2017 MALATYA YÜZEY ARAŞTIRMASI: ERKEN VE ORTA DEMİR ÇAĞI ARAŞTIRMALARINA YENİ KATKILAR

Yıl 2019, Cilt: 38 Sayı: 65, 43 - 82, 19.09.2019

Sevgi Dönmez

Öz

2017 yılında
Malatya Ovası ve Malatya Dağları’nı kapsayan saha içerisinde gerçekleştirilen
yüzey araştırması neticesinde, Erken ve Orta Demir Çağı’nda kullanılmış
olabileceğini düşündüğümüz 19 tane arkeolojik merkez ziyaret edilmiştir. Bu
merkezlerde ele geçen çanak-çömlek buluntular, daha önceden bu bölgede yapılan
sistemli kazılar, kurtarma kazıları ve araştırmalar neticesinde elde edilen
sonuçlarla karşılaştırılmıştır. Araştırma yapılan sahalar içerisinde tespit
edilen maden işlik alanları ve maden ocakları, bölgede yer alan, Erken ve Orta
Demir Çağı’nda kullanıldığına dair çanak-çömlek buluntular sunan, arkeolojik
alanlar ve höyük yerleşimlerine çok yakın bir konumda yer almaktadır. Tespit
edilen bazı maden işliklerinin bulunduğu sahanın yüzeyinde Erken ve Orta Demir
Çağı çanak-çömleği form özelliklerine ve karakterine sahip çanak çömlek
parçaları toplanmıştır. Malatya Dağları üzerinde tespit edilen demir madeni
kaynakları ve işlik alanları, bulundukları konum itibariyle Erken ve Orta Demir
Çağı’nda gerek yerel gerekse Assur ve Urartu gibi büyük politik güçlerin maden
ihtiyaçlarını karşılayan alanlar arasında olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Yüzey Araştırması, Keramik, Demir Çağı, Malatya Dağları, Malatya Ovası, Maden İşlikleri

