The Envoy of Timur Johannes of Sultaniye and Some Fragments from his Work Libellus de Notitia Orbis

Yıl 2014, Cilt: 33 Sayı: 55, 121 - 162, 01.05.2014

Altay Tayfun Özcan

https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000567

Cited By: 2

Öz

The rout of Yıldırım, in the battle of Ankara, who had defeated the crusade in the Niğbolu battle attracted the attention of Europe to Iran. They were thinking that the suitable occasion had emerged to eliminate the threat of Turk completely but, at the same time, they were aware of the fact that they could not do that alone. Therefore, it is seen that the idea of making alliance with Timur had emerged among some intellectuals. If the Clavijo’s visit to Timur is taken into consideration, it can be observed that this idea had affected the statesmen too. But they could not draw any positive reply from Timur. But he didn’t hesitate to get into touch with European states to improve the economical relations. In 1402, he sent Johannes who was in the charge of the church in Sultaniye to Europe for this purpose. It is seen that he had firstly served in Italy and then in France and after England in Spain. Even if the results of his activities in Italy had not been reflected in the sources, he could take positive responses from other countries. But as a result of the death of Timur during his travel and the struggles for the throne he could not deliver the letters to the Timurid palace. From that perspective, it is seen that his diplomatical duty has mired down. However, he has written two works during his travel. One of them is Libellus de Notitia Orbis which means the Booklet of World Infromation. Even if it is understood that the main aim of the writer, while writing this work, had been to give general informations about the position of Christianity in eastern countries, the informations which he gives while doing that are very important in terms of culture and political history. In this work we will present the translations of political and cultural subjects stated in the work after giving informations about the travel of Johannes

Anahtar Kelimeler

Timur, Ottomans, Europe, Crusades, Geography.

Timur’un Elçisi Sultaniyeli Johannes ve Libellus de Notitia Orbis adlı eserinden bazı parçalar

Öz

Niğbolu muharebesinde Haçlı ordusunu hezimete uğratan Yıldırım Bayezid’ın Ankara muharebesinde mağlup olması Avrupa’nın gözlerini birden bire İran’a çevirdi. Onlar Türk tehlikesini tamamen ortadan kaldırmak için uygun bir ortamın doğduğunu düşünmekle birlikte bunu tek başlarına başaramayacaklarını da biliyorlardı. Bundan ötürü bazı bilgili kimseler arasında Timur ile ittifak kurulması fikri ortaya çıktığı görülmektedir. Clavijo’nun bu amaçla Timur’u ziyaret etmesine bakacak olursak bu, devlet adamlarını da etkilemişti. Ancak Timur’dan hiçbir olumlu cevap alamadılar. Buna mukabil o, ekonomik ilişkileri canlandırmak niyetiyle Avrupa devletleri ile temas kurmaktan geri durmadı. 1402’de Sultaniye’deki Katolik kilisesinin başında bulunan Johannes’i bu maksatla Avrupa’ya gönderdi. Onun, önce İtalya, ardından Fransa ve İngiltere’den sonra İspanya’da faaliyet gösterdiği görülmektedir. İtalya’daki faaliyetlerinin neticesi kaynaklara yansımamışsa da diğer ülkelerden olumlu cevap mektupları almayı başardı. Ancak yolcuğu sırasında Timur’un ölümü ve ardından yaşanan taht mücadelelerinin de etkisiyle cevap mektuplarını Timurlu sarayına geri götürememiştir. Bu açıdan bakıldığında diplomatik görevi yarım kaldığı anlaşılmaktadır. Bununla birlikte seyahati sırasında iki eser kaleme almıştır. Bunlardan birisi Dünya Bilgisi Kitapçığı manasına gelen Libellus de Notitia Orbis adlı eseridir. Yazarın bu eseri kaleme almasındaki asıl amacının doğu ülkelerindeki Hıristiyanlığın durumu hakkında genel bilgiler vermek olduğu anlaşılıyorsa da bunu yaparken verdiği kimi bilgiler kültür ve siyasi tarih açısından da önemlidir. Bu çalışmamızda Johannes’in seyahati ile ilgili bilgiler verdikten sonra eserde yer alan siyasi ve kültür konularıyla ilgili kısımların çevirisini takdim edeceğiz

