Siirt, Batman ve Gaziantep İllerinde Fıstık İşleme Tesislerinin Sürdürülebilirliği

Yıl 2023, Cilt: 29 Sayı: 2, 117 - 130, 29.12.2023

Belma Doğan Öz , Gamze Saner

https://doi.org/10.24181/tarekoder.1396452

Öz

Amaç: Bu çalışmada Siirt, Gaziantep ve Batman illerinde bulunan 30 fıstık işleme tesisinin 2021 yılına ilişkin verileri anket yoluyla elde edilmiş olup, tesislerin yapısal özellikleri, makine ve ekipman dağılımları, başlıca sorunları ve sürdürülebilirlik düzeyinin belirlenmesi amaçlanmıştır.
Tasarım / metodoloji / yaklaşım: Tesislerinin ekonomik, sosyal, çevresel ve genel sürdürülebilirlik düzeyini belirlemek amacıyla kompozit sürdürülebilirlik endeksi hesaplanmıştır. Endeks değerlerinin belirlenmesinde Faktör Analizi kullanılmıştır. Faktör analizi yardımıyla fıstık işleme tesislerinin sürdürülebilirliğini kapsayan 13 temel sürdürülebilirlik göstergesi seçilmiştir.
Bulgular: Fıstık işleyen tesislerin ekonomik sürdürülebilirlik endeksi, 0,36, sosyal sürdürülebilirlik endeksi 0,75, çevresel sürdürülebilirlik endeksi 0,30 ve genel sürdürülebilirlik endeksi 0,45 olarak belirlenmiştir. Fıstık işleme tesislerinin su kullanımını azaltıcı yönde faaliyetlere yer vermesi, işleme prosesi sonucu ortaya çıkan atıkları çevre dostu kompost, biyokömür, biyogaz gibi biyomalzemelerin üretiminde kullanması ve toprak kalitesini iyileştirmede değerlendirmesi hem ekonomik hem de çevresel sürdürülebilirliğe katkı sağlayacaktır. Tesisler yıllık ciro miktarını artırmak için, entegre tesis olarak faaliyet göstermeli, teknoloji kullanımını ve yurt dışı pazarlama olanaklarını artırmalıdır.
Özgünlük / değer: Çalışmanın fıstık işleme tesislerinin sürdürülebilirliğinin önündeki engellerin belirlenmesinde ve sürdürülebilir bir fıstık işleme tesisi modeli için gerekli strateji ve politikaların geliştirilmesi açısından literatüre ve sektöre katkıda bulunacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Antep fıstığı, Siirt fıstığı, Kompozit Endeks, Faktör Analizi

Etik Beyan

Bu araştırma, Ege Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu tarafından 02.11.2020 tarihinde yapılan 11nolu toplantıda alınan 01 numaralı karar ve 691 protokol numarası ile oybirliği ile etik açıdan uygun bulunmuştur.

Sustainability of Pistachio Processing Facilities in Siirt, Batman and Gaziantep Provinces

Öz

Purpose: In this study, data for 2021 of 30 peanut processing facilities located in Siirt, Gaziantep and Batman provinces were obtained through a survey, and it was aimed to determine the structural features of the facilities, machinery and equipment distribution, main problems and sustainability level.
Design/Methodology/Approach: The composite sustainability index was calculated to determine the economic, social, environmental and general sustainability level of the facilities. Factor Analysis was used to calculate index values. With the help of factor analysis, 13 basic sustainability indicators covering the sustainability of peanut processing facilities were selected.
Findings: The economic sustainability index of peanut processing facilities is determined as 0.36, the social sustainability index is 0.75, the environmental sustainability index is 0.30 and the general sustainability index is 0.45. Peanut processing facilities' inclusion of activities to reduce water use and the use of waste generated as a result of the processing process in the production of environmentally friendly biomaterials such as compost, biochar, biogas and improving soil quality will contribute to both economic and environmental sustainability. In order to increase annual turnover, facilities should operate as integrated facilities and increase their use of technology and international marketing opportunities.
Orgnalty/Value: It is thought that the study will contribute to the literature and the sector in terms of determining the obstacles to the sustainability of peanut processing facilities and developing the necessary strategies and policies for a sustainable peanut processing facility model.

