TOKAT İLİ MERKEZ İLÇEDE TARIM KREDİ KOOPERATİFLERİNE ORTAK TARIM İŞLETMELERİNİN EKONOMİK ANALİZİ

Yıl 2013, Cilt: 19 Sayı: 1 ve 2, 103 - 117, 01.12.2013

Murat Sayılı¹ Faruk Adıgüzel²

Öz

Çalışmanın amacı, Tokat-Merkez İlçede Tarım Kredi Kooperatiflerine ortak tarım işletmelerinin sosyo-ekonomik özellikleri ile yıllık faaliyet sonuçlarının belirlenmesi ve ortakların kooperatif ile ilişkilerinin irdelenmesidir. Veriler, Ekim-Aralık 2010 döneminde 66 işletmeden anket yöntemi ile toplanmıştır. Araştırmada, ortalama işletme arazisi genişliği 57.17 da olup ve bu arazinin de %86.83’ü mülk araziden oluşmaktadır. Ayrıca, işletmelerin ortalama 5.44 kişi nüfusa sahip olduğu ve 1026.14 erkek iş günü olan kullanılabilir aile işgücünün %69.97’sinin kullanılamadığı belirlenmiştir. İşletme başına düşen aktif sermaye 156493.15 TL olup, aktif sermaye içerisinde en büyük payı %50.81 ile toprak sermayesi oluşturmaktadır. İşletmelerin ortalama brüt hasıla değeri 29317.19 TL, işletme masrafları 25973.25 TL, gerçek masrafları 14239.14 TL, net hasılası 3343.94 TL, tarımsal geliri 15078.05 TL, harcanabilir tarımsal geliri 12535.18 TL ve toplam aile geliri 18644.57 TL olarak hesaplanmıştır. Ortakların ortalama 19.94 yıldır kooperatife ortaklıklarının bulunduğu saptanmıştır. Ayrıca, ortakların yarısından fazlasının (%56.06) kooperatiften beklentilerinin çok azının karşılandığı bulunmuştur. Kooperatif-ortak ilişkilerinin geliştirilmesi, ortakların gelirinin ve hayat standartlarının yükseltilmesi için ortakların yeni tarım teknikleri, örgütlenme ve kooperatifçilik konularındaki eğitim ihtiyaçlarının öncelikle Tarım Kredi Kooperatifleri tarafından karşılanması gerekmektedir

Anahtar Kelimeler

Tarım Kredi Kooperatifleri, Tarım İşletmeleri, Ekonomik Analiz

ECONOMIC ANALYSIS OF FARMS ASSOCIATED WITH AGRICULTURAL CREDIT COOPERATIVES IN CENTRAL COUNTY IN TOKAT

Öz

The aim of the study was to determine the social-economical features and the annual results of activities of the farms associated with Agricultural Credit Cooperatives in Central County in Tokat and investigate the relationships of the members with the cooperatives. Data were collected from 66 farms through the questionnaire method in the period of September-December 2010. In the research, the average area of the farms was 57.17 decare, of which 86.83% was owned lands. Also, the population of farms was 5.44 people in average. Family labour potential was 1026.14 man-days, of which 69.97% could not be managed. The active capital per farm was TL 156493.15 and in this capital, land capital has the largest share (50.81%). The average gross income of the farms was TL 29317.19, farms outlay was TL 25973.25, real outlay was TL 14239.14, net income was TL 3343.94, agricultural income was TL 15078.05, disposable agricultural income was TL 12535.18 and total family income was TL 18644.57. It has been determined that the members have been associated to the cooperatives for 19.94 years in average. In addition to, over half of members (%56.06) specified cooperative satisfied a few of their expectations. It was concluded that the members needed to be trained on the issues of new agricultural techniques, organization and cooperative primarily by Agriculture Credit Cooperatives to increase their incomes and life standards