Anahtar Kelimeler

Timur, Osmanlılar, Avrupa, Haçlılar, Coğrafya

Kaynakça

• ABU-LUGHOT, J.L., Before European Hegemony The World System AD. 1250– 1350, Oxford University Press, 1989.
• AİGLE, D.; “The Letters of Eljigidei, Hülegü and Abaqa: Mongol Overtures or Christian Venteiloquism?”, Inner Asia, 7/2005, ss.143-162.
• AKA, İ.; “Timur Sadece bir Asker mi idi?”, Makaleler, C.II, haz. E.S. Yalçın, Ş. Gedikli, Berikan yay., Ankara, 2005, ss.113-130.
• AKA, İ.; “Timur’un Ankara Savaşı (1402) Fetihnamesi”, Makaleler, C.I, haz. E.S. Yalçın, Ş. Gedikli, Berikan yay., Ankara, 2005, ss.133-170.
• AKA, İ.; “Timur’un Ölümünden Sonra Doğu Anadolu, Azerbaycan ve Irak-ı Acem’de Hakimiyet Mücadeleleri”, Türk Kültürü Araştırmaları, XXI/1-2, 1984
• AKA, İ.; Mirza Şahruh ve Zamanı, TTK yay., Ankara, 1994.
• AKA, İ.; Timur ve Devleti, TTK yay., Ankara, 2000.
• ALAN, H.; Bozkırdan Cennet Bahçesine Timurlular 1360–1506, Ötüken yay., İstanbul, 2007.
• AMİTAİ, R., “Mamluk Perceptions of the Mongol-Frankish Rapprochement”, Mediterrranean Historical Review, Vol.VII/I, s.50-65.
• ANDERSON, A.R., Alecander’s Gate, Gog and Mogog, and the Inclosed Nations, Cambridge University Press, 1932.
• ANDERSON, A.R.; “Alexander at the Caspian Gates”, Transactions and Proceedings of the American Philological Association, Vol.59/1928, ss.130-163.
• AYALON, D.; “Cerkes” (Memluk Period), Encyclopedia of Islam 2, Vol.II, Leiden, 1991, ss.23-24.
• BALA, M.; “Çerkezler”, MEB İslam Ansiklopedisi, C.III, İstanbul, 1981, ss.375- 386.
• BALARD, M., La Romanie Genoise (XIIe debut XVe siecle), Vol.I, Genova, 1978.
• BALARD, M.; “The Greeks of Crimea under Genoese Rule in the XIVth and XVth Centuries”, Dumbarton Oaks Papers, Vol.49/1995, ss.23-32.
• BALDWİN, M.W.; “Missions to the East in the Thirteenth and Fourteenth Centuries”, A History of the Crusades, ed.K.M. Setton, University of Winconsin Press, 1985, ss.452-518.
• BARANY, A., “The Last Crucesignatus Edward I and the Mongol Alliance”, Annual of Medieval Studies at Central European University, Vol.16, s.1-22.
• BARTHOLD, W.; İslam Medeniyeti Tarihi, Akçağ yay., Ankara, 2004.
• BARTHOLD, V.V.; “Islam na Çernom More”, Soçineniye, Tom VI, Izdatel’stvo Nauka, Moskva 1966. ss.659-665.
• BARTHOLD, V.V.; “Istoriko-Geografiçeskiy Obzor İrana”, Soçineniye, Tom.VII, İzdatelstvo Nauka, Moskva, 1967, ss.31-225.
• BARTHOLD, W.; “Suğdak”, MEB İslam Ansiklopedisi, C.XI, İstanbul 1979, ss.6-7.
• BAYNER, H.; Istoriya Krımskih Gotov, Yekaterinburg, 2001.
• BAYSUN, M.C.; “Azak”, MEB İslam Ansiklopedisi, C.II, İstanbul, 1979, ss.85-89.
• BEAZLEY, C.R., The Dawn of Modern Geography, Vol. III, Oxford, 1906.
• BOİS, Th.; Kurdistan, EI2, Vol.V, Leiden, 1986, ss.438-447.
• CAFERÎ B. MUHAMMED EL HÜSEYNÎ, Târîh-i Kebîr (Tevârih-i Enbiyâ ve Mülûk), çev. İ. Aka, TTK yay., Ankara, 2011.
