TÜRKİYE VE RUSYA TARIMSAL TİCARETİNİN POLİTİKA DEĞİŞİMİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2014, Cilt: 20 Sayı: 1 ve 2, 101 - 111, 01.06.2014

Alper Demirdöğen Emine Olhan

Öz

Türkiye ve Rusya’da 1990’lardan sonra önemli yapısal değişiklikler meydana gelmiştir. Rusya’da 1990’larda tarımsal üretim önemli düzeyde gerilemiş, 2000’lerde ise yeniden yükselişe geçmiştir. Ekonominin büyümesine bağlı olarak tarımsal ürün talebi artmış, Rusya Çin’den sonra dünyanın en önemli tarımsal ithalatçılarından biri olmuştur. Ayrıca ülke 2012 yılında Dünya Ticaret Örgütü’ne üye olarak dünya ticaret dizgesinin bir parçası olarak yerini netleştirmiştir. Türkiye’de ise 2001 yılından sonra Tarım Reformu Uygulama Projesi ile kapsamlı değişiklikler amaçlanmıştır. Kamu iktisadi teşekküllerinin özelleştirilmesinin yanı sıra, tarıma sağlanan destek araçlarında da önemli değişikliklere gidilmiştir. Destek araçlarındaki değişime bitkisel yağ, hayvansal ürünler ve hatta buğdaydaki ithalat artışı eşlik etmiştir. Türkiye ve Rusya’da önemli yapısal değişiklikler meydana gelmesi ve tarım politikalarında uluslararası politikanın yansımalarının daha net bir şekilde gözlemlenmesi ile ülkelerin tarımsal yapı ve politikalarının incelenmesinin önemi daha da artmıştır. Türkiye’nin tarım ürünleri ticaretinde %6’lık pay ile Rusya ilk sıralarda yer almaktadır. Bu oran özellikle ithalat açısından oldukça değişkendir. Türkiye’nin 2012 yılında tarım ürünleri ithalatındaki Rusya’nın payının %20 olması dikkat çekmektedir. Bir diğer önemli konu ise ticareti yapılan ürünlerin zaman içerisinde belirli gruplar şeklinde yoğunlaşmasıdır. Türkiye’nin 1995 yılında Rusya’ya yapmış olduğu ihracatın %50’sini şeker ve hububat oluştururken, bu oran 2012 yılında %2 düzeyine gerilemiştir. Aynı yıl sebze ve meyvenin payı ise %80’lere ulaşmıştır. İthalatta ise ürün grupları içerisindeki payı %5 olan hububat, 2012 yılında %44’lere kadar yükselmiştir. Hayvansal ve bitkisel yağların payı ise %30 düzeyindedir. Bu çalışmanın amacı Türkiye ve Rusya’nın tarım ürünleri ticaret değişimini incelemektir. Ayrıca iki ülkenin tarımsal yapı ve politikalarında meydana gelen değişimlerde ticaret etkisi açısından değerlendirilmiştir

Anahtar Kelimeler

ticaret yoğunlaşması, tarımsal yapı, ticari sorunlar

An Evaluation of Agricultural Trade between Turkey and Russia in the Context of Policy Perspective

Öz

There have been major structural changes in Turkey and Russia since 1990s. In Russia, agricultural production decreased in 1990s, but it increased again in 2000s. The demand of agricultural products has increased with the economic growth, so Russia has become one of largest agricultural products importer after China. Also the country has clarified its place as a part of word trade system becoming a member of WTO. In Turkey, it was aimed extensive changes via ARUP after 2001. In addition to the privatization of SOEs, the agricultural support tools have also changed considerable. The imports of vegetable oil, animal products and even the wheat have increased accompanying the change of support tools. Because of the structural change and the clear impact of international policies on agriculture in Turkey and Russia, the importance of evaluating their agricultural structure and policies has even more increased. Russia stays at the first place with its 6% share in Turkey’s trade of agricultural products. That share is especially changeable in terms of import. Because the share in the import increased to 20% in 2012. The other important issue is that the trade concentration of specific products over time. Turkey's share of sugar and cereals export to Russia was 50% in 1995, it decreased to 2% in 2012. But the share of vegetable and fruit in agricultural export reached to 80% in 2012. On the import side, the share of cereals was 5% in agricultural import and it increased to 44% in 2012. At the same year, the share of animal and vegetable oils in agricultural import was around 30%. The study aims to evaluate the trade of agricultural products between Turkey and Russia. Also the changes of two countries' agricultural structure and policies have also been evaluated in terms of the trade effect