Anahtar Kelimeler

Pistachios, Siirt pistachios, Composite Index, Factor Analysis

Kaynakça

• Açan, Y. Pakyürek, M. (2020). Siirt fıstığı işleme ve değerlendirme tesislerinin durumu. Anadolu 1. Uluslararası Uygulamalı Bilimler Kongresi, 17.04.2020, s. 543-554.
• Açıkalın, K. Karaca, F. Bolat, E. (2012). Pyrolysis of pistachio shell: Effects of pyrolysis conditions and analysis of products. Fuel, (95):169–77. https://doi.org/10.1016/j.fuel.2011.09.037.
• Akboğa, A. Pakyürek, M. (2020). Farmer Behaviours in Pistachio Growing at Siirt. Ispec Journal of Agricultural Sciences, 4 (2): 171-185. doi: 10.46291/ISPECJASvol4iss2pp36-50.
• Aydın, Y. Saltuk, B. (2018). Siirt Yöresi Fıstık Yetiştiricilerinin Sulama Eğilimlerinin Belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1. Uluslararası Tarımsal Yapılar ve Sulama Kongresi Özel Sayısı, s. 119-127.
• Behgar, M. Valizadeh, R. Mirzaee, M. Naserian, A. A. Nasiri, M. R. (2009). Correlation between the physical and chemical properties of some forages and non-forage fiber sources. J Anim Vet Adv, (8): 2280–5.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör Analizi: Temel Kavramlar ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32:470-483s.
• Çelik, I. Demirer, G. N. (2015). Biogas production from pistachio (Pistacia vera L.) processing waste, Biocatal Agric Biotechnol, (4): 767–72. https://doi.org/10.1016/j.bcab.2015.10.009.
• Çetin, M.S. Demirel, A.S. Toprakçı, O. Karahan Toprakçı, H.A. (2022). Fabrication and characterization of conductive, flexible polymer composites from carbonized pistachio shell wastes. Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University 37(2):711-722.
• Doğan Öz, B. (2022). Siirt Fıstığı Yetiştiriciliği Yapan İşletmelerin Sürdürülebilirliğinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Doktora Tezi, EÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Bornova, İzmir, 219 s.
• Günden, C. Miran, B. (2008). Yeni Çevresel Paradigma Ölçeğiyle Çiftçilerin Çevre Tutumunun Belirlenmesi: İzmir İli Torbalı İlçesi Örneği. Ekoloji, 18: 41-50s.
• Guodaar, L. Asante, F. Eshun, G. Abass, K. Afriyie, K. Appiah, D.O. Gyasi, R. Atampugre, G. Addai, P. Kpenekuu, F. (2018). How do Climate Change Adaptation Strategies Result in Unintended Maladaptive Outcomes? Perspectives of Tomato Farmers. International Journal of Vegetable Science, 26 (1): 15-31pp.
• Elbistanlı, Ö. Kantar Davran, M. ve Emeksiz, Ö.F. (2020). Gaziantep ili antepfıstığı ihracat pazarlama organizasyonu. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(74):724-749, doi:10.17755/esosder.596515
• Erşan, S. Güçlü, Ü. Ö. Carle, R. Schweiggert, R. M. (2017). Determination of pistachio (Pistacia vera L.) hull (exo- and mesocarp) phenolics by HPLC-DAD-ESI/MSn and UHPLC-DAD-ELSD after ultrasound-assisted extraction. J Food Compos Anal, (62): 103–14. https://doi.org/10.1016/j.jfca.2017.04.013.
• FAO, (2013). Sustainability Assesment of Food and Agriculture Systems (SAFA) Guidelines; Natural Resources Management and Environment Department, User Manuel Version 2.2.40, Rome, Italy, December, 267p.
