TÜRKİYE'DE VE DÜNYADA FINDIK POLİTİKALARI

Yıl 2012, Cilt: 18 Sayı: 1 ve 2, 43 - 53, 01.06.2012

Selma Kayalak Ahmet Özçelik

Öz

2010 yılı itibariyle Türkiye'de 660 bin hektar alanda fındık yetiştirilmektedir. Türkiye, dünya fındık üretiminin yaklaşık %76'sını, ihracatının ise %85'ini gerçekleştirmektedir. Fındık yetiştiriciliğinin Karadeniz Bölgesinde çevresel, sosyal ve ekonomik etkisi büyüktür. Bu çalışmada, Türkiye'de uygulanan fındık politikaları kronolojik bir sıraya göre incelenmiş ve sektörün mevcut sorunlarına yönelik öneriler verilmiştir. Ayrıca dünya da fındık üreten diğer ülkelerdeki uygulamalar da incelenmiştir. Uzun yıllar uygulanan destekleme alımı ve destekleme fiyatı politikalarının etkisiyle fındık üretim alanlarının artması, özellikle pek çok ürünün rahatlıkla yetiştirilebildiği Orta ve Batı Karadeniz Bölgesi ve taban arazilerde fındık yetiştiriciliğinin yayılması önemli sorunların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Üretim alanlarındaki artış ve beraberinde getirdiği sorunlar, Türkiye'yi çözüm arayışlarına yöneltmiştir. Bu arayış neticesinde dikim alanlarının sınırlandırılması ve alternatif ürün projesi politikaları geliştirilmiş, ancak uygulanamamıştır. 2009 yılından itibaren Yeni Fındık Stratejisi kapsamında destekleme alınıma son verilmesi doğrudur. Ancak Yeni Fındık Stratejisinin temeli daha önce denenmiş ve amacına ulaşmamış Alternatif Ürün Desteği ve Doğrudan Gelir Desteği gibi uygulamalara dayanmaktadır. Destekleme alımı ve fiyatı veya alan bazlı desteklemeler gibi kısa vadeli politikalar yerine, en uygun asgari işletme büyüklüğünü, verimlilik artışını ve çeşit standardizasyonu sağlamaya yönelik desteklemeler ile çiftçi gelirlerinde ve gelir dengesinde uzun vadeli iyileşmeler hedeflenmelidir

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Fındık, Politika

Hazelnut Policies in Turkey and in the World

Öz

Hazelnut has been produced on an area of 660 thousand hectares in Turkey since 2010. Turkey produces approximately %76 of hazelnut production in the world, and %85 of the hazelnut exportation is carried out by Turkey. Hazelnut production has environmental, social and economic impacts on Black Sea region. In this study, hazelnut policies pursued in Turkey has been analyzed, and some suggestions about existing problems in this sector have been offered. In addition, policies and implementations in the other countries producing hazelnut have been focused as well. Along with hazelnut production' spreading over large areas especially in Middle and Western Black sea regions, an increase in the hazelnut production areas as a consequence of support purchase and support price implemented for a long time has also caused significant problems. The increases in production areas and subsequent problems related with this increase have led Turkey to find out new solutions. As an outcome of this solution seeking, some policies like restricting plantation areas and alternative production projects have been determined; however they have not been implemented. It has been accurate to end support purchase in accordance with New Hazelnut Strategy since 2009. However, New Hazelnut Strategy is based on some implementations like Alternative Production Support and Direct Income Support which were attempted and resulted in failure. Instead of some policies like support purchase, support price or field-based support, some support policies about sustaining appropriate minimum farm size, productivity growth and type standardization should be aimed so that long-term improvements could be provided in terms of farmers' income and income balance