Anahtar Kelimeler

trade concentration, agricultural structure, trade debates

Kaynakça

• Aydın, Z., 2010. "Neo-Liberal Transformation of Turkish Agriculture." Journal of Agrarian Change 10:149-187.
• Bokusheva, R., Bezlepkina, I., Lansik, A.O., 2009. "Exploring farm investment behaviour in transition: The case of Russian agriculture." Journal of Agricultural Economics 60:436-464.
• Bokusheva, R., Hockmann, H., Kumbhakar, S.C., 2012. "Dynamics of productivity and technical efficiency in Russian agriculture." European Review of Agricultural Economics 39:611-637.
• Brink, L., Orden, D., Datz, G., 2013. "BRIC Agricultural Policies Through a WTO Lens." Journal of Agricultural Economics 64:197-216.
• COMTRADE, 2014. "Birleşmiş Milletler Ticari İstatistik Veritabanı." http://comtrade.un.org/, Erişim Tarihi: 21.07.2014
• DBKG, 2014. "Dünya Bankası Kalkınma Göstergeleri." http://databank.worldbank.org/data/home.aspx, Erişim Tarihi: 21.07.2014
• DİE, 2005. "Dış Ticarette Yoğunlaşma 2003." T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Dünya Gazetesi, 2012. "Dış ticaret açığının %72'si enerji ithalatından." http://www.dunya.com/dis-ticaret- aciginin-72si-enerji-ithalatindan-150780h.htm, Erişim Tarihi: 30.07.2014
• Dünya Gazetesi, 2014. "Rusya'dan karşı yaptırım." http://www.dunya.com/rusyadan-karsi-yaptirim- 235334h.htm, Erişim Tarihi: 12.08.2014
• Elvestad, C., Nilssen, F., 2010. "Restricting imports to the Russian food market: simply an act of protectionism?" Post-Communist Economies 22:267-282.
• Erlat, G., Akyüz, O., 2001. "Country concentration of Turkish exports and imports over time." Economics Web Institutes.
• Hensley, J., 2011. "Scenarios for Russian agriculture development to 2021." Monterey, California. Naval Postgraduate School.
• Keyder, Ç., Yenal, Z., 2011. "Agrarian Change under Globalization: Markets and Insecurity in Turkish Agriculture." Journal of Agrarian Change 11:60-86.
• Kiselev, S., Romashkin, R., 2012. Possible Effects of Russia's WTO Accession on Agricultural Trade and Production: International Centre for Trade and Sustainable Development.
• Liefert, W.M., Serova, E., Liefert, O., 2010. "The growing importance of the former USSR countries in world agricultural markets." Agricultural Economics 41:65-71.
• Liefert, W.M., Liefert, O., 2012. "Russian agriculture during transition: performance, global impact, and outlook." Applied Economic Perspectives and Policy 34:37-75.
• OECD, 2002. Agricultural Policies in OECD Countries 2002: OECD Publishing.
• OECD, 2006. Agricultural Policies in OECD Countries 2006: OECD Publishing.
• OECD, 2009. Agricultural Policies in OECD Countries 2009: OECD Publishing.
• OECD, 2011. Agricultural Policy Monitoring and Evaluation 2011: OECD Publishing.
• OECD, 2013. “Russia”, in Agricultural Policy Monitoring and Evaluation 2013: OECD Countries and Emerging Economies: OECD Publishing.
• OECD, 2014a. "Üretici Destek Tahmini Veritabanı." http://www.oecd.org/tad/agricultural- policies/producerandconsumersupportestimatesdatabase. htm, Erişim Tarihi: 21.07.2014
• OECD, 2014b. "Producer and Consumer Support Estimates database." http://www.oecd.org/agriculture/agricultural- policies/producerandconsumersupportestimatesdatabase. htm, Erişim Tarihi: 11.05.2014
• Olhan, E., 2012. "Türkiye’de Son On Yılda Destekler." Tarım ve Mühendislik Dergisi.
• Ozkan, B., Karaman, S., 2011. "Acreage response for cotton regions in Turkey: an application of the bounds testing approach to cointegration." New Medit 10.
• Sedik, D., Lerman, Z., Uzun, V., 2013. "Agricultural policy in Russia and WTO accession." Post-Soviet Affairs 29:500- 527.
• Şahinöz, A., 2011. Neolitik'ten Günümüze Tarım Ekonomi ve Politikaları: Turhan Kitabevi.
• TMO, 2014. "Türkiye Mısır Ekiliş - Üretim - Verim ve TMO Alımları (1938-2013)." http://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/istatistikler/tab lolar/5_misirEUVA.pdf, Erişim Tarihi: 03.31.2014
• Wegren, S.K., 2007. "The state and Agrarian reform in post- communist Russia." The Journal of Peasant Studies 34:498-526.
• World Bank, 2009. "Agricultural Reform Implementation Project. Washington." World Bank. Sorumlu Yazar: Alper DEMİRDÖĞEN
• [e-mail]
• Geliş Tarihi : 20/12/2014
• Kabul Tarihi : 26/01/2015