Kaynakça

• Aktüre, S., Anadolu’da Demir Çağı Kentleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2003.
• Anastasio, S., “Preliminary information on the pottery of the Iron Age” A. Hausleiter & A. Reiche (eds.) Iron Age Pottery in Northern Mesopotamia, Northern Syria und South-Eastern Anatolia, Ugarit-Verlag, Münster 1999, s. 173-191.
• Anastasio, S., Atlas of the Assyrian Pottery of the Iron Age, SUBARTU XXIV, Brepols, Turnhout 2010.
• Bartl, K., “Some Remarks on Early Iron Age in Eastern Anatolia”, Anatolica XXI, 1995, s. 205-212.
• Bartl, K., “Eastern Anatolia in the Early Iron Age”, Migration und Kulturtransfer: der Wandel vorder - und zentralasiatischer Kulturen im Umbruch vom 2. zum 1. vorchristlichen Jahrtausend: Akten des Internationalen Kolloguiums, Berlin, 23. Bis 26. November 1999, R. Eichmann, H. Parzinger (eds.), s. 383-410. Habelt, Bonn 2001.
• Belli, O., “Demir Çağda Doğu Anadolu Bölgesinde Demir Metalürjisi”, A. Çilingiroğlu (ed.) Anadolu Demir Çağları / Anatolian Iron Ages 1987, s. 89-107.
• Belli, O., “Ore Deposits and Mining in Eastern Anatolia in the Urartian Period: Silver, Copper and Iron”, R. Merhav (ed.) Urartu: A Metalworking Center in the First Millennium B.C.E, Jerusalem 1991, s. 16-41.
• Bilgi, Ö., “Köşkerbaba Kazıları 1979”, II. Kazı Sonuçları Toplantısı 1980, s. 113-119.
• Bilgi, Ö., “Köşkerbaba Höyük Kazısı 1980 Yılı Sonuçları”, III. Kazı Sonuçları Toplantısı 1981, s. 83-86.
• Bilgi, Ö., “Köşkerbaba Höyük 1981 Dönemi Kazıları”, IV. Kazı Sonuçları Toplantısı 1982, s. 89-93.
• Bilgi, Ö., “Köşkerbaba Höyüğü Kazıları”, V. Kazı Sonuçları Toplantısı 1983, s.: 113-116.
• Bilgi, Ö., “1983 Dönemi Malatya-Köşkerbaba Höyük Kurtarma Kazıları”, VI. Kazı Sonuçları Toplantısı 1984, s. 49-54.
• Bilgi, Ö., “1984 Dönemi Malatya-Köşkerbaba Höyük Kurtarma Kazıları”, VII. Kazı Sonuçları Toplantısı 1985, s. 143-149.
• Bilgi, Ö., “Köşkerbaba Höyük Kazısı, 1978”, Aşağı Fırat Projesi 1978-1979 Çalışmaları, s. 189-216, Levha 115-131. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Aşağı Fırat Projesi Yayınları 1/3, Ankara 1987.
• Bonacossi, D. M., “Die eisenzeitliche Keramik der TAVO-Geländebehung des Ünteren Hābūr-Gabiets” A. Hausleiter & A. Reiche (eds.) Iron Age Pottery in Northern Mesopotamia, Northern Syria und South-Eastern Anatolia, Ugarit-Verlag, Münster 1999, s. 193-229.
• Bryce, T., The World of the Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History, Oxford University Press, New York 2012.
• Di Nocera, G. M., “2003 Archaeological Survey in the Malatya Territory”, 22. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2004, s. 325-336.
• Di Nocera, G. M., “Settlements, population and landscape on the Upper Euphrates between V and II millennium BC. Results of the Archaeological Survey Project 2003-2005 in the Malatya Plain”, Proceedings of the 5th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East, April 3-8 2006, Madrid 2008, s. 633-645.
• Duru, R., “Değirmentepe Höyük Kazısı, 1973”, Keban Projesi 1973 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, I/6 1979, s. 13-18, Lev. 1-6. Erdem, A. Ü., Doğu Anadolu’da Demir Çağ Yivli Keramik Geleneği, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir 2009.
• Erdem, A. Ü., “Regional Varitations in Iron Age Grooved Pottery in Eastern Anatolia”, A. Çilingiroğlu, A. Sagona (eds.) Anatolian Iron Ages 7, 2012, s. 113-130.
• Esin, U., “1979 Değirmentepe Kazıları”, II. Kazı Sonuçları Toplantısı 1980, s. 91-99.
• Esin, U., “1980 Yılı Değirmentepe (Malatya) Kazısı Sonuçları”, III. Kazı Sonuçları Toplantısı 1981, s. 39-41
• Esin, U., “Değirmentepe (Malatya) Kazısı 1981 Yılı Sonuçları”, IV. Kazı Sonuçları Toplantısı 1982, s. 39-48.
• Esin, U., “Değirmentepe Kazısı”, V. Kazı Sonuçları Toplantısı 1983, s. 71-80.
• Esin, U., “Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazısı 1983 Yılı Raporu”, VI. Kazı Sonuçları Toplantısı 1984, s. 11-30.
• Esin, U., S. Harmankaya, “1984 Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazısı”, VII, Kazı Sonuçları Toplantısı 1985, s. 53-86.
• Esin, U., S. Harmankaya, “1985 Değirmentepe (Malatya İmamlı Köyü) Kurtarma Kazısı”, VIII. Kazı Sonuçları Toplantısı 1986, s. 95-137.
• French, D.H., G. D. Summers, “Pre-Urartian and Urartian Pottery from the Muş Region”, Anatolian Studies 44, 1994, s. 77-84.
• Güneri, A. S., “Cultural Connections between Anatolia and Caucasus-Central Asia during the Late Bronze – Early Iron Age”, Anatolia Antiqua X, 2002, s. 11-77.
• Hauptmann, H., “Norşun Tepe Kazısı, 1969” Keban Projesi 1969 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, I/2, 1971, s. 71-79, Levha 47-61.
• Hauptmann, H., “Norşun Tepe Kazıları, 1970” Keban Projesi 1970 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, I/3, 1972, s. 87-101, Levha 57-80.
• Hauptmann, H., “Norşun Tepe Kazıları, 1971” Keban Projesi 1971 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, I/4, 1974, s. 71-82, Levha 68-84.
• Hauptmann, H., “Norşun Tepe Kazıları, 1972” Keban Projesi 1972 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, I/5, 1976, s. 41-59, Levha 29-62.
• Hauptmann, H., “Norşun Tepe Kazıları, 1973” Keban Projesi 1973 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, I/6, 1979, s. 43-78 Levha 16-45.
• Hawkins, J. D., “Kuzi-Tešub”and “Great Kings” of Kargamiš”, Anatolian Studies 38, 1988, s. 99-108.