• Freudenberg, M. (2003). Composite Indicators of Country Performance: A Critical Assessment, OECD Science. Technology and Industry Working Papers, 16, Paris.
• Isik, Z. Arikan, E. B. Ozay, Y. Bouras, H. D. Dizge, N. (2020). Electrocoagulation and electrooxidation pre-treatment effect onfungal treatment of pistachio processing wastewater. Chemosphere 2020, (244), 125383. https://doi.org/10.1016/j.chemosphere.2019.125383.
• Ihara, I. Kanamura, K. Shimada, E. T.W. (2004). High Gradient Magnetic Separation Combined with Electrocoagulation and Electrochemical Oxidation for the Treatment of Landfill Leachate. IEEE Trans Appl Supercond, 14.
• Keskinkılıç, K. (2019). Koyunculuk Faaliyetinin Sürdürülebilirliği: İzmir İli Örneği. Doktora Tezi Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Bornova, İzmir, 158s.
• Kahyaoglu, T. (2008). Optimization of the pistachio nut roasting process using response surface methodology and gene expression programming. LWT- Food Sci Technol, (41): 26–33. https://doi.org/10.1016/j.lwt.2007.03.026
• Lazcano, C. Marinez Blanco, J. Christensen, T.H. Munoz, P. Rieradevall, J. Moller, J. Anton, A. Boldrin, A. Nunez, M. (2014). Environmental Benefits of Compost Use-On-Land Through Lca – A Review of The Current Gaps. 9th International Conference on Life Cycle Assessment in the Agri-food Sector, San Francisco, Ca, Usa, 8–10 October 2014, p. 674-682.
• Mohammadi, A., Cowie, A., Mai, T.L.A., Anaya De La Rosa, R., Kristiansen, P., Brandao, M., Joseph, S., 2016, Biochar Use for Climate-Change Mitigation in Rice Cropping Systems. Joural of Cleaner Production, 116(10): 61-70. doi: 10.1016/j.jclepro.2015.12.083
• Moussavi, G. Khosravi, R. (2010). Removal of cyanide from wastewater by adsorption onto pistachio hull wastes: Parametric experiments, kinetics and equilibrium analysis. J Hazard Mater, (183): 724–30. https://doi.org/10.1016/ j.jhazmat.2010.07.086.
• OECD, (2008). Handbook on Constructing Composite Indicators: Methodology and User Guide, Organization for Economic Co-operation and Development-JRC, Joint Research Centre.; OECD: Paris, France, 162p.
• Rastgeldi, B. (2015). Antepfıstığı işleme tesisi atıksularının arıtılabilirliğinin araştırılması. Harran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans tezi, Şanlıurfa. Salan, T. Alma, H. (2014). Antep Fıstığı Atık Kabuklarının Enerji, Kimyasal Madde ve Biyomalzeme Üretiminde Değerlendirilmesinde Kullanılabilecek Termokimyasal Yöntemlere Genel Bir Bakış. Yeşil Altın Antepfıstığı Zirvesi, Yeşil Altın Antepfıstığı Çalıştayı, 19 Eylül 2014, Gaziantep.
• Şengül, Z. (2020). Ege Bölgesinde Arıcılık Yapan İşletmelerin Sürdürülebilirlik Yönünden Değerlendirilmesi. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Bornova- İzmir, 223s.
• Tomaino, A. Martorana, M. Arcoraci, T. Monteleone, D. Giovinazzo, C. Saija, A. (2010). Antioxidant activity and phenolic profile of pistachio (Pistacia vera L., variety Bronte) seeds and skins. Biochimie, (92): 1115–22. https://doi.org/10.1016
• /j.biochi.2010.03.027.