Anahtar Kelimeler

Turkey, Hazelnut, Policy

Kaynakça

• A n o n i m 1 9 3 5 . h t t p : / / w w w. r e s m i g a z e t e . g o v. t r / m a i n . a s p x ? h o m e = h t t p : / / w w w. r e s m i g a z e t e . gov.tr/arsiv/3146.pdf&main=http://www.resmigazete. gov.tr/arsiv/3146.pdf [Erişim Tarihi: 18.10.2011]
• Anonim 1983. Kanun No. 2844, “Fındık Üretiminin
• Planlanması ve Dikim Alanlarının Belirlenmesi Hakkında Kanun”, 18 Haziran 1983 Tarihli, T. C.
• Resmî Gazete, Sayı: 18081, Ankara.
• A n o n i m 1 9 8 4 . h t t p : / / w w w. r e s m i g a z e t e . g o v. t r / m a i n . a s p x ? h o m e = www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18313.pdf&main=http:
• //www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18313.pdf [Erişim Tarihi: 11.03.2012] h t t p : / /
• Anonim 1989. Karar Sayısı: 89/14313 “Fındık Üretiminin
• Planlanması ve Dikim Alanlarının Belirlenmesine Dair Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik" 9 Temmuz Tarih ve 20220 Sayılı Resmi Gazete, Ankara.
• Anonim 1990. Karar Sayısı: 90/339 “Fındık Üretiminin
• Anonim 1995. “Süresini Doldurmayan Fındık Bahçelerinin
• İsteğe Bağlı Olarak Tazminat Ödenerek Sökülmesine Dair BKK Eki”, 25 Şubat 1995 Tarih ve 22213 Sayılı Resmi Gazete, Ankara.
• Anonim 2000. Kanunun No. 4572, “Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanun”, 16 Haziran 2000
• Tarihli, T.C. Resmi Gazete, Sayı: 24081, Ankara.
• Anonim 2001a. Karar Sayısı: 2001/3267 “Fındık
• Alanlarının Tespitine Dair Kararın Yürürlüğe Konulması Hakkında Karar”, BKK, 24 Nisan 2001
• Tarihli, T.C. Resmi Gazete, Sayı: 24382, Ankara.
• Anonim 2001b. Karar Sayısı:2001/2218, “Fındık
• Alanlarının Tespitine ve Sökülen Fındık Bahçeleriyle Birlikte Yerine Alternatif Ürün Yetiştireceklerin Desteklenmesine Dair Karar”, BKK, 24 Nisan 2001
• Tarihli, T.C. Resmi Gazete, Sayı: 24382, Ankara.
• Anonim 2001c. Karar Sayısı 2001/3438 sayılı “Fındık yokluğu, tarımsal örgütlere üyeliği gibi özellikler tarımsal faaliyetlerdeki hassasiyeti olumlu etkileyen ve çiftçilik karakterini oluşturan özellikler olmakla birlikte, üretim verimliliği ve toprak verimliliğinin korunmasına da olumlu katkıları vardır. 2005 yılı toplam fındık üretim miktarının %91,98'ini gerçekleştiren 6 ilde (Sakarya, Düzce, Samsun, Ordu,
• Giresun ve Trabzon), 2008 yılında yapılan bir anket
• Üretiminin Planlanması ve Dikim Alanlarının Belirlenmesi ile Fındığa Alternatif Ürün Yetiştirmeyi Tercih Eden Üreticilerin Desteklenmesine Dair Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik”, BKK, 11 Kasım 2001
• Tarihli, T. C. Resmî Gazete, Sayı: 24637, Ankara.
• Anonim 2002. Karar Sayısı: 2002 / 4765, “Fındık
• Üreticisinin Fiyat Hareketlerinden Korunması ve Tarım Reformu Uygulama Projesi Gözetilerek Piyasa İstikrarının Sağlanması Amacıyla, Arz Fazlası 2002
• Yılı Ürünü Kabuklu Fındığın Devlet Adına Satın Alınmasına İlişkin Karar” BKK, 26 Eylül 2002 Tarihli,
• T. C. Resmî Gazete, Sayı: 24888, Ankara. Tarihi: 15.01.2009]
• Dölekoğlu T., 2002. “Türkiye'de Fındık”, Tarımsal Ekonomi
• Araştırma Enstitüsü, TEAE-Bakış, Sayı:1, Nüsha:3, s.3 Aralık 2002, Ankara.
• Anonim 2006. Karar Sayısı: 2006 / 10865, “Fındık Alımı ve E u r o p e a n C o m m i s s i o n , 2 0 0 4 ,
• Satımı Hakkında Karar” BKK, 31 Ağustos 2006
• Tarihli, T. C. Resmî Gazete, Sayı: 26275, Ankara.
• Anonim 2007. Karar Sayısı:2007/12757, “28/8/2006 tarihli http://ec.europa.eu/agriculture/publi/reports/fruitvegsi mpl/rep_en.pdf [Erişim Tarihi: 26.01.2012]
• Kayalak, S., 2009. “Türkiye Fındık Piyasasındaki ve 2006/10865 sayılı Kararname eki”, BKK, 13 Kasım
• Tarihli, T.C. Resmi Gazete, Sayı:26699
• Ekonomik Değişkenlerin Yapısal Değişimi Ve Zaman Serisi Analizi” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen B i l i m l e r i E n s t i t ü s ü , B a s ı l m a m ı ş A n k a r a . s.151,128,190. Giresun. Anonim 2008b. “Fındık Bülteni”, TMO Genel Müdürlüğü,