• Chronographia Regum Francorum, T.III, Paris, 1897.
• CİRKOVİC, S.M.; The Serbs, trans. by V. Tosic, Blackwell Publishing, 2004.
• CLARK, L.V.; “The Turkic and Mongol Words in William of Rubruk’s Journey (1253–1255)”, Journal of the American Oriental Society, Vol.93/N.2, 1973, ss.181-189.
• CLAVİJO, Embassy to Tamerlane 1403-1406, tr. G. de Strange, London-New York, 2005.
• Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, editio emendatior et copiosior B.G. Niebuhri, Theophylactus Simocatta et Genesius, Bonnae, 1834.
• COSMO, N. di; “Mongols and Merchants on the Black Sea Frontier in the Thirteenth and Fourteenth Centuries: Convergences and Conflicts”, Mongols, Turks and Others, Eurasian Nomads and the Sedentary World, ed.R. Amitai and M. Biran, Leiden-Boston, 2005, ss.391-424.
• DAŞ, A.; “Ankara Savaşı Öncesi Timur ile Yıldırım Bayezid’in Mektuplaşmaları”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.15/2004, ss.141-168
• DAŞ, M., “Saint-Denis Ruhbanının Kroniği Adlı Fransız Kaynağına Göre Niğbolu Savaşı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C.XXVII/1, 2012, s.69-77.
• DAŞ, M.; “Bizans Kaynaklarında Timur İmajı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C.XX, S.2, Aralık 2005, ss.43-58.
• DAVLETŞİN, G.M.; “Musul’manskoye Bogosloviye v Zolotoy Orde”
• Zolotoordınskaya Tsivilizatsiya, Vıp.II/2009, ss.27-38.
• DEVRİES, K., “The Effect of Killing the Christian Prisoners at the Battle of Nicopolis”, Crusaders, Condottieri and Connon Medieval Warfare in Societies around the Mediterranean, ed. L.J. A. Villalon, D.J. Kagay, Brill Publishing, 2002, s.157-172.
• DEWEESE, D.; Islamization and Native Religion in the Golden Horde, Pennsylvania State UP, 1994.
• DOWSON, C.; The Mongol Mission, New York, 1955.
• EMECEN, F.M.; “İlk Osmanlı Kroniklerinde Osmanlı İmajı”, Prof.Dr. İsmail Aka Armağanı, İzmir 1999, ss.27-36
• FERRİER, R.; “Trade from the Mid 14th Century to the End of the Safavid Period”, The Cambridge History of Iran, Ed.P. Jackson, Cambridge UP, 2006, ss.412- 490.
• FİSCHER, W.J.; “Ascensus Barcoch (I) A Latin Biography of the Memluk Sultan Barquq of Egypt (D.1399) Written by B. de Mignanelli in 1416”, Arabica, Tome VI, Fasc.I/1959, ss.57-74.
• FRANCESCO BALDUCCİ PEGOLOTTİ, La Pratica Della Mercatura, ed. A. Evans, Cambridge, 1936.
• GREGORY, T.E.; “Dyrrachion”, The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol.I, Oxford UP, 1991, s.668.
• HAMDANİ, A., “Colombus and the Recovery of Jarusalem”, Journal of the American Oriental Society, Vol.99/1, 1979, s.39-48.
• IBN BATTUTA SEYAHATNAMESİ, çev. A.S. Aykut, Yapı Kredi yay., İstanbul, 2010.
• İNALCIK, H.; “Azak”, Encyclopedia of Islam 2, Vol.1, Leiden, 1986, s.808.
• İNALCIK, H.; Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C.I, çev.H. Berktay, Eren yay., İstanbul, 2000.
• İNALCIK, H.; Rönesans Avrupası, Türkiye İş Bankası yay., İstanbul 2012.
