-olur-mu (Erişim: 20.04.2025).
• Davran, M.K., Özalp, B., Tok, N. ve Öztornacı, B. (2017), “Türkiye’de Kırsal Gençlik Açısından İstihdam ve Tarımsal İstihdamın Geleceği”, Gençlik Araştırmaları Dergisi, 5(13), s.169-199.
• Dellal, İ., Ege, H. ve Tan, S. (2001), “Türkiye’de Mısır Arz, Talep ve Dış Ticareti”, Türk-Koop Ekin Dergisi, 5(16), Nisan–Haziran, Ankara.
• DİE (1964), Zirai bünye ve istihsal 1960–1962, Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
• DİE (1975), Tarımsal yapı ve üretim 1970–72, Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
• DİE (1982), Tarımsal yapı ve üretim 1980, Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
• DİE (1993), Tarımsal yapı ve üretim 1990, Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
• Engindeniz, S., Çınar, G., Örük, G., Güler, D. ve Koca, Y.O. (2023), Mısır Üretiminde Sürdürülebilirlik Açısından Üretici Kararlarının Analizi: İzmir İli Örneği, Ege Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi, Proje No: FGA-2020-21074, İzmir.
• Gül, M. (1998), Yüreğir İlçesi Sulanan Alanlarda Mısırda Üretim Maliyetleri ve Üretici Sorunları, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Güneş, E. (1993), Çukurova’da pamuk üretimi, üretim maliyeti, fiyat oluşumu ve pazarlaması üzerine bir araştırma, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi.
• Karadaş, K. ve Bulut, O.D. (2022), “Bitkisel Ürünlerin Pazarlama Kanalları ve Yeni Bir Pazarlama Modeli Önerisi; Iğdır İli Örneği”, Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(1), s.145-153. https://doi.org/10.25308/aduziraat.1074576.
• Kaya, M. (2018), “ABD Lisanslı Depoculuk Sistemi ve Fiyat Desteği Uygulaması Işığında Hububatta Yeni Bir Destekleme Fiyat Sistemi Önerisi”, Tarım Ekonomisi Dergisi, 24(1), s.53-62. https://doi.org/10.24181/tarekoder.449998.
• Kırtok, Y., Arıoğlu, H. ve Erkan, O. (1997), Türkiye’de Mısır Üretimi ve Ekonomideki Yeri, Yayımlanmamış Rapor.
• NİSAD (2024), Nişasta ve Nişasta Bazlı Şeker Sektör Raporu, https://nisad.org.tr/misir-tarimi/ (Erişim: 17.07.2025).
• NİSAD (2025), Mısır Tarımı, https://nisad.org.tr/misir-tarimi/ (Erişim: 09.06.2025).
• Özalp, B. ve Güldal, H. T. 2017. “Tohum, kimyasal gübre ve ilaç kullanımı açısından mısır üreticilerinin çevre ve insan sağlığı üzerine duyarlılığı: Adana ili örneği.” Tarım Ekonomisi Dergisi 23 (1): 13–24. https://doi.org/10.24181/tarekoder.315313.
• Özel, M. ve Kerimoğlu, S. (1996), Çukurova Bölgesinde, Ana Ürün Mısır, 2. Ürün Soyanın Üretim Girdileri ve Maliyetleri, Köy Hizmetleri Tarsus Araştırma Enstitüsü, Genel Yayın No: 234, Seri No: 138, Tarsus.
• Pirinççioğlu, N. (1983), Türkiye’de Mısır Üretiminde Verimlilik Ölçümü ve Analizi, MPM Yayınları No: 275, Ankara.
• Taşdan, K. (2005), Türkiye Mısır Piyasası, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi.Ticaret Bakanlığı (2025), Kuruluş İzni ve Lisans Alan Lisanslı Depo İşletmeleri, https://ticaret.gov.tr/ (Erişim: 17.07.2025).
• Toksöz, M. (2000), The Çukurova: From Nomadic Life to Commercial Agriculture, 1800–1908, Brill.
• TURİB (2025), ELÜS (Elektronik Ürün Senedi) Nedir?, https://www.turib.com.tr/ (Erişim: 17.07.2025).
• TÜİK (2023), 100 Yılın Göstergeleri, Türkiye İstatistik Kurumu.
• TÜİK (2025), Bitkisel Üretim İstatistikleri-Tarımsal Fiyat ve Ekonomik Hesaplar, https://www.tuik.gov.tr/ (Erişim: 09.06.2025).
• Yaşa, S. ve Kutlar, İ. (2019), “Diyarbakır İlinde Mısır Üreticilerinin Bilgi Kaynakları ve Pazarlama Sorunlarının İncelenmesi”, Mediterranean Agricultural Sciences, 32(2), s.167-173. https://doi.org/10.29136/mediterranean.564396.
• Yazıcı, Ö.K. (2015), “Ticaret Mahkemesi Kayıtlarına Göre Tanzimat Dönemi’nde Adana’da Ticari Hayat”, Çukurova Araştırmaları Dergisi, 1(1), s.75–85. https://doi.org/10.18560/cukurova.5.
• Yılmaz, H. (2004), “Adana İlinde Bazı Önemli Tarla Ürünlerinin Kârlılık Düzeylerinin Ekim Alanları Üzerine Etkisi”, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 8(1), s.23–31.
• Yurdakul, O. ve Ören, N. (1991), “Çukurova Bölgesinde Pamuk Üretim Maliyeti, Satış Fiyatı ve Ekim Alanı İlişkisi”, Çukurova Birinci Tarım Kongresi, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Adana.