Anahtar Kelimeler

Agricultural Credit Cooperatives, Farms, Economic Analysis

Kaynakça

• %4.54’ü kooperatifi sigortacılık faaliyetlerinde yeterli
• bulduklarını söylemişlerdir. Kısmen yeterli bulduğunu
• ifade eden üreticilerin oranı ise %13.64’tür. Ortakların %43.94’ünün kooperatiften en önemli
• beklentilerinin kredi limitlerinin yükseltilmesi olduğu
• belirlenmiştir. Kredi vadelerinin daha uygun hale
• getirilmesi (%27.27), faiz oranlarının düşürülmesi
• (%24.24), bürokrasinin azaltılması (%15.15), kredi
• teminatlarının azaltılması (%7.58), girdi fiyatlarının
• piyasadan düşük olmasının sağlanması (%4.55),
• kooperatifin faal olarak çalışması (%4.55), kefillik durumunun
• yapılandırılması (%1.51) ve ortaklara eşit davranılması
• (%1.51) üreticilerin kooperatiften beklediği diğer
• unsurlardır. Erol (1998), ortakların kooperatiften
• beklentilerinin, ortakların yeterince bilgilendirilmesi (%32.00),
• pazarlanmasının kooperatifin aracılığı ile yapılması,
• tarımsal girdilerin ucuz ve uzun vadeli satılması,
• kooperatifle olan sözleşme şartlarının iyileştirilmesi
• (%32.00) olduğunu belirlemiştir. (%1.51), borçların ürünlerin değerlendirilmesi ve Kooperatif tarafından uzun vadeli ve düşük faizli
• kredi sağlanması durumunda ortakların %90.91’inin bu kaynağı
• saptanmıştır. Ayrıca, böyle bir kredi olanağının traktör
• veya zirai alet-makine alımı (%16.67), ahır, ağıl ve
• samanlık gibi tarımsal inşaat işlerinde (%13.64), arazi
• alımı (%3.03) ve şahıslardan alınan borcu kapatmakta
• (%1.51) kullanabileceği tespit edilmiştir. Bu durumun
• kooperatif yetkililerince yöresel bazda değerlendirilerek strateji
• bakımından önemlidir. için kullanabilecekleri geliştirmeleri kooperatif-ortak ilişkileri Ortakların yarısından fazlası (%56.06) kooperatifin
• banka gibi mevduat toplaması durumunda tasarruflarını
• kooperatife yatırabileceklerini söylemişlerdir. Üreticiler
• kooperatife güven duyma, tarımsal ve tüketim
• ihtiyaçlarının karşılandığı bir kurum olması, işletmeye
• yakınlık ve kooperatife borçlu olma gibi nedenlerle
• kooperatifi tasarruflarını değerlendirecekleri bir kurum olarak
• değerlendirenlerin nedenleri, faizin haram olduğunu
• düşünme, bankaların daha güvenilir olarak görülmesi,
• kooperatife güven duymama, tasarruflarını farklı şekilde
• değerlendirme olarak tespit edilmiştir. Erol (1998), ortakların
• kurulmasını istediklerini belirlemiştir. olumsuz %70.60’ının kooperatifler bankasının Ayrıca, ortaklar vadesi geçen borçlar için af çalışan getirilmesinin
• etkileyeceğini, kooperatiflerin uzun vadeli ve uygun
• faizli kredi olanakları sağlaması gerektiğini, mesleki ve kooperatifçilik
• düzenlenmesinin yararlı olacağını düşünmektedirler.
• Açıl, A.F., 1956. Samsun İli Tütün İşletmelerinde Rantabilite. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:105, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• Açıl, A.F., 1977. Tarımsal Ürün Maliyetlerinin Hesaplanması ve Memleketimiz Tarımsal Ürün Maliyetlerindeki Gelişmeler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:665, Ankara.
• Akay, M., 1996. Tokat İli Niksar Ovası Tarım İşletmelerinin Yapısal Analizi, İşletme Faktörlerin Değerlendirilmesi ve Doğrusal Programlama Yöntemiyle Planlanması Üzerine Bir Araştırma, Doktora Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Sonuçlarını Etkileyen
• Akay, M., 1998. Tarım İşletmelerinin Başarısı Üzerine Bir Araştırma Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:33, Araştırma Serisi No:10, Tokat.
• Aksöz, İ., 1973. Doğu Anadolu’nun Ekonomik ve Zirai Yapısı. Ankara Üniversitesi Yayınları No: 163, Ziraat Fakültesi Yayın No: 81, Baylan Matbaası, Ankara.
• Aras, A., Çakır, C., 1975. Gediz Sulama Projesi Kapsamına Giren Tarım İşletmelerinin Ekonomik Etüdü. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:211, İzmir.
• Aras, A., 1988. Tarım Muhasebesi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları Yayın No: 486, Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova-İzmir.
• Başaran, B., 2003. Uluslararası Çalışma Örgütü’nün Yeni Kooperatif Standartları ve Ülkemiz Kooperatiflerinin Uyumu: Trakya Bölgesi Tarım Kooperatifleri Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.
• Bilgin, N., 2005. Tarımsal Kooperatiflerde Güven Duygusunun Ortakların Kooperatife Bağlılıkları ve Performans Algılarına Etkisi: TARİŞ’te Bir Uygulama, Doktora Tezi, Gebze İleri Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze.