• JACKSON, P.; “Medieval Christendom’s Encounter with the Alien”, Historical Research, Vol.74/2001, ss.347-210.
• JACKSON, P.; The Mongols and the West 1221-1410, Harlow, 2005.
• JACOBY, D., “Camlet Manufacture, Trade in Cyprus and the Economy of Famagusta from the Thirteenth to the late Fifteenth Century”, Medieval and Renaissance Famagusta, ed. M.J. K. Walsh, Ashgate Publishing, 2012, s.1-42.
• JAHN, K.; “Tebriz: Doğu ile Batı Arasında bir Ortaçağ Kültür Merkezi”, çev. İ. Aka, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.XIII/S.XXIV, 1979–1980, ss.59-79.
• JEAN DE JOİNVİLLE, Bir Haçlının Hatıraları, çev. C. Kanat, Vadi yay., Ankara
• JOSAPHAT BARBARO, Anadolu’ya ve İran’a Seyahat, çev. T. Gündüz, Yeditepe yay., İstanbul, 2009.
• KAFALI, M.; “Deşt-i Kıpçak ve Cuci Ulusu”, Tarih Dergisi, S.25/1971, ss.179-188.
• KAFESOĞLU, İ.; Türk Milli Kültürü, Ötüken yay., İstanbul, 1998.
• KAMALOV, İ.; Altın Orda ve Rusya: Rusya Üzerindeki Türk-Tatar Etkisi, Ötüken yay., İstanbul, 2009.
• KANAT, S.; “Baybars Zamanında Memlûk-İlhanlı Münasebetleri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, S.XVI/2001, ss.31-45.
• KARPOV, S.P.; “Dokumentı po Istorii Venetsianskoj Faktorı Tana vo Vtoroy Polovine XIV v.”, Priçernomor’ye v Sredniye Veka, Vıp.I/1991, ss.191-216.
• KARPOV, S.P.; “Ot Tanı v Urgenç: Eti Trudnıye Dorogi Srednevenov’ya”, Sredniye Veka, Vıp.LXI/2000, ss.217-224.
• KERN, A.; “Der ‘Libellus de Notitia Orbis’ Iohannes III (De Galonifontibus) O.P. Erzbischofs von Sulthanyeh”, Archivum Fratrum Praedicatorum, Vol.VIII/1938
• KNOBNER, A.; “Timur’un Yükselişi ve Batı’nın Diplomatik Cevabı”, çev. M.Ş. Yüksel, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.18/2005, s.231-243.
• KURAT, A.N.; Türkiye ve İdil Boyu, TTK yay., Ankara 2011.
• LEWİS, B.; “Ifrandj mad”, Encyclopedia of Islam 2, Vol.III, Leiden, 1986, ss.1044- 1046.
• LOCKHARD, L.; “European Contacts with Persia 1350-1737”, Cambridge History of Iran, ed. P. Jackson, L. Lockhart, Cambridge UP, 2006, s.373-411.
• LOCKHART, L., “The Relations Between Edward I and Edward II of England and the Mongol Il-khans of Persia”, Iran, Vol.6, s.23-31.
• MADGEARU, A.; “The Place of Crimea and of the Kerch Strait in the Strategy of the Middle Byzantine Empire”, Il Mar Nero, V/2006, ss.193-208.
• MALOWİST, M., “The Baltic and the Black Sea in Medieval Trade”, Baltic and Scandinavian Countries, Vol.3/1937, s.36-42.
• MANZ, B.F.; “Miranshah b. Timur”, Encyclopedia of Islam 2, Vol.VII, Leiden, 1993, s.105.
• MANZ, B.F.; “Timur ve Hâkimiyetin Sembolü”, çev. M.Ş. Yüksel, Tarih İncelemeleri Dergisi, Vol. XV/2000, ss.257-272.
• MANZ, B.F.; Timurlenk, çev. Z. Bilgin, Kitap yay., İstanbul, 2006.
• MARCO POLO, Dünyanın Hikâye Edilişi, C.I, çev. I. Ergüden, İthaki yay., İstanbul, 2003.