• Kılıç, O. 1997. “Samsun İli Çarşamba ve Terme İlçelerinin Sayı:2008/08, 11.08.2008
• Ova Köylerinde Fındık Üretimine Yer Veren Tarım İşletmelerinin Ekonomik Analizi ve Fındığa Alternatif Üretim Planlarının Araştırılması”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, s.55 Kılıç, O., Alkan, I. Ve Binici, T., 2007. “Türkiye'de Fındık v e S a t ı m ı H a k k ı n d a K a r a r ı n Y ü r ü r l ü k t e n
• Kaldırılmasına İlişkin Karar” BKK, 15 Temmuz 2009
• Tarihli, T. C. Resmî Gazete, Sayı: 27289, s.9., Ankara.
• Anonim 2009c. Karar Sayısı : 2009/15531, “Fındık
• Dikim Alanlarının Daraltılmasına Karşı Çiftçi Davranışlarının Belirlenmesi (Samsun-Çarşamba Ovası)”, Harran Üni. Ziraat Fakültesi Dergisi, 11 (3/4): 14, s:9, 2007.
• Alanlarının Tespitine Dair Kararda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Karar”ın Yürürlüğe Konulması”, Ekim 2009 Tarihli, T.C. Resmi Gazete, Sayı: 27389, Ankara
• P a t t e r s o n . L . A . , a n d J o s l i n g . T. E . , 2 0 0 5 . http://aic.ucdavis.edu/research1/patt_jos_med_ag_glo b_mkt.pdf [Erişim Tarihi: 17.01.2012]
• Anonim 2009d. Karar Sayısı: 2009 / 15201, “Fındık
• Sarımeşeli, M., Aydoğmuş, O., 2000, Dünya fındık
• Üreticilerine Alan Bazlı Gelir Desteği ve Alternatif Ürüne Geçen Üreticilere Telafi Edici Ödeme Yapılmasına Dair Karar” BKK, 15 Temmuz 2009
• Tarihli, T. C. Resmî Gazete, Sayı: 27289, Ankara.
• Anonim 2009e. http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?
• Piyasasının Ekonomik Analizi ve Türkiye İçin Optimum Politikaların Saptanması, Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü Yayınları, Yayın No:45, s.1, Ankara. Şahin A., Berk A., 2008, “Avrupa Birliği'nde Tek Çiftlik home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/07
• /20090703.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr
• /eskiler/2009/07/20090703.htm [Erişim Tarihi: 11.2009]
• Ö d e m e Y ö n t e m i v e T ü r k i y e A c ı s ı n d a n Değerlendirilmesi”, Kamu-İş; C:10, S:2., s.3., 2008.
• TEPGE 2011, “Durum ve Tahmin, Fındık, 2011/2012”
• Tarımsal Ekonomi Ve Politika Geliştirme Enstitüsü, TEPGE Yayın No: 1918, s. 3, Ankara 2011.
• Anonim 2011a. http://www.fiskobirlik.org.tr/default.asp? sayfa=icerik&cat=subpage&id=99&lang=tr [Erişim
• Tarihi: 01.08.2011] Erişim Tarihi: 01 08 2011
• TKİB 2009. “Alternatif Ürün Projesi”, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Ankara.
• Anonim 2011b. “Fındık Ve Mamulleri İhracat
• Vural M., M., A., 2008, “Fındıkta Destek Politikalarındaki
• Değerlendirmesi Ocak-Aralık 2010”, İstanbul
• İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği, AR-GE Şubesi, İstanbul. Değişimin Üretici Üzerindeki Etkisi” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Teorisi Anabilim Dalı, s. 33. Anonim 2011c. http://www.tmo.gov.tr/Main.aspx?ID=84 Erişim Tarihi: 02.11.2011] Sorumlu Yazar Selma KAYALAK
• [e-mail] Geliş Tarihi Kabul Tarihi : 06.12.2012 Tarihi: 17.01.2012]
• Anonim 2012b. http://www.oregonhazelnuts.org/pages/ industry.html [Erişim Tarihi: 17.01.2012]
• Anonim 2012c. http://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/ bultenler/2012/findikbultn200212.pdf [Erişim Tarihi: 09.2012]
• Anonim 2012d. http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx? home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/09
• /20120904.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr
• /eskiler/2012/09/20120904.htm [Erişim Tarihi: 09.2012]
• Bozoğlu, M. 2004. Türkiye'de Değişen Fındık Politikası ve Olası Etkileri, Üçüncü Milli Fındık Şurası, 10-14 Ekim , Giresun, s.397,
• Bozoğlu, M. 2007. Türkiye'de Fındık Piyasasının Yapısı,
• U y g u l a n a n P o l i t i k a l a r v e E t k i l e r i , http://www.yuksekyayla.com/index.php?option=com _content&task=view&id=76&Itemid=1 [Erişim