• Işıklı, M. ve A.Ü. Erdem “A group of Early Iron Age pottery from the Erzurum Region”, Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan 41, 2009, s. 249-268.
• Karadoğan, S., “Kuruluş Yeri Açısından Malatya Şehri ve Yakın Çevresinin Jeomorfolojisi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11/1, 2001, s. 27-56.
• Khatchadourian, L., “The Iron Age in Eastern Anatolia”, S.H. Steadman, G. McMahon (eds.) Ancient Anatolia (10,000-323 B.C.E), Oxford University Press, New York 2011, s.464-499.
• Konyar, E., Doğu Anadolu Erken Demir Çağı Kültürü: Arkeolojik Kazı ve Yüzey Araştırmaları Bulgularının Değerlendirilmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilimdalı Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul 2004.
• Köroğlu, K., “Demir Çağı’nda Yukarı Dicle Bölgesi”, Anadolu Araştırmaları 16, 2002, s. 449-475.
• Köroğlu, K., “The Transition from Bronze Age to Iron Age in Eastern Anatolia”, Identifying Changes: The Transition from Bronze to Iron Ages in Anatolia and Its Neighbouring Regions. Proceedings of the International Workshop, İstanbul, November 8-9, 2002. B. Fischer, H. Genz, E. Jean ve K. Köroğlu (eds.), İstanbul 2003, s. 231-241.
• Liverani, M., The Ancient Near East: History, Society and Economy, Trans. S. Tabatabai, Roudledge, London & New York 2014.
• Manuelli, F., “From the Early to the Middle Iron Age: Development of the Pottery Inventories from the New Excavations at Arslantepe” Proceedings of the 7th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East 2012a, s. 447-460.
• Manuelli, F., “A View from the East. Arslantepe and the Central Anatolian World during the Late Bronze and Iron Ages: Interactions and Local Development”, ORIGINI XXXIV 2012b: 361-374.
• Marro, C. ve A. Özfırat, “Pre-classical survey in eastern Turkey. First preliminary report. The Ağrı Dağ (Mount Ararat) Region”, Anatolia Antiqua XI, 2003, s. 385-422.
• Maxwell-Hyslop, K. R., “Assyrian Sources of Iron. A Preliminary Survey of the Historical and Geographical Evidence”, Iraq 36, 1974, s. 139-154.
• Mazzoni, S., “Syria and the periodization of the Iron Age: A cross-cultural perspective”, Essays on Syria In the Iron Age, G. Bunnens (ed.) Louvain, Ancient Near Eastern Studies, supplement 7, 2000, s. 31-59.
• Müller, Ü., “Die eisenzeitliche Keramik des Lidar Höyük”, A. Hausleiter & A. Reiche (eds.) Iron Age Pottery in Northern Mesopotamia, Northern Syria und South-Eastern Anatolia, Ugarit-Verlag, Münster 1999, s. 403-434.
• Ökse, T., Mitteleisenzeitliche Keramik Zentral-Ostanatoliens mit dem Schwerpunkt Karakaya Stauseegebiet am Euphrat, D. Reimer Verlag, Berlin 1988.
• Özdoğan, M. Lower Euphrates Basin 1977 Survey, Lower Euphrate Project Publications I, 2. Istanbul 1977.
• RIMA: The Royal Inscription of Mesopotamia: Assyrian Periods, Toronto, Buffalo, and London: University of Toronto Press.
• RIMA 2: A.K. Grayson (1991), Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia BC I (1114-859 BC)
• Russell, H. F., Pre-Classical Pottery of Eastern Anatolia. Based on a survey by Charles Burney of sites along the Euphrates and around Lake Van, British Institute of Archaeology at Ankara, Monograph No. 2, BAR International Series 85, Oxford 1980.
• Sagona, A., “The Bronze Age-Iron Age Transition in Northeast Anatolia: A View from Sos Höyük”, Anatolian Studies 49, 1999, s. 153-157.
• Sagona, A. ve P. Zimansky, Ancient Turkey, Roudledge World Archaeoology, London & New York 2009.
• Serdaroğlu, Ü., 1975 Surveys in the Lower Euphrates Basin, Ankara 1977.
• Sevin, V., “Elazığ-Bingöl İlleri Yüzey Araştırması, 1986”, V. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1987, s. 1-44.
• Sevin, V., “Elazığ-Bingöl Yüzey Araştırması, 1987”, VI. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1988, s. 451-500.
• Şenyurt, S. Y., Büyükardıç: Doğu Anadolu’da Bir Erken Demir Çağı Tepe Yerleşmesi /An Early Iron Age Hilltop Settlement in Eastern Anatolia, Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi Arkeolojik Kurtarma Kazıları Yayınları 2 / Baku-Tbilisi-Ceyhan Crude Oil Pipeline Project Publications of Archaeological Salvage Excavations 2, Ankara 2005.
• Tekin, H., “Yatay Oluk Bezekli Bir Seramik Grubunun Ele Geçtiği Yeni Bir Merkez: Hakemi Use”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 23/1, 2006, s. 151-172.
• Tonbul, S., M. Siler, “Malatya Güneyinde Güneydoğu Torosların Jeomorfolojik Özellikleri” F. Arslan (yay.) Türkiye Coğrafyası Araştırmaları: Prof. Dr. Mesut Elibüyük’e Armağan, Pegem Akademi Yayınları, Ankara 2017, s. 463-490.
• Winn, M. M., “The Early Iron Age” M. N. van Loon (ed.) Korucutepe: Final Report on the Excavations of the Universities of Chicago, California (Los Angeles) and Amsterdam in the Keban Reservoir, Eastern Anatolia 1968-1970, Vol. 3, North-Holland Publishing Company-Amsterdam, New York, Oxford 1980, s. 155-175, Lev. 51-61.
• Yakar, J., Anadolu’nun Etnoarkeolojisi: Tunç ve Demir Çağlarında Kırsal Kesimin Sosyo-Ekonomik Yapısı, Çev. S. H. Riegel, Homer Yayınları, İstanbul 2007.
• Yıldırım, N., “Anadolu’da Bulunan Yeni Assurca Belgeler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 29 /48, 2010, s. 119-135
• Yiğitpaşa, D., “Arkeolojik Veriler Işığında Doğu Anadolu Geç Demir Çağı (M.Ö. 7.-4. Y.Y.) Çanak Çömleği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/37, 2015, s. 512-538.