• MARTINÇYUK, V.A.; “Rus i Litva v Socinenii Ionna de Galonifontibusa”, Issledovaniya po Istorii Vostoçnoy Evropı, Vıp.IV, /2011, ss.79-88.
• MAYENDORFF, J.; “From Byzantium to Russia: Religious and Cultural Legacy”, Rome Constantinople Moscow, St. Vladimir’s Seminary Press, 2003, s.113-130.
• MESERVE, M.; Türk, çev. M.T. Akad, April yay., İstanbul, 2011.
• MİLLET, H.; Les peres du Concile de Pise (1409), Melanges de l’Ecole Française de Rome, T.93/N.2, 1981, ss.713-790.
• MİRGALEEV, İ.M.; Politiçeskaya Istoriya Zolotoy Ordı Perioda Pravleniya Toktamış Hana, Kazan, 2003.
• MOĞOLLARIN GİZLİ TARİHİ, çev. A. Temir, TTK yay., Ankara, 1995.
• MOĞOLLARIN GİZLİ TARİHÇESİ, çev. M.L. Kaya, Kabalcı yay., İstanbul, 2011.
• NİZAMÜDDİN ŞÂMÎ, ZAFERNÂME, çev. N. Lugal, TTK yay., Ankara, 1987.
• O’RİORDAN, G.M.-BERİNDEİ, M.; “Venise et la Horde d’Or fin XIIIe- debut XIV siecle”, Cahiers du Monde Russe et Sovietique, Vol.29, Nu.2/1988, ss.243- 256.
• ORHUNLU, C.; “Kefe”, Encyclopedia of Islam 2, V.4, Leiden, 1997, ss.868-870.
• ÖZCAN, A.T., “Chronica Maiora’da Moğol İmajı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C.XXVII/II, s.427-458.
• ÖZCAN, A.T., “XVI. Yüzyıla Kadar Türkiye ve Türkmenya Adının Batı Dünyasındaki Kullanımı ve Sınırları”, Türkiyat Mecmuası, C.22, s.63-82.
• ÖZCAN, A.T., Moğol-Rus İlişkileri 1223–1341, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İzmir, 2010.
• ÖZCAN, A.T.; “XV ve XVI. Yüzyıllarda Karadeniz’in Kuzeyinde Doğu Mallarına Dair”, Belleten, C.LXXV/S.274, 2011, ss.719-743.
• ÖZTÜRK, Y.; Osmanlı Hâkimiyetinde Kefe 1475–1600, Kültür Bakanlığı yay., Ankara, 2000.
• PAPACOSTEA, Ş., “Un Calator in Tarile Romane la İnceputul Veacului al XV- lea”, Studi Revista de İstorie, Tom.18/1, 1965, s.171-174.
• PAVİOT, J.; “England and the Mongols (1260-1330)”, Journal of the Royal Asiatic Society, Vol.10/No.3, Nov. 2000, ss.305-318.
• PAYDAŞ, K.; “Timur’un Gürcistan Seferleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.16/S.1, 2006, ss.419-437.
• PELLİOT, P., “A Propos des Comans”, Journal Asiatique, Tom.15, s.125-185.
• PHİLİPS, E.D.; “The Scythian Domination in Western Asia: Its Record in Histoy, Scripture and Archeology”, World Archeology, Vol.4/No2, Oct. 1972, ss.129
• POÇEKAEV, R.Yu.; “Russkiye Voyska v Zolotoordınskih Voennıh Kampaniyah”, Zolotoordınskaya Tsivilizatsiya, Vıp III/2010, ss.36-44.
• POLUBOYARİNOVa, M.D.; Russkiye Lyudi v Zolotoy Orde, Akademi Nauk SSSR, Moskva, 1978.
• PRAZNİAK, R., “Tabriz on the Silk Roads: Thirteenth Century Eurasian Cultural Connections”, Asian Review of World Histories, Vol.I/2, 2013, s.169-188.
• PREİSER-KAPELLER, J., “Civitas Thauris: The Significance of Tabriz in the Spatial Frameworks of Christian Merchants and Ecclesiastics in the 13th and 14th Centuries”, Politics, Patronage and the Transmission of Knowledge in 13th-15th Century Tabriz, ed.J. Pfeiffer, Brill Publishing, Leiden-Boston, 2014, s.251-299.
• RİCHARD, J., “Le Debut des Relations entre la Papaute et les Mongols de Perse”, Journal Asiatique, 137/1949, s.291-297.
• ROEMER, H.R.; “Timur in Iran”, Cambridge History of Iran, ed. P. Jackson, L. Lockhart, Cambridge UP, 2006, ss.42-97.
• ROUX, J.P.; Türklerin ve Moğolların Eski Dini, çev. A. Kazancıgil, Kabalcı yay., İstanbul, 2002.
• RUYSBROECKLİ WİLLEM, Mengü Han’ın Sarayına Yolculuk, ed.P. Jackson, D. Morgan, çev. Z. Kılıç, Kitap yay., İstanbul, 2010.
• SACY, S. de; “Memoire sur Une Correspondance Inedite de Tamerlan avec Charles VI”, Memoires de L’Institut Royal de France Academie des Inscriptions et Belles-Lettres, Tome VI/1822, ss.470-522.
• SCHEİN, S., “Gesta Dei per Mongolos 1300”, The English Historical Review, Vol.94/373, s.805-819.
• SCHMEİDER, F.; “Christians, Jews, Muslims-and Mongols: Fitting a Foreign People into the Western Christian Apocalyptic Scenario”, Medieval Encounters, Vol.12/2, 2006, ss.274-295.
• SİMON DE SAİNT QUENTİN, Bir Keşişin Anılarında Tatarlar ve Anadolu (1245– 1248), çev. E. Özbayoğlu, Daktav yay., Antalya, 2006.
• SWEENEY, J.R.; “Thomas of Spalato and the Mongols: A Thirteenth Century Dalmatian View of Mongol Customs”, Florilegium, 4/1982, ss.156-183.
• ŞEŞEN, R.; İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, TTK yay., Ankara, 2001.
• TARDY, L.; “The Caucasian Peoples and Their Neighbours in 1404”, Acta Orientalia, Tomus XXXII,/1, 1978, ss.83-111.
• TAVKUL, U.; “Codex Cumanicus ve Karaçay-Malkar Türkçesi”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, C.15/2003, ss.45-81.
• TAVKUL, U.; “Kumuk Türkleri”, Kırım Dergisi, C.13/50, 2005, ss.29-39.
• The Opus Maius of Roger Bacon, Ed. J.H. Bridges, Volume I, London, 1900.
• TOGAN, Z.V.; “Vostoçno-Evropeyskaya Politika Timura”, Zolotoordınskaya Tsivilizatsiya, Vıp.III/2010, ss.209-220.
• TOGAN, Z.V.; “Voyennaya Kampaniya Timura 1395 goda na Ukraine i Severnom Kavkaze”, Zolotordınskaya Tsivilizatsiya, Vıp.II/2009, ss.222-228.
• TOMA METSOPSKİ, TİMURLENK VE HALEFLERİNİN TARİHİ, çev. G. Solmaz, Elips yay., Ankara, 2009.
• UMNYAKOV, İ.İ., “Vneşnepolitiçeskie Svyazi Samarkanda s Gosudarstvami Zapadnoy Evropı”, İstoriya Samarkanda, red. İ.M. Muminov, Taşkent 1969, s.173-195.
• VERNADSKY, G.; Moğollar ve Ruslar, çev. E.B. Özbilen, Selenge yay., İstanbul, 2007.
• WİXMAN, R.; “Lezgh”, EI2, Vol.V, Leiden, 1986, ss.729-730.
• WOODS, J.E.; “Turco Iranica II”, Journal of Near Eastern Studies, Vol.43/No.4, Oct 1984, ss.331-337.
• YAKUBOVSKİY, A.Yu.; Altın Ordu ve Çöküşü, çev. H. Eren, TTK yay., Ankara, 2000.
• YUVALI, A., İlhanlılar Tarihi I: Kuruluş Devri, Erciyes Üniversitesi yay., Kayseri, 1994.
• ZEVAKİN, E.S.-Pençko, N.A., “Oçerki po İstorii Genuezskih Koloniy na Zapadnom Kavkaze v XIII i XV vv.”, İstoriçeskiy Zapiskiy, T.3/1938, s.72-129.