• Çıkın, A., Yercan, M., 1995. Tarımda üretici örgütlenmesi I: Kooperatifler, Türkiye Ziraat Mühendisliği IV. Teknik Kongresi, 9-13 Ocak, Ankara, s.155-165.
• Çiçek, A., Erkan, O., 1996. Tarım Ekonomisinde Araştırma ve Örnekleme Yöntemleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:12, Ders Notları Serisi No:6, Tokat.
• Dedeoğlu, M., Yıldırım, İ., 2006. Emek tarımsal kalkınma kooperatifine ortak işletmelerin ekonomik analizi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 16(1):39-48.
• Emiroğlu, Z., 1992. Muğla Fethiye’de Bulunan Tarımsal Amaçlı Kooperatiflerin (1163 Sayılı Kanuna Tabii) Pazarlayabilecekleri Ürünlerin Belirlenmesi ve Çobanlar Köy Kalkınma Kooperatifinin Örnek Olay Olarak İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bornova-İzmir.
• Eraktan, G., 2001. Ortak Tarım Politikası. Ankara Üniversitesi Avrupa Toplulukları Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATAUM) Ders Notu, Ankara.
• Erkan, O., Orhan, M.E., Budak, F., Şengül, H., Karlı, B., Hartoka, İ., 1989. Aşağı
• Mardin-Ceylanpınar Ovalarındaki Tarım İşletmelerinin Ekonomik Analizi ve İleriye Dönük Planlaması. Türkiye Bilimsel Teknik ve Araştırma Kurumu Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu Proje No: TOAG-613, Adana.
• Erkuş, A., Bülbül, M., Kıral, T., Açıl, A.F., Demirci, R., 1995. Tarım Ekonomisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları No:5, Ankara.
• Erol, F., 1998. Pancar Ekicileri İstihsal Kooperatifleri’nin Gelişimiyle İlgili Sorunlar ve Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Esengün, K., 1990. Tokat İlinde Meyve Yetiştiriciliği Yapan İşletmelerin Ekonomik Durumu ve İşletme Sonuçlarını Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Gülse Bal, H.S., 2003. Orta Karadeniz Bölgesi’nde Ayçiçeği Yetiştiren İşletmelerin Ekonomik Analizi ve Kooperatif- Üretici-İşleyici Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat. Doktora Tezi,
• Hazar, N., 1970. Kooperatifçilik Tarihi. Tarım Kredi Kooperatifleri Yardımlaşma Birliği Yayınları, Yayın No:40, Ankara.
• İnan, İ.H., 1994. Tarım Ekonomisi. Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi, Tekirdağ.
• İnan, İ.H., 2004. Türkiye’de Tarımsal Kooperatifçilik ve AB Modeli. İstanbul Ticaret Odası Yayınları, Yayın No:40, İstanbul.
• İnan, İ.H., Direk, M., Başaran, B., Birinci, S., Erkmen, E., 2005. Tarımda örgütlenme. Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi, 3-7 Ocak 2005, Ankara, s.1133-1154.
• Karacan, A.R., 1991. Tarım İşletmelerinin Finansmanı ve Tarımsal Kredi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 498, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Karlı, B., Çelik, Y., 2003. GAP Alanındaki Tarım Kooperatifleri ve Diğer Çiftçi Örgütlerinin Bölge Kalkınmasındaki Etkinliği. Tarımsa Ekonomi Araştırma Enstitüsü (TEAE) Yayınları, Yayın No: 97, Şanlıurfa.
• Kendirlioğlu, Ö., 2008. Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Tarım Satış Kooperatifleri Birliği Faaliyetlerinin Değerlendirilmesi ve Üretici Memnuniyetinin Belirlenmesi: Aydın İli Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Kızılaslan, N., 1997. Tokat İli Merkez İlçede Tarımsal Kalkınma Kooperatiflerine Katılımı Etkileyen Sosyo- Ekonomik Faktörler Üzerine Bir Araştırma, Doktora Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Köksal, K., 2006. Üretim Kooperatiflerinden Arıcılık Kooperatiflerinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Mülayim, Z.G., 1995. Kooperatifçilik. II. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Talim, M., Güneş, T., Çıkın, A., İnan, İ.H., Bektöre, M., 1981. Tarımda teşkilatlanma, Türkiye II. Tarım Kongresi Tebliğler Kitabı, Tarım ve Orman Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Tatlıdil, H., 1984. Tarımsal Yayım Çalışmalarında Önder Çiftçi Yaklaşımı Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayını, Ankara.
• Turan, A., Mülayim, Z.G., 1994. Süt Fabrikası İşleten Tonya ve Bütün Köylerini Kalkındırma Kooperatifinin Tarımsal Kooperatif İşletmeciliği Yönünden Analizi. 94 Kooperatifçilik Yıllığı, Türk Kooperatifçilik Kurumu Yayın No:85, Ankara.
• Ürper, Y., 1996. Kooperatif İşletmeciliği. Birlik Ofset Yayıncılık, Eskişehir.
• Yılmaz, E., 2006. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Projeleri Kapsamında Süt Sığırcılığı Yapan Bazı Tarımsal Kalkınma Özellikleri İle Bu İşletmelerin Yapısal Durumlarının Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van. Verim Sorumlu Yazar: Murat SAYILI [e-mail]
• Geliş Tarihi : 25/12/2013
• Kabul Tarihi : 